Şehâdet ve Rivâyet Kavramlarına Dair Bir İnceleme

Yıl 2016, Sayı: 8, 0 - 0, 28.04.2016

Mansur Koçinkağ

Öz

Özet

Şehâdet ve rivâyet, usûl ile ilgili bir konu olmakla beraber fürû-ı fıkhın birçok meselesiyle dolaylı şekilde irtibatlıdır. Zira bir konuda taaddüdün şart olup olmadığını belirtebilmemiz, meselenin şehâdet veya rivâyet olduğu hususunda tespitte bulunmamıza bağlıdır. Önemine binaen bu çalışmada öncelikle şehâdet ve rivâyetin mâhiyeti üzerinde durulacak, tartışmanın çıktığı dönem tespit edilmeye çalışılacak, Şâfiî ile muârızı arasında geçen diyaloglara yer verilecek, akabinde rivâyeti, şehâdete mukayese edip onda da taaddüdü şart koşanların kimler olduğuna ve öne sürdükleri delillere temas edilecektir. Son olarak rivâyet ve şehâdet ihtimâli olan fıkhî meseleler ve aralarındaki temel farkların neler olduğu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Şehâdet, Rivâyet, Mâzerî, Taaddüd, Mu‛tezile

Kaynakça

• Kaynakça
• Toksarı, Ali, “Nisab Açısından Rivâyet ve Şehâdet Farkı”, EÜİFD, sy. 1, Kayseri 1983, ss. 231-248.
• Abdulkâhir el-Bağdâdî, el-Farku beyne’l-fırak ve beyâni’l-firkati’n-nâciyeti minhum, (thk. Muhammed Osman), Mısır ts..
• Abdullah Sirâcuddîn, Şerhu’l-Menzûmeti’l-Beykûniyye, Halep ts.
• Abdülazîz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr ‘an usûli Fahri’l-İslâm el-Bezdevî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1418/1997.
• Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî, el-Müsned, (thk. Şu’ayb el-Arnaût), Beyrut 1420/1999.
• Apaydın, Yunus, “Haber-i Vâhid”, DİA, İstanbul 1996.
• Babanzâde, Ahmed Naim, Hadis Usûlü ve Istılahları, (Haz. Hasan Karayiğit), İstanbul 2010.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail el-Buhârî, el-Câmi’u’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar, (thk. Mustafa Dîb Buğâ), Beyrut 1407/1987.
• Burhânüddîn el-Buhârî, el-Muhîtü’l-burhânî, (thk. Abdülkerîm Sâmi el-Cündî), Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1424/2004.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali el-Cürcanî, et-Ta’rîfât, Mısır 1306.
• Cüveynî, el-Burhân fî usûli’l-fıkh, (thk. Abdulazîm ed-Dîb), Katar 1399/1979.
• Ebû Dâvud es-Sicistânî, es-Sünen, Beyrut 1418/1997.
• Ebû Gudde, Abdülfettâh, Selâsu resâil, Riyâd 1417.
• Ebu’l-Hüseyn el-Basrî, Muhammed b. Ali b. Tayyib, el-Mu‛temed fî usûli’l-fıkh, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1403.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-muhît, (thk. Muhammed b. Nuaym), Beyrût 1426/2005.
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed Ebû Hâmid, el-Mustasfâ min ‘ilmi’l-usûl, (thk. İbrahim Muhammed Ramazan), Beyrut ts..
• Hâkim en-Neysâbûrî, el-Medhal ilâ Kitâbi’l-İklîl, (thk. Fuad Abdülmunim), İskenderiyye ts.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ma’rifetü ‘ulûmi’l-hadîs, Medine 1397/1977.
• Hansu, Hüseyin, Mütevâtir Haber, Van 2008.
• Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, (thk. Beşşâr Avvâd), Beyrut 1422/2001.
• Hatîb eş-Şirbînî, Muğnî’l-muhtâc ilâ ma’rifeti me’ânî elfâzi’l-Minhâc, Dâru’z-Zehâir, Kum 1377/1958.
• Hâzimî, Ebû Bekr Muhammed b. Mûsâ el-Hâzimî, Şurûtu’l-eimmeti’l-hamse (Selâsu resâil içinde, thk. Abdulfettah Ebû Gudde), Riyâd 1417.
• Itr, Nûrettin, Menhecü’n-nakd, Dımaşk 1401/1981.
• İbn Abdilber, el-Câmi’ li ahlâki’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi’, (Mahmûd Tahhân), Riyâd, ts..
• İbn Hacer el-Askalânî, en-Nüket ‘alâ kitabi İbn Salâh, (thk. Rabî b. Hâdî), Medine 1404/1984.
• İbn Hazm, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, (thk. Zekeriyyâ Ali Yûsuf), Kâhire ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr, Bedâi’u’l-fevâid, (thk. Ali b. Muhammed), Suûdi Arabistan 1424/2003.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim el-İfrîkî el-Mısrî, Lisânu’l-’arab, (thk. Emin Muhammed ve Muhammed Sâdık), Beyrut 1419/1990.
