Ilısu Barajı Etki Alanında Kalan Salat Tepe Kazıları Işığında Yukarı Dicle Havzası’nın Orta Tunç Çağı

Yıl 2012, Sayı: 11, 1 - 24, 01.06.2012

A Tuba Ökse

Öz

Dicle Nehrinin kuzey kollarından birisi olan Salat Çayı’nın kuzey kıyısında Alt Miyosen dönemde oluşmuş yaklaşık 6 m kalınlıkta alüvyonlu dolgu sekisi üzerine kurulmuş olan Salat Tepe, ilk kez 1989 yılında Algaze tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır Algaze et al. 1991 . Tarafımızca 1998-1999 yıllarında yüzey araştırmaları yapılmış ve 2000 yılından beri kurtarma kazıları yürütülmektedir Ökse 2004; 2008; Ökse – Alp 2002; Ökse 2006 . Diyarbakır il merkezinin 90 km doğusunda, Bismil ilçesine bağlı bölgede yer alan ve halen kurtarma kazıları sürdürülen pek çok höyükten birisidir. Dicle vadisinin 5 km kuzeyinde, Dicle Nehrinin kollarından birisi olan Salat Çayı’nın Miosen dönemde oluşturduğu seki üzerinde yer alan höyüğün üzerine inşa edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Salat Tepe, Yukarı Dicle Havzası, Orta Tunç Çağı, Ilısu Barajı

Middle Bronze Age of the Upper Tigris Region in the Light of the Excavations at Salat Tepe within the Zone to be Affected by the Ilısu Dam.

Öz

Salat Tepe takes place in Upper Tigris region will be flooded by the lake which will be formed by the Ilısu Dam. The earliest settlement on Salat Tepe is dated to the Chalcolithic period from the Halaf-Early Ubaid transition until the end of the Late Uruk period. On the mound summit five building levels dating to the Middle Bronze Age MBA are exposed. These levels are disturbed by several Early Iron Age pit-houses, Hellenistic-Roman and medieval granary pits modern graves.

Anahtar Kelimeler

Salat Tepe, Upper Tigris Region, Middle Bronze Age, Ilısu Dam

Kaynakça

• Akkermans, P. M. M. G. – G. M. Schwartz 2003 The Archaeology of Syria from Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca. 16,000-300 BC), Cambridge.
• Algaze, G. – R. Breuninger – C. Lightfoot – M. Rosenberg 1991 “The Tigris-Euphrates Reconnaissance Project: A Preliminary Report of the 1987-1990 Seasons”, Anatolica 17: 175-240.
• Berberian, M. – R. S. Yeats 2001 “Contribution of Archaeological Data to Studies of Earthquake History in the Iranian Plateau”, Journal of Structural Geology 23: 563-584.
• Ertuğ-Yaraş, F. 1977 An Ethnoarchaeological Study of Subsistence and Plant Gathering in Central Anatolia, UMI Dissertation Services, Ann Arbor.
• Esentürk, Y. – A. T. Ökse – A. Görmüş 2007 “Anadolu Bronz Çağından Deprem İzleri”, International Earthquake Symposium Kocaeli 2007: 759-762.
• Görmüş, A. 2010 “New Approaches for Interpretation of Eastern Anatolian Early Iron Age Pits: Semi-Subterranean Cooking Facilities from Salat Tepe”, P. Matthiae (ed.), Proceedings of the 6th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East 3, Wiesbaden: 365-373.
• Griffin, E. E. 1980 “Phase G-J, The Middle and Late Bronze Age”, M. van Loon (ed.), Korucutepe 3, Amsterdam–New York–Oxford: 1-126.
• Guidoboni, E. – F. Bernardini – A. Comastri 2004 “The 1138-1139 and 1156-1159 Destructive Seismic Crises in Syria, South-Eastern Turkey and Northern Lebanon”, Journal of Seismology 8: 105-27.
• Hempton, M. 1985 “Structure and Deformation of the Bitlis Suture Near Lake Hazar, Southeastern Turkey”, Geological Society of America Bulletin 96: 233-43.
• Karg, N. 1999 “Gre Dimse 1998: Preliminary Report”, N. Tuna – Öztürk J. (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1998 Yılı Çalışmaları, Ankara: 237-296.
• Kaschau, G. 1999 Lidar Höyük, Die Keramik der Mittleren Bronzezeit. Archaeologica Euphratica Band 3, Mainz am Rhein. Kozbe, G. 2010 “Kavuşan Höyük Kazısı 2008”, Kazı Sonuçları Toplantısı 31/4: 173-197.
• Kozbe, G. – K. Köroğlu – H. Sağlamtimur 2004 “2001 Excavations at Kavuşan Höyük”, N. Tuna – J. Öztürk (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara: 463-503.
• Lacheman, E. R. 1937 “An Omen Text from Nuzi”, Revue d’Assyriologie et d’Archéologie Orientale 34/1: 1-8.
• Laneri, N. – A. D’Agostino – M. Schwartz – S. Valentini – G. Pappalardo 2006 “Preliminary Report of the Archaeological Excavations at Hirbemerdon Tepe, Southeastern Turkey”, Anatolica 32: 153-188.
• Laneri, N. – M. Schwartz – J. Ur – S. Valentini – A. D’Agostino – R. Berthon – M. M. Halde 2008 “The Hirbemerdon Tepe Archaeological Project 2006-2007: A Preliminary Report on the Middle Bronze Age ‘Architectural Complex’ and the Survey of the Site Catchment Area”, Anatolica 34: 177-240.
• Larsen, M. T. 2010 “The Archives from Kültepe/Kanesh”, Anatolia’s Prologue. Kültepe Kanesh Karum. Assyrians in İstanbul, İstanbul: 74-81.
• Matney, T. – M. Roaf – J. McGinnis 2002a “Archaeological Excavations at Ziyaret Tepe, Diyarbakır Province, 2000”, N. Tuna – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara, 517-547.
• Matney, T. – M. Roaf – J. McGinnis – H. McDonald 2002b “Archaeological Investigations at Ziyaret Tepe, 2000 and 2002”, Anatolica 28: 47-89.
• 2004 “Excavations at Ziyaret Tepe, 2001”, N. Tuna – J. Greenhalg – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara: 387-423.
• Matney, T. – J. McGinnis – H. McDonald – K. Nicoll – L. Rainville – M. Roaf – M. L. Smith – D. Stein 2003 “Archaeological Investigations at Ziyaret Tepe – 2002”, Anatolica 29: 175-221.
• Nigro, L. 1998 “Ebla and the Ceramic Provinces of Northern Syria in the Middle Bronze Age: Relationships and Interconnections with the Pottery Horizons of Upper Mesopotamia”, M. Lebeau (ed.), About Subartu, Subartu 4/1, Turnhout: 271-303.
• Di Nocera, G. M. 1998 Die Siedlung der Mittelbronzezeit von Arslantepe, Roma.
