Dini Plüralizm: Dinler Yoluyla Kurtuluş Mu, Dinlerden Kurtuluş Mu?

Yıl 2018, Sayı: 13, 7 - 29, 26.11.2018

Osman Murat Deniz

Öz

Dini plüralizm günümüz din felsefesinin en canlı ve
tartışmalı konularından biridir. Bunun nedeni kısmen de olsa din felsefesinin
uygulandığı ve öğretildiği çevrenin artan bir şekilde çok kültürlü, çok
inançlı, çok dinli bir ortama dönüşmesidir. 21. yüzyılın başları değişik dini
geleneklerin farklı teolojilerinin dini plüralizmin meydan okumasına şahitlik
ettiği bir dönem olmuştur. Dolayısıyla, dini plüralizm bir şekilde bütün
teolojilerin ilgilenmek ve baş etmek durumunda olduğu bir olgudur. Bu makale dinlerdeki
hakikat ve kurtuluş fikrinden hareketle dini plüralizm meselesine ışık tutmayı
ve küreselleşme kapsamında metafiziksel dini plüralizmin nihai amacına dikkat
çekmeyi amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Dini Plüralizm, Çeşitlilik, Hakikat, Kurtuluş, Küreselleşme, Deizm

Religious Pluralism: Salvation Through Religions or Salvation from Religions?

Öz

Religious pluralism is one of the most vibrant and moot
topics in the contemporary philosophy of religion This is in part due to the
increasingly multicultural (multi-faith, multi-denominational) environment
within which the philosophy of religion is now practiced and taught. The
beginning of the 21st century witnesses that religious pluralism is one of the
most basic challenge for different theologies of various traditional religions.
Thence, religious pluralism is one with which all theologies are somehow
expected to cope and deal. The aim of this article is to shed on light to the
problem of religious pluralism with reference to the idea of truth and
salvation in religions and to bring some remarks to the ultimate aim of
metaphysical religious pluralism within the context of globalisation. 