• İbn Salâh, el-Mukaddime/’Ulûmu’l-hadîs, (Aişe Abdurrahman), Dâru’l-Me’ârif, ts..
• İbn Şât, İdrâru’ş-şurûk ‘alâ envâ’i’l-furûk, (el-Furûk ve Tehzîbu’l-Furûk ile beraber), Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1418/1998.
• Kâdî Abdulcebbar, el-Muğnî, (thk. Taha Hüseyn), XVII, y.y, ts.
• Karâfî, Şihâbeddin Ebû’l-Abbâs Ahmed b. İdrîs es-Sanhâcî el-Karâfî, el-Furuk/envâru’l-burûk fî envâ’i’l-furuk, (thk. M. Ahmed Serrâc - Alî Cuma Muhammed), Kahire 2001.
• Kâsânî, Alâüddîn, Bedâi’u’s-senâi’ fî tertîbi’ş-şerâ’i, Beyrut 1406/1986.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslâm Düşüncesinde Hadîs Metodolojisi, Ankara 2010.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr, el-Kitâb/el-Muhtasar, (Lübâb’la beraber), y.y, ts..
• Mevsilî, Abdullah b. Mahmûd, el-İhtiyâr li-ta’lîli’l-Muhtâr, (Beşşâr Bekrî), el-Mektebetü’l-Ömeriyye, ts..
• Meyânicî, Ebû Hafs, Mâ lâ yesa’u el-muhaddise cehluhu, (Ali Hasan Ali Abdülhamîd), Ürdün ts..
• Muhammed b. Ali b. Hüseyn el-Mâlikî, Tehzîbu’l-Furuk, Beyrut ts.
• Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Câmi’u’s-Sahîh, (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Beyrut ts..
• Nevevî, Yahya b. Şeref, Şerhu Müslim, Dâru’l-kitâbi’l-arabî, Beyrût 1407/1987.
• Nevevî, el-Mecmû’, Dâru’l-Fikr, ts.,
• Nevevî, et-Takrîb ve’t-teysîr, (Tedrîb’le beraber), Kâhire 1424/2004.
• Onat, Hasan, “Hattâbiyye”, DİA, XVI, İstanbul 1997.
• Râzî, Fahreddin, el-Mahsûl fî ‘ilmi usûli’l-fıkh, (thk. Taha Cabir), Beyrut 1412/1992.
• Semerkandî, Muhammed b. Ahmed Alâüddîn, İhtilâfü’l-fukahâ, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1414/1994.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed Şemsüleimme, el-Mebsût, Dâru’l-Marife, Beyrut ts..
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed Şemsüleimme, Usûlü’l-fıkh, Dâru’l-Marife, Beyrut ts..
• Sirâcüddîn, Ebû Hafs, Meşyahatü’l-Kazvînî, (thk. Âmir Hasan Sabrî), Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1426/2005.
• Süyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Tedrîbu’r-râvî, (thk. Muhammed Eymen), Kâhire 1424/2004.
• Süyûtî, el-Eşbâh ve’n-nezâir, (thk. Abdülkerim el-Fudaylî), el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut 1424/2003.
• Süyûtî, Lübbü’l-Lübâb, Dâru Sadr, Beyrut ts..
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, el-Ümm, Beyrut, 1403/1983.
• Şâfiî, er-Risâle, (thk. Ahmed M. Şâkir), Kahire 1426/2005.
• Şâfiî, Cimâ’u’l-ilm, (thk. Ahmed M. Şâkir, Mektebetü İbn Teymiyye, ts..
• Şâfiî, Sünnet Müdafaası, (trc. İshak Emin Aktepe) İstanbul 2007.
• Şâtibî, İbrahim b. Musa, el-Muvâfakât, (thk. Ebû Ubeyde), Dâru İbn Affân, 1417/1997
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan, el-Asl/el-Mebsût, (thk. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî), Beyrut 1410/1990.
• İbn Sübkî, Taceddin b. Takiyyuddîn es-Sübkî, el-Eşbâh ve’n-nezâir, (thk. Âdil Ahmed ve Ali Muhammed), Beyrut 1991/1411.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Ehl-i Bid’at”, X, İstanbul 1994.
• Yıldız, Kemal, İslam Yargılama Hukukunda Şahitlik, İstanbul 2005.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Kaymaz, Mîzânu’l-i’tidâl, thk. Ali Muhammed, Beyrut ts.
• Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnaût), Beyrut 1413/1993.
• Zehebî, Târîhu’l-İslâm, thk. Ömer Abdüsselam, Beyrut 1407/1987.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Bahâdır, el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh, (thk. Ömer Süleyman el-Eşkar), Kahire 1413/1992.
• Ziriklî, Hayruddin b. Mahmud ez-Ziriklî ed-Dımaşkî, el-A‛lâm, Dâru’l-ilm, 2002.