• Oates, D. – J. Oates – H. McDonald 1997 Excavations at Tell Brak 1, The Mittani and Old Babylonian Periods, Cambridge-London.
• 2001 Excavations at Tell Brak 2, Nagar in the Third Millennium BC, Cambridge-London.
• Oguchi, H. 1997 “A Reassessment of the Distribution of Khabur Ware. An Approach from an Aspect of its Main Phase”, Al-Rafidan 18: 195-223.
• 2000 “The Late Khabur Ware Problem Once Again”, Al-Rafidan 21: 103-126.
• 2006 “The Date of the Beginning of Khabur Ware Period 3: Evidence from the Palace of Qarni-lim at Tell Leilan”, Al-Rafidan 27: 45-58.
• Ökse, A. T. 2004 “2001 Rescue Excavations at Salat Tepe”, N. Tuna – J. Greenhalg – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara: 603-640.
• 2006 “A Monumental Middle Bronze Age Building at Salat Tepe on the Upper Tigris (Turkey)”, Antiquity 80 (309). .
• 2007 “Archaeological Evidence for a sixteenth-century BC Earthquake on the Southeastern Anatolian Faultline”, Antiquity 81/312, .
• 2008 “Preliminary Results of the Salvage Excavations at Salat Tepe in the Upper Tigris Region”, J. Mª Córdoba (eds.), Proceedings of the 5th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, Vol. 2, Madrid, 683-697.
• 2011 “Salat Tepe Kalkolitik Dönem Yerleşimi”. A. Öztan – Ş. Dönmez, (eds.), Karadeniz’den Fırat’a Bilgi Üretimleri. Önder Bilgi’ye Armağan Yazılar, Ankara: 269-298.
• Ökse, A. T. – A. O. Alp 2002 “2000 Excavations at Salat Tepe”, N. Tuna – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara: 645-670.
• Ökse, A. T. – A. Görmüş 2006 “Excavations at Salat Tepe in The Upper Tigris Region: Stratigraphical Sequence and Preliminary Results of the 2005-2006 Seasons”, Akkadica 127/2: 119-149.
• 2009 “Nomadic Way of Life in the Early Iron Age: A Study on the Evidence from Salat Tepe in the Upper Tigris Region”, H. Oniz (ed.), Proceedings of the XII. Symposium on Mediterranean Archaeology, B.A.R. S 1909.
• Oxford: 165-172. 2012 “The Middle Bronze Age Sites in the Upper Tigris Region Reflecting an Administrative System Basing on Agricultural Economy: A Case Study on Salat Tepe”, P. Pfälzner – N. Laneri – S. Valentini (eds.), Looking North: The Socioeconomic Dynamics of the Northern Mesopotamian and Anatolian Regions During the Late Third and Early Second Millennium BC. Wiesbaden, Harrasowitz, 129-136.
• baskıda “Mesopotamian Chalcolithic Cultures in the Upper Tigris Region: A Case Study on Salat Tepe and its Environment”, Y. Morozova – H. Oniz (eds.), Proceedings of the 14th Symposium on Mediterranean Archaeology, B.A.R., Oxford.
• Ökse, A. T – A. Görmüş – N. İnal 2007 “Ilısu Barajı Salat Tepe 2005 Kazısı”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 51-64.
• Ökse, A. T. – A. Görmüş – N. Soyukaya 2008 “Ilısu Barajı Salat Tepe 2006 Yılı Kurtarma Kazısı”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı I: 307-320.
• Ökse, A. T. – A. Görmüş – E. Atay 2009 “Collapsed Walls of a Middle Bronze Age Building at Salat Tepe (Diyarbakır), Evidence for an Earthquake?”, Ç. Özkan Aygün (ed.), Soma 2007. Proceedings of the XI Symposium on Mediterranean Archaeology, B.A.R., S 1900, Oxford: 277-283.
• Ökse, A. T. – Y. Esentürk – A. Görmüş – A. Bora – K. Uslu 2010 “The Collapse of a Middle Bronze Age Building Complex at Salat Tepe Due to an Earthquake”, P. Matthiae (eds.), Proceedings of the 6th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East I, Wiesbaden: 465-480.
• Ökse, A. T. – A. Görmüş – T. Bozkurt baskıda-a “Rituals practiced in the Middle Bronze Age Settlement at Salat Tepe: A Tentative Interpretation”, P. M. Militello – H. Oniz (eds.), Proceedings of the 15th Symposium on Mediterranean Archaeology, B.A.R., Oxford.
• Ökse, A. T. – A. Görmüş – G. Kaynak baskıda-b “Kitchen Furniture in the 2nd Millennium BC: Evidence from Salat Tepe”, P. M. Militello – H. Oniz (eds.), Proceedings of the 15th Symposium on Mediterranean Archaeology, B.A.R., Oxford.