Anahtar Kelimeler

Religious Pluralism, Diversity, Truth, Salvation, Globalisation, Deism

Kaynakça

• Acar, Rahim, “‘Mutlak Hakikat’in Tecellîsi Olarak Dinlerin Meşruiyeti: Frithjof Schuon’un Gelenekselci Mevzisine Eleştirel Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54:1, 2013, s.1-34.
• Adam, Baki, “Katolik Kilisesi’nin Kurtuluş Öğretisi Açısından Yahudiliğe ve İslam’a Bakışı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 41, Sayı 1, Yıl. 2000, ss. 195-224.
• Adler, Mortimer J., Dinde Hakikat: Dinlerin Çokluğu ve Hakikatin Birliği, Din Felsefesi ile İlgili Bir Deneme, çev. Ruhattin Yazoğlu, Hüsnü Aydeniz, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2014.
• Arıcan, M. Kazım, “Felsefi ve Teolojik Bir Problem Olarak Dini Çeşitlilik”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011, Cilt: XV, Sayı: 1, ss. 71-98.
• Arıcan, M. Kazım, “Dini Çoğulculuk Paradigması ve Eleştirisi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt XV, Sayı 2, 2011, ss. 21-38.
• Aslan, Adnan, “Dinler ve Mutlak Hakikat Kavramı: John Hick ve Seyyid Hüseyin Nasr'la Bir Mülakat”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 1, 1997, ss. 175-188.
• Aslan, Adnan, “Dini Çoğulculuk Problemine Yeni Bir Yaklaşım” İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 4, 2000, ss. 17-30.
• Aydın, Fuat, “Dinlerde Kurtuluş Anlayışı (Teorik Bir Giriş Denemesi)” PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2015, Yıl:1, Cilt:1, Sayı:1, s. 71-101.
• Biçer, Ramazan, “Küreselleşme: İslam Teolojisi Bağlamında Bir Yaklaşım”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 18, Yıl: 2008, ss. 49-88.
• Borrmans, Maurice, “Kur’an-ı Kerim ve Kitab-ı Mukaddes’te Dini Çoğulculuk ve Sınırları”, Çev. Süleyman Turan, Marife Dergisi, Yıl 4, Sayı 2, Güz 2004, ss. 267-278.
• Cottrell, Jack, What the Bible Says God the Reedemer, College Press Publishing Company, Joplin, Missouri, 1987. Demirci, Kürşat, Yahudilik ve Dini Çoğulculuk, Ayışığı Kitapları, İstanbul, 2000.
• Deniz, Osman Murat, Akıl-İman İlişkisi Açısından Fideizm, Emin Yayınları, Bursa, 2012. Deniz, Osman Murat, “The Possibility of Religious Pluralism in Turkey at the Crossroad of the Traditional and Global Existences”, Danubius - The Journal of the History Museum from Galati, no. XXXIII, pp. 5-15. Deniz, Osman Murat, “John Calvin’in Teolojisi ve Özgünlüğü”, Akademik Bakış Dergisi, sayı 33, Kasım-Aralık 2012, ss. 1-16.
• Erdal, Mesut, “Kur’an’a Göre Ehl-i Kitab’ın Uhrevi Felah ve Kurtuluşu Meselesi”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt IV, Sayı 1, 2002, ss. 1-33. Evans, C. Stephen, “Tek Bir Din Doğru Olabilir mi?”, Klasik ve Çağdaş Metinlerle Din Felsefesi, der. ve çev., Cafer Sadık Yaran, Etüt yayınları, Samsun, 1997.
• Giddens, Anthony, Sosyoloji, Kırmızı Yayınları, İstanbul, 2012.
• Hick, John, Problems of Religious Pluralism, The Macmillan Press, New York, 1985.
• Hick, John, "Hepsi Doğru Olduğunu İddia Eden Birçok İnanç”, Klasik ve Çağdaş Metinlerle Din Felsefesi, der. ve çev. Cafer Sadık Yaran, Etüt Yayınları, Samsun, 1997.
• Hick, John, “Religious Pluralism” The Encyclopedia of Religion, ed. Mircea Eliade, Cilt 12, New York, 1987.
• Hick, “Religious Pluralism and Salvation”, Faith and Philosophy, Vol. 5, No. 4, October 1988, pp. 365-377. Kaya, Emrah, “İbnü’l-Arabî’ni̇n Di̇n ve İnançlara Yaklaşımının William Chittick ve Reza Shah-Kazemi̇ Perspekti̇fi̇yle Evrenselci̇ Yorumu” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XVIII, Sayı: 33, (Haziran 2016), ss. 53-73.
• Kılıç, Recep, Dini Anlamak Üzerine, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2004.
• Kılıç, Recep, “Dinî Çoğulculuk Mu Dinde Çoğulculuk Mu?”, Dini Araştırmalar Dergisi, sayı:19, 2004, ss. 13-17.
• Kılıç, Recep, “Küreselleşme ve Değer İlişkisinde Dinin Yeri”, Felsefe Dünyası, 2005/1, Sayı 41, ss. 79-90.
• Krisak, Paul E., "The Religious Pluralism of John Hick: a Critique" Masters Theses, 37, Liberty University, 2000.
• Küng, Hans, “Tek Bir Gerçek Din mi Vardır? Evrensel Kriteri Tesbit Etme Konusunda Bir Deneme”, çev. Mustafa Çakmak, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, 27, 185-210.
• Lucci, Diego, Scripture and Deism: The Biblical Criticism of the Eighteenth-Century British Deists, Peter Lang, Bern, 2008.
• Mahiroğulları, Adnan, “Küreselleşmenin Kültürel Değerler Üzerine Etkisi”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı 50, 2005, s. 1275-1288.
• Michael Peterson v.d., Reason and Religious Belief, Oxford University Press, New York, 2003.
• Michael Peterson v.d., Philosophy of Religion: Selected Readings, Oxford University Press, New York, 1996.
• Öçal, Şamil, “Küreselleşme ve Küresel Teoloji Arayışları”, İslami İlimler Dergisi, Yıl 4, Sayı 1-2, Bahar-Güz 2009, ss. 103-122. Öner, Necati, Felsefe Yolunda Düşünceler, Akçağ Yayınları, Ankara, 1999.
• Özcan, Hanifi, Maturidi’de Dini Çoğulculuk, M. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1995.
• Özcan, Şevket, “Dini/Dinleri Boyutsal Açıdan İnceleme Modelleri: Ninian Smart, Frank Whaling ve Bryan Rennie Örneği”, Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 2, 2017, ss. 61-80.
• Özcan, Şevket, “İnsana Verilen Değer Ekseninde Çeşitli Dinlerde İnsan: Dinler Tarihi Açısından Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Dini Araştırmalar Dergisi, Ocak-Haziran 2016, Cilt: 19, Sayı: 48, ss. 203-224.
• Özkan, Mehmet Şükrü, Başarısız Bir Hipotez Dini Çoğulculuk, Mardin, 2017.
• Özkan, Mehmet Şükrü, “Paul F. Knitter’in Tanrı Merkezli Dini Çoğulculuk Modeli ve Hıristiyanlık Yorumu”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt VI, Sayı 12, 2015/2, ss. 7-34.
• Özkan, Mehmet Şükrü, “W. C. Smith ve J. Hick’in Dini Çoğulculuk Hipotezlerinin Değerlendirilmesi”, İLTED, İlahiyat Tetkikleri Dergisi, Erzurum 2016/2, sayı: 46, ss. 269-301.
• Potter, Douglas E., “The Religious Pluralism of John Hick: A Critical Response To His Philosophical Argument”, Christian Apologetics Journal, 8:2, Fall 2009, pp. 21-32.
• Reçber, Mehmet Sait, “Ibn al ‘Arabī, Hick and Religious Pluralism”, Asian and African Area Studies, 7 (2), 2008, ss. 145-157.
• Roumeas, Elise, “What is Religious Pluralism”, Religious Pluralism, A Resource Book, ed. by, Aurélia Bardon, Maria Birnbaum, Lois Lee, Kristina Stoeckl, European University Institute, Italy, 2015.
• Ryken, Philip Graham, The Message of Salvation: By God's Grace, for God's Glory, Leicester, InterVarsity Press, 2001.
• Tokat, Latif, “Dini Çoