Sığnâkî (d. 714/1314[?]) as a Maturidi Scholar: His Life, His Academic Persona, His Place in Kalam and His Body of Work

Yıl 2018, Sayı: 12, 43 - 68, 04.10.2018

Ali Tarık Ziyat Yılmaz

Öz

Sığnâkî (b. 714/1314[?]), one of the important Western representatives of the Hanafi-Maturidi tradition originated in the East, was raised in Maveraunnehr/Transoxiana and spent time teaching in some of the important cities where academic studies were mainly focused, such as Baghdad, Damascus, Aleppo and Cairo. He taught numerous students whose interpretations and original body of work spanned the fields of kalam, fıqh, sarf and nahv. Some Ottoman scholars such as Kemâlpaşazâde has a pedigree that can be traced back to him. Among the Ottoman scholars he mostly found fame with his interpretive work en-Nihâye based on Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr Merginânî’s (d. 593/1197) fıqh work el-Hidâye. The objective in writing his interpretation et-Tasdîd based on Ebü’l-Muîn en-Nesefî’s et-Tamhîd must be his wish to “do kalam” and pass on the tradition he was a part of to the next generations. His work called et-Tasdîd fi şerhi’t-Tamhîd was introduced to the academic world with our doctoral study “Mâtürîdî Âlimlerden Sığnâkî’nin (d. 714/1314) et-Tesdîd fî şerhi’t-Temhîd Adlı Eserinin Tahkiki ve İlâhiyyat Konularının Tahlili” in 2016. This paper is put together after revising certain parts of the aforementioned doctoral thesis. In this study of Sığnâkî’s life, his academic persona-his place in kalam and his body of work are examined. 

Anahtar Kelimeler

Husamaddin as-Sığnâkî, at-Tasdîd fi şerhi’t-Tamhîd, Kalam, Maturidies

Matürîdî Âlimlerden Sığnâkî’nin (ö. 714/1314[?]) Hayatı, İlmî Şahsiyeti, Kelâm İlmindeki Yeri ve Eserleri

Öz

Sığnâkî (ö. 714/1314 [?]), Mâverâünnehir bölgesinde yetişmiş, Bağdat, Şam, Halep ve Kahire gibi önemli ilim merkezlerinde hocalık yapmış, Doğu Hanefî-Mâtürîdî geleneğinin Batı’daki önemli temsilcilerinden birisidir. Kelâm, fıkıh, sarf ve nahv ilimlerinde şerh ve telif şeklinde eserler kaleme almış birçok talebe yetiştirmiştir. Kemâlpaşazâde gibi kimi Osmanlı âliminin ilmi şeceresi içinde yer almıştır. Osmanlı âlimleri arasında daha çok Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr Merginânî’nin (ö. 593/1197) fıkıh ilmine dair kaleme aldığı el-Hidâye adlı eserine yazdığı en-Nihâye adlı şerhiyle şöhret bulmuştur. Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin et-Temhîd adlı eserine yazdığı et-Tesdîd adlı şerh, yaşadığı dönemde “kelâm yapma” ve içinde bulunduğu geleneğin sonraki nesillere aktarılması gayretinin bir sonucu olmalıdır. et-Tesdîd fi şerhi’t-Temhîd adlı bu eser 2016 yılında tarafımızdan yapılan “Mâtürîdî Âlimlerden Sığnâkî’nin (ö. 714/1314) et-Tesdîd fî şerhi’tTemhîd Adlı Eserinin Tahkiki ve İlâhiyyat Konularının Tahlili” isimli doktora çalışmasıyla ilim dünyasına tanıtılmıştır. Bu makale adı geçen tezimizin bazı kısımlarının yeniden gözden geçirilmesi ile elde edilmiştir. Bu çalışmada Sığnâkî’nin hayatı, ilmi şahsiyeti-Kelâm ilmindeki yeri ve eserleri ele alınmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Sığnâkî, Hanefî-Mâtürîdî, el-Hidâye, et-Temhîd, et-Tesdîd