• Ökse, A. T. – E. Oybak Dönmez – A. Görmüş – M. Gürbüz – M. Özdeğer 2012 “The Middle Bronze Age Farming Economy of the Upper Tigris Region: A Reconstruction Basing on Archaeological, Archaeobotanical and Ethnoarchaeological Analysis”, Akkadica 133/1: 67-106.
• Özfırat, A. 2006 Üçtepe II: Tunç Çağları (13-10. Yapı Katları), Ege Yayınları, İstanbul.
• Özgüç, T. 1950 Türk Tarih Kurumu tarafından yapılan Kültepe Kazısı Raporu 1948, Ankara.
• 1986 Kültepe-Kaniş II. Eski Yakındoğu’nun Ticaret Merkezinde Yeni Araştırmalar, Ankara.
• 2004 Kültepe Kaniş/Neşa. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Özgüç, T. – N. Özgüç 1953 Türk Tarih Kurumu tarafından yapılan Kültepe Kazısı Raporu 1949, Ankara.
• Parker, J. B. – L. Swartz Dodd 2003 “The Early Second Millennium Ceramic Assemblage from Kenan Tepe, Southeastern Turkey. A Preliminary Assessment”, Anatolian Studies 53: 33-69.
• 2005 “The Upper Tigris Archaeological Research Project. A Preliminary Report from the 2002 Field Season”, Anatolica 31: 69-110.
• Parker, J. B. – A. Creekmore – L. Swartz Dodd 2004 “The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): A Preliminary Synthesis of the Cultural History of Kenan Tepe”, N. Tuna – J. Greenhalgh – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara: 547-602.
• Pfälzner, P. 1995 Mittanische und mittelassyrische Keramik: eine chronologische, funktionale und produktionsökonomische Analyse, Berichte der Ausgrabung Tall Seh Hamad/Dur-Katlimmu 3, Berlin.
• Radner, K. – A. Schachner 2004 “Das Archiv von Giricano”, K. Radner – A. Schachner (eds.), Subartu 14: Ausgrabungen in Giricano 1. Das mittelassyrische Tontafelarchiv von Giricano/Dunnu-Sha-Uzibi, Turnhout, 113-119.
• Roaf, M. 2005 “The Brightly Burned Building”, Anatolica 31: 153-188.
• Sağlamtimur, H. – A. Ozan 2007 “Siirt-Türbe Höyük Kazısı-Önrapor”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi 2007/2: 1-37.
• Schachner, A. 2002a “Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Giricano (Diyarbakır/ Türkei) 2000”, N. Tuna – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara: 549-611.
• 2002b “Ausgrabungen in Giricano (2000-2001), Neue Forschungen an der Nordgrenze des Mesopotamischen Kulturraums”, Istanbuler Mitteilungen 52: 9-57.
• 2003 “From the Bronze to the Iron Age. Identifying Changes in the Upper Tigris Region. The Case of Giricano”, B. Fischer – H. Genz – É. Jean – K. Köroğlu (eds.), Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring Regions, Istanbul: 151-163.
• 2004 “Vorbericht über die Ausgrabungen in Giricano, 2001”, N. Tuna – J. Greenhalgh – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara: 505-546.
• Starr, R. F. S. 1937 Nuzi. Report on the Excavations at Yorgan Tepa Near Kirkuk, Iraq, 1927- 1931, Harward University Press, Cambridge.
• Stein, D. L. 1984 Khabur Ware and Nuzi Ware, Assur V.4, Malibu.
• Weidner, E. F. 1939-41 “Der Erdbeben-Text aus Nuzi”, Archiv für Orientforschung 13: 231-232.
• Wilhelm, G. 1980 Das Archiv des Silwa Teššup, Heft 2, Rationenlisten I, Wiesbaden.
• 1982 Grundzüge der Geschichte und Kultur der Hurriter, Darmstadt.
• Wilkinson, T. J. 1993 “Linear Hollows in the Jazira, Upper Mesopotamia”. Antiquity 67: 548-562.
• 1994 “The Structure and Dynamics of Dry-Farming States in Upper Mesopotamia”, Current Anthropology 35/5: 483-520.
• 2003 “Archaeological Survey and Long-Term Population Trends in Upper Mesopotamia and Iran”, N. F. Miller – K. Abdi (eds.), Yekibud Yekinabud, Essays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner, Los Angeles, 39-59.
• Wiseman, D. J. 1953 The Alalakh Tablets, London.
• Yakar, J. 2000 Ethnoarchaeology of Anatolia. Rural Socio-Economy in the Bronze and Iron Ages, Jerusalem.
• Young, T. C. Jr. 1968 “Godin Tepe”, Iran 6: 160-161.
• 1969 “Excavations at Godin Tepe, First Progress Report”, Occasional Paper 17 of the Royal Ontario Museum, Ontario.
• Zaccagnini, C. 1975 “The Yield of Fields at Nuzi”, Oriens Antiquus 14: 181-225.