Hadislerde Geçen Hayır ve Şer Kavramlarının İslâm Düşüncesindeki Yansımaları

Yıl 2016, Sayı: 8, 0 - 0, 28.04.2016

Hasan Ocak

Öz

 

Özet

İslâm düşüncesinin en temel meselelerinden biri olan hayır-şer problemi, Hz. Peygamber’in hadislerinde de kendine yer bulmuştur. Daha sonraki dönemlerde konu ile ilgili olarak ortaya konan fikirlerin âyet ve hadislerde nasıl ele alındığı, fikirlerin oluşumuna nasıl etki yaptığı, araştırmaya değer bir konudur. Biz bu makalede hadislerde geçen hayır-şer kavramları ışığında, tarihi süreç içerisinde kelam ve felsefe ekollerine ait düşünürlerin bu konudaki düşüncelerini ve konu ile ilgili tartışmaları inceledik. Çalışmamızda kader meselesi bağlamında hayır ve şerrin insanın elinde olup olmadığını tartıştık.

Anahtar Kelimeler: Hadis, İslâm Felsefesi, Kelam, Hayır, Şer

Kaynakça

• Kaynakça
• Abdulhamid, İrfan, İslâmda İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, Trc. A.Saim Marifet Yay. İst. 1994
• Akbulut, Ahmed, Sahabe devri Siyasi Hadislerinin Kelamı Problemlere Etkisi Akçağ Yay., Ankara, 1998
• Âmidî, Seyfüddîn, Gâyetü’l-merâm fî imi’l-kelâm, thk. H. M. ‘Abdüllatîf, Kahire, 1391/1971,
• Aristoteles, Nikhomakos’a Etik, Çev., Saffet Babür, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1998
• Atay, Hüseyin, İslâm’ın İnanç Esasları, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1992
• Aydın, A. Arslan, İslâm İnançları Felsefesi, Çağdaş Yay., Ankara, 1990
• Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, Selçuk Yayınları, Konya, 1997,
• Aydın, Mehmet, Tanrı Ahlâk İlişkisi, T.D.V. yay. 1994
• Bağdâdî, Mezhepler Arasındaki Farklar, Çev: E. Ruhi Fiğlalı. Ankara: T.D.V. Yay., 1991.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Muvazzah İlmi Kelâm, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1972.
• Cebeci, Lütfullah, Kur’ân da Şer Poblemi, Akçağ Yay., Ankara, 2003.
• Çağatay, Neşet, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Câhiliyye Çağı, A.Ü.İlh. Fak. Yay. 4. Bsk. Ankara,1982
• Çağrıcı, Mustafa, “İyimserlik” DİA.
• Çağrıcı, Mustafa, “Hayır” DİA.
• Çankı, Namık, Büyük Felsefe Lügati, Cumhuriyet Mat., İst, 1954
• Doğrul, Ö. Rıza, Yeryüzündeki Dinler Tarihi, 3.baskı, İnkılab ve Aka Kitabevi , İst,1963
• Eş’arî, Makâlâtu’l- İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn, (nşr. Hellmut Ritter), I-II, İstanbul, 1930
• Fârâbî, Kitâb as-Siyasa al-Madaniyya, Neşr. F. M. Najjar, Beyrut, 1964.
• Fârâbî, Medinet'ül-fadıla, trc. Nafiz Danışman, Maarif Basımevi, İstanbul, 1956,
• Golziher, Ignaz, Introduction to Islamic Theology and Law, New Jersey, 1981,
• Gölcük, Şerafeddin, Kelâm Açısından İnsan ve Fiilleri, Kayıhan Yayınevi, İstanbul, 1977.
• Gölcük, Şerafeddin, İslâm Akaidi, Esra Yayınları, Konya, 1995
• Gölcük, Şerafeddin, Bakıllânî ve İnsanın Fiilleri, Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1997
• Hayyat, el-İntisar ve 'r-redd 'ala İbni'r-Ravendi el-mülhid, thk. M. Hicazi, Kahire 1988
• Isfahânî, Râgıb, el-Müfredat, Nşr. Dar’u Kahraman, İst., 1986
• Işık, Kemal, Mu‘tezile’nin Doğuşu ve Kelâmî Görüşleri, A.Ü. Basımevi, Ankara 1967.
• İbn İshak, Siretü İbn İshak, thk. Muhammed Hamidullah, ,s. 95 Konya, 1986.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah Müslim, el-Mearif, Kahire, 1969.
• İbn Manzur, Lisanü’l –Arab, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1993.
• İbn Sînâ, el- İşarât ve't-tenbihat, Kahire, 1960
• İbn Sînâ, en-Necât, Kahire, 1938
• İrfan, Abdulhamit, İslâm’da İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, İstanbul 1994
• Kadı Abdülcebbâr, el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-‘adl, thk. Ebû’l’Alâ’ Afîfî, Matba‘atü Dâri’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire 1382/1962.
• Kadı Abdülcebbâr, Şerhu’l-usûli’l-hamse, Abdülkerîm Osmân, Mektebetü Vehbe, Kahire 1408 / 1988,
• Kâsımî, Tarihu'l-Cehmiyye ve'l-Mu'tezile, Beyrut, 1985,
• Kılavuz, A.Saim, İslâm Akaidi, Güven Yay., İst. 1994.
• Koçyiğit, Talat, Hadisçilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşalar, TDV Yay., Ankara, 1999.
• Mâturîdî, Kitâbu’t-Tevhid, nşr. Fethullah Huleyf, İstanbul, 1979
• Murtazâ, Ebû Abdillâh Muhammed, Îsâru’l-hakk ale’l-halk, Matba‘atü’l-Âdâb ve’l-Mü’eyyed, Kahire 1318 / 1900,
• Nesefî, Ebû’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed, et-Temhîd fî usûli’d-dîn, thk. Abdülhayy Kâbîl, Dâru’s-Sekâfe li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, Kahire 1407 / 1986,
• Nesefî, Ebû’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed, Tabsıratü’l- edille fî usûlü’d-dîn, thk. ve yay. haz. Hüseyin Atay ve Şaban Ali Düzgün, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2003,
• Nesefî, Ömer, Nesefi Akaidi, Yasin Yay. İst., 1996
• Öner, Necati, İnsan Hürriyeti, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990
• Özdemir, Metin, İslâm Düşüncesinde Kötülük Problemi, Furkan Kitaplığı, İstanbul, 2001
• Rauf, M. A., “The Qur'an and Free Will”, The Muslim World, Vol. LX, No. 3, 1970,
• Râzî, Fahruddin, Mefatihul Gayb/ et-Tefsirü’l-kebîr, Çev. Suat Yıldırım ve diğ., Akçağ Yay. Ankara, 1993
• Sâbûnî, Nureddin, Maturidiyye Akaidi, Çev. Bekir Topaloğlu, TDV Yay., Ankara, 1982
• Sâbûnî, Nureddin, Maturidiyye Akaidi, trc. Bekir Topaloğlu, TDV Yay., Ankara, 2001
• Swinburne, Richard, Tanrı Var mı, trc. Muhsin Akbaş, Arasta, Bursa, 2001,
• Şehristânî, el-Milel ve’n-nihal, Daru’l-fikr, Beyrut, 1992,
• Turhan, Kasım, Kelam ve Felsefe Açısından İnsanın Fiilleri, İstanbul 2003
• Tûsî, Muhammed el-Hasan, el-İktisâd fî mâ yete‘allak bi’l-i‘tikâd, Matba‘tü’l-Âdâb, en-Necefü’l-Eşref 1399 / 1979,
• Watt, W. M. İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ankara, 1981,
• Weber, Alfred, Felsefe Tarihi, çev.: H. Vehbi Eralp, Sosyal Yayınları, İstanbul 1993
• Yağın, Abdullah, Badıllı, Abdulkadir, Çelik, İlhami, Osmanlıca Türkçe Büyük Lügat, Türdav Yay., Ekim 1995
• Yaran, C. Sadık, Kötülük ve Theodise, Vadi Yayınları, Ankara 1997.
• Yazıcıoğlu, M. Sait “Fiil”, DİA.
• Yeprem, Saim, İrade Hürriyeti ve İmam Maturidi, UÜİF.Yay., İstanbul, 1984
• Yüksel, Emrullah, “İlâhî Fiillerde Hikmet”, A.Ü.İ.F. Dergisi, Sayı: 8, A.Ü. Basımevi, Erzurum 1988,
• Yüksel, Emrullah, Sistematik Kelam, İz yayıncılık, İstanbul, 2005
• Zebidî, Muhammed Murtaza, Tacül-arûs min cevahiril kâmus, Beyrut, 1972.