Kaynakça

• BARTHOLD, Wilhelm, Uluğ Bey ve Zamanı, (trc. Tahiroğlu Akdes Nimet), İstanbul 1930. ______, Orta Asya, Tarih ve Uygarlık, (trc. D. Ahsen Batur), İstanbul 2010. ______, Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, (haz. Hakkı Dursun Yıldız), İstanbul 1990. ______, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, (trc. Râgıp Hulûsi Özdem), Ankara 2013. BİRGİVÎ, Takiyyüddin Mehmed b. Pîr Ali (ö. 981/1573), Dâmiğatü’l-mübtediîn ve kaşifetü butlanü’l-mülhidîn, (thk. Sultan b. Ubeyd b. Abdullah el-Arabî), Câmiatü Ümmü’l-Kura, Mekke, 1425, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İBN KUTLUBOĞA, Ebü’l-Adl Zeynüddîn (Şerefüddîn) Kâsım b. Kutluboğa b. Abdillâh es-Sûdûnî el-Cemâlî el-Mısrî, Tâcü’t-terâcim, (thk. Muhammed Hayr Ramazan Yusuf), Şam, 1413/1992. İBN RÂFİ‘, Ebü’l-Meâlî Takıyyüddîn Muhammed b. Râfi‘ b. Hicris es-Sellâmî, Müntehabü’l-muhtâr fi târihi ulemâi Bağdâd, (nşr. Abbas b. Muhammed b. Samir Abbas Azzâvî), Beyrut, 1420/2000. İBN TAĞRÎBERDÎ, Ebü’l-Mehâsin Cemalüddin Yusuf b. Tağrîberdî el-Atâbeki el-Yeşbugavî ez-Zâhirî, el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevfî ba’de’l-vâfî, (thk. Muhammed Muhammed Emin), Kâhire, 1984-1993. KAFALI, Mustafa, Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İstanbul 1976. KALAYCI, Mehmet, Tarihsel Süreçte Eşarilik Matüridilik İlişkisi, Ankara, 2013. (Basılmış Doktora Tezi). KÂTİP ÇELEBİ, Keşfü’z-zunûn, Beyrut, 1402/1982. KEHHÂLE, Ömer Rızâ, Mu’cemü’l-müellifîn, Beyrut, ts. KUREŞÎ, Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülkâdir b. Muhammed b. Muhammed el-Kureşî el-Mısrî, el-Cevâhiru’l-mudiyye fi tabakati’l-hanefiyye, (nşr. Mir Muhammed Kütüphane) Karaçi, ts. KUTLU, Sönmez, İmam Matüridi ve Matüridilik –Tarihi Arka Plan, Hayatı, Eserleri, Fikirleri ve Matüridilik Mezhebi- (Haz. Sönmez Kutlu), Ankara, 2011. LEKNEVÎ, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî el-Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye, Mısır, 1324. MÂTÜRÎDÎ, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî, Te’vîlâtü’l-Kur’an, (thk. Komisyon), İstanbul, 2005-2010. ______ Te’vîlâtü’l-Kur’ân, (nşr. Bekir Topaloğlu), İstanbul, 2015. NESEFÎ, Ebü’l-Muin, Meymun b. Muhammed b. Muhammed b. Mekhul, Tebsıratü’l-edille, (nşr. Hüseyin Atay), Ankara, 1993. SIĞNÂKÎ, Hüsamüddin Hüseyn, et-Tesdîd fî şerhi’t-Temhîd, İstanbul Süleymaniye Ktp. Amcazâde Hüseyin No. 309, 706/1306. ______, en-Necâhü’t-tâlî tilve’l-merâh, (thk. Abdullah Osman Abdurrahman Sultan), Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, Mekke, 1413-1414, Basılmamış Tez (Master) ______, Kitâbü’l-vâfî fî usûli’l-fıkh, (thk. Ahmed Muhammed Hammud el-Yemânî), Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, Mekke, 1417/1997, Basılmamış Tez (Doktora). ______, Kitâbü’l-vâfî fî usûli’l-fıkh, (thk. Ahmed Muhammed Hammud el-Yemânî), Kâhire, 1423/2003, Matbu tez (Doktora). ______, el-Muvassal fî şerhi’l-Mufassal, (thk. Ahmed Hasen Ahmed Nasr), (İsimler-Kinayeler arası), Câmiatü Ümmü’l-Kura, Mekke, 1419/1998, Basılmamış Tez (Doktora). ______, el-Kâfî şerhu’l-Pezdevî, (thk. Fahrüddin Seyyid Muhammed Kânit), Riyad, 1422/2001, Matbu tez (Doktora). ______, en-Nihâye fî şerhi’l-Hidâye, İstanbul Süleymaniye Ktp., Dâmad İbrahim, nr. 611. ______, en-Nihâye fî şerhi’l-Hidâye, İstanbul Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 1980. ______, en-Nihâye fî şerhi’l-Hidâye, İstanbul Süleymaniye Ktp., İsmihan Sultan, nr. 166. SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî, Tabakâtü’l-huffâz, (nşr. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye), Beyrut, 1403. ______, Buğyetü’l-vuât fî tabakati’l-luğaviyyîn ve’n-nühât, (thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim), Sayda, ts. ŞAHİN, İbrahim, “Sunakata (Signak) Oykoniminin Geçmişi, Bugünü ve Kökeni Üzerine”, TÜBAR-XXV-/2009-Bahar, s. 159-172. TAŞKÖPRİZÂDE AHMED EFENDİ, Miftâhu’s-saade, (nşr. Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye), Beyrut, 1405/1985 TEMÎMÎ, Takıyyüddîn b. Abdilkâdir et-Temîmî ed-Dârî el-Gazzî el-Mısrî, et-Tabakâtü’s-seniyye fî terâcimi’l-Hanefiyye, (thk. Abdülfettah Muhammed el-Hulv), Kâhire, 1390/1970. TOPALOĞLU, Bekir, Kelam İlmi Giriş, 1985. TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul, 1969. TÜBAR, (Türklük Bilimi Araştırmaları), XXV. 2009-Bahar, 159-172. YARAN, Rahmi, “Sığnâkî” DİA, Ankara, 2009, XXXVII, 164-166. YAVUZ, Yusuf Şevki, “Matüridiyye”, DİA, Ankara, 2003. ZEBÎDÎ, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk ez-Zebîdî el-Bilgrâmî el-Hüseynî, Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs, (nşr. Darü’l-Hidaye), Kâhire, ts. ZİRİKLİ, Hayrettin, el-A’lâm Kâmusü Terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ, Beyrut, 2002.