Kelâbâzî’nin Bahru’l-Fevâid/Me‘âni’l Ahbâr İsimli Eserinde Temel Tasavvufî Kavramlar

Yıl 2017, Sayı: 11, 59 - 72, 31.12.2017

Zeliha Öteleş

Öz

Tasavvufî düşünce, pek çok mutasavvıfın eserleri ile
teşekkül eder. Her bir mutasavvıf, kendi yüzyılının sûfî anlayışını yansıtan
tasavvufî kavramlarla bu teşekkül sürecine katkıda bulunur. Tasavvufun klasik
döneminde yaşamış Kelâbâzî (380/990)’nin günümüze ulaşan iki eseri
bulunmaktadır: et-Ta‘arruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf ve Bahru’l-Fevâid/Me‘âni’l-Ahbâr.
Kelâbâzî’nin çalışmamıza konu olan eseri Bahru’l-Fevâid/Me‘âni’l-Ahbar,
hadisleri tasavvufî açıdan yorumlayan ilk çalışmalardan biri olması bakımından
önem taşımaktadır. Bu eseri ile Kelâbâzî, işârî hadis şerhi geleneğini
başlatmıştır. Bâzı tasavvuf kavramlarının hadisler bağlamında nasıl
yorumlandığı, bu makale ile aktarılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelâbâzî, Bahru’l-Fevâid, Tasavvufî Kavramlar

Kaynakça

• Arberry, Arthur John, The Doctrine of The Sufis, London 1977. --“Kelâbâzî”, İ. A, c. IV, MEB, İstanbul 1967, ss. 537-538. Brockelman, Carl, Geschichte Der Arabıschen Litteratur, Erster Supplementband, GAL, Leiden I-II ,1937. ---Geschichte Der Arabischen Litteratur, Zweite den Supplemantbanden, (Supple), Leiden, 1943. Câmî, Abdurrahman, Nefahâtü’l-Üns min Hazarâti’l-Kuds, çev. Lamiî Çelebi, İstanbul, 1872. el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ ve Muzilü’l-Libas, neşr. Daru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut tarihsiz. el-Mekkî, Ebû Tâlib, Kûtu’l-Kulûb fî Mu‘âmeleti’l-Mahbûb, Mısır 1306. Feridüddin Attar, Tezkiretü’l-Evliyâ (trc. Süleyman Uludağ) I-II, İstanbul 2002. Göktaş, Vahit, “Kelâbâzî (ö. 380/990) ve Tasavvuf Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslâm Bilimleri (Tasavvuf) Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara, 2007. İbnü’l-Imâd el-Hanbeli, Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbari men Zeheb, c. IVIII, Beyrut, tarihsiz. İbn Teymiyye, Mecmûu’l-Fetâvâ, I-XXXVII, Riyad 1381/82-1385/86. İşler, Seyfettin, “Kelâbâzî ve Kelâmî Görüşleri”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1998. Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zünûn Esmâi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, I-II, Ankara 1941. Kelâbâzî, Ebu Bekr Muhammed b. İshak Buharî, Bahru’l-Fevâid el-Meşhûr bi-Meâni’l-Ahbâr, thk. Muhammed Hasan İsmail- Ahmed Ferid el-Mezîdî Dâru’l-kütübu’l-ilmiyye, Beyrut 1999. Kelâbâzî, Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta‘arruf, (Hazırlayan: Süleyman Uludağ), Dergâh Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2013. Kuşeyrî, Abdulkerim, er-Risâletü’l-Kuşeyrîyye, (tahk. Abdülkerîm el-Atâ), Dımaşk, 2000. Nicholson, Reynold A., The Mystics of Islam, Schocken Boks, New York 1975. Pârsâ, Hâce Muhammed, Faslu’l-Hitâb: Tevhide Giriş, çev. Ali Hüsrevoğlu, Erkam Yay., İstanbul 1988. Saklan, Bilal, Ebubekir Muhammed el-Kelâbâzî ve Meânil Ahbar, Yayınlanmamış Çalışma, Konya, 1991. Sezgin M. Fuat, Geschichte des Arabischen Schrifttums (G.A.S), I-II, Leiden 1967. Uludağ, Süleyman, “Kelâbâzî Muhammed b. İbrahim”, c. XXV, DİA, Ankara, 2002, s. 192-193. Yılmaz, Nusrettin, Kelâbâzî’nin Tasavvuf ve Akâid Alanındaki Görüşleriyle Mâturidî’nin Mukayesesi, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 1990.