ASR-I SAÂDET ARAP ŞİİRİNDE HABEŞİSTAN’A HİCRET

Yıl 2017, Sayı: 10, 79 - 96, 29.11.2017

MEHMET Yılmaz

Öz

İslâm dininin tebliğ edilmesini emreden
ayetlerin inmesiyle birlikte Allah Resûlü ilâhî buyruk gereği insanları açıktan
İslâm’a davet etmeye koyulur. Başlangıçta yeni dine davet halk arasında kabul
görse de Allah’a ortak koştukları putlar Allah Resûlü tarafından eleştiri
konusu yapılınca Mekke halkı İslâm davetini engellemek adına aralarında söz
birliği ederler. Zamanla Müşrikler Allah Resûlü’ne ve Müslümanlara fiilî
işkence uygularlar. Müslümanlara uygulanan işkenceler tahammül sınırını aşınca
Allah Resûlü, sahabeye geçici süreyle Habeşistan’a hicret etmeleri yolunda
tavsiyede bulunur. Zira İslâm davetinin güçlenmesi gerekmektedir ve Habeşistan
bu durum için en uygun zemindir. Çünkü Habeşistan ülkesine sığınanları
himayesine almakla tanınan âdil bir hükümdar tarafından yönetilmektedir.

Asr-ı saâdet Arap şiiri Habeşistan’a hicret
eden veya Habeşistan’a hicret edenlerle bir şekilde bağlantısı bulunan
şairlerin hicrete teşvik, hicret edenlerin akıbeti hususunda endişe duyma ve
Müslümanlara uygulanan baskıları hazmedememe gibi yaşanan hadiseler
karşısındaki duygularını bütün çıplaklığıyla gözler önüne sermektedir.

Habeşistan’a hicret esintileri içeren şiir
metinlerinde az da olsa Kur’ân-ı Kerîm ve hadis-i şerîf izlerine de
rastlanmaktadır. Habeşistan’a hicret hadisesinin vahyin inmeye başladığı erken
döneme tekabül etmesi dikkate alındığında Kur’ân’ı Kerîm ve hadis-i şerif
izlerinin az olması beklenecek bir durumdur.

Anahtar Kelimeler

İslâm, Habeşistan, Hicret, Müşrik, Şiir, Şair, Dize, Kur’an-ı Kerîm

Kaynakça

• Ali, Ahmed Muhammed, el-Edebu’l-islâmî darûra, Râbitatu’l-Câmiâti’l-İslâmiyye, Kahire, 1991, el-‘Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hâcer, el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe, thk.: Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Turkî, Merkezu Hecr Li’l-Buhûsi Ve’d-Dirâsâti’l-‘Arabiyye Ve’l-İslâmiyye, Kahire, 2008, Altunci, Muhammed, Dîvânu Ebî Tâlib ‘Ammi’n-Nebiyy sallallahu ‘aleyhi ve sellem, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut, 1994, Bin Yesâr Muhammed b. İshâk, Sîretu İbn-i İshâk, thk.: Muhammed Hamîdullah, Konya, 1981, Bintu’ş-Şâti’, Âişe Abdurrahmân, Ma‘a’l-Mustafa, Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire, 1991, Dâvûd, Corcis, Dâvûd, Edyânu’l-Arabi kable’l-İslâm, Beyrut, 1988, Ebû ‘Ûde, Ahmed Mansûr, Vahdetu’l-ummeti’l-İslâmiyye fî’s-sunneti’n-nebeviyye, Yüksek Lisans Tezi, el-Câmi‘atu’l-İslâmiyye, Kulliyyetu Usûli’d-dîn, Gazze, 2009, Ebû’l-Fidâ, İsmail b. Kesîr el-Kureşî ed-Dimaşkî, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Kerîm, thk.: Sâmî b. Muhammed es-Selâme, Mektebetu’l-Ma‘ârif, Riyad, 1984, el-Beâdî, ‘Âtik b. Ğays, Mu‘cemu’l-ma‘âlimi’l-coğrâfiyye fî’s-Sîreti’n-Nebeviyye, Dâru Mekke, Mekke, 1982, el-Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra el-Cu‘fî, el-Câmi’u’s-sahîh, thk.: Muhibbu’d-Dîn el-Hatîb vd, el-Mektebetu’s-Selefiyye, Kahire, 1400, el-Bûtî, Muhammed Sa‘îd Ramadan, Fıkhu’s-Sîyre, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1980, el-Cebbûrî, Yahya, eş-Ş‘iru’l-câhilî hasâisuhû ve funûnuhû, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1986, -----------------------, Şi‘ru’l-muhadramîn ve eseru’l-İslâmi fîh, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1981, el-Cezerî, ‘Izzu’d-dîn b. el-Esîr Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed, Usdu’l-ğâbe fî m‘arifeti’s-sahâbe, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1989, el-Hâmid, Abdullah Hâmid,Tahlîlu’n-nusûsi’l-edebiyye, Ders notları, Câmi‘atu’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmiyye, Riyad, ts., İbn Hişâm, Ebû Muhammed ‘Abdulmelik, Sîretu’n-Nebi, thk.: Mecdî Fethi es-Seyyid, Dâru’s-Sahabe Li’t-Turâs, Tanta, 1995, İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ, el-Bidâyetu ve’n-nihâye, thk.: Ahmed Ebû Mulhim vd., Dâru’r-Reyyân, Kahire, 1988, --------------------------, Tefsîru’l-Kurâni’l-‘Azîm, thk.: Sâmî b. Muhammed es-Selâme, Dâru Taybe, Riyad, ts., --------------------------, es-Sîretu’n-Nebeviyye, thk.: Mustafa Abdu’l-Vâhid, Dâru’l-M‘arife, Beyrut, 1976, İbn Manzûr, Lisânu’l-‘Arab, Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire, ts, İbn Raşîk, Ebû ‘Ali el- Hasen el-Ķayravânî, el-‘Umde fî mahâsini’ş-şi‘r ve âdâbihi ve nakdih, thk.: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1981, İmru’u’l-Kays, Dîvân, tsh.: Mustafa ‘Abdu’ş-Şâfî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2004, Kutub, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur’ân, Dâru’ş-Şurûk, Kahire, 1972, Ma‘rûf, Nâyif, el-Edebu’l-islâmî fî ‘ahdi’n-nubuvveti ve hilâfeti’r-râşidîn, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 1990, el-Merzûkî, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. el-Hasen, Şerhu Dîvâni’l-hamâse, thk.: Ğarîd eş-Şeyh,Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2003, el-Mubârekfûrî, Safiyyurrahmân, er-Rahîku’l-mhatûm, Vuzâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Katar, 2007, en-Neccâr, Muhammed et-Tayyib, el-Kavlu’l-mubîn fî sîreti Seyyidi’l-murselîn, Dâru’l-Livâ’, Riyad, 1981, en-Neysâbûrî, Muhammed b. Abdullah el-Hâkim, el-Mustedrek ‘alâ’s-Sahîhayn, thk., Mustafa Abdulkâdir ‘Atâ, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, ts., es-Suheylî, Abdurrahmân b. Abdullah b. Ahmed b. Ebî’l-Hasen el-Has‘amî, er-Ravdu’l-unuf fî tefsîri’s-Sîreti’n-Nebeviyye li’bni-Hişâm, thk.: Mecdî b. Mansûr b. Seyyid eş-Şûrâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1967, --------------------------------, er-Ravdu’l-unuf fî şerhi’s-Sîreti’n-Nebeviyye li’bn’i-Hişâm, thk.: Abdurrahman el-Vekîl, Dâru’l-Kutubi’l-İslâmiyye, Kahire, 1967, eş-Şâyib, Ahmed, Usûlu’n-nakdi’l-edebî, Mektebetu’n-Nahda’l-Mısriyye, Kahire,1973, et-Taberî, Ebû Cafer b. Cerîr, Tefsîru’t-Taberî, Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîl-i âyi’l-Kur’ân, thk.: Abdullah b. ‘Abdi’l-Muhsin et-Turkî, Dâru Hecr, Kahire, 2001, et-Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ, el-Câmi‘u’-kebîr, thk.: Beşşâr ‘Avvâd M‘arûf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut, 1996, Zalad, ‘Abdurrahîm Mahmûd, et-Te’sîru’n-nefsî li’l-İslâmi fî’ş-ş‘ir v devruhu fî ‘ahdi’n-nubuvve, Dâru’l-Livâ’ Riyad, 1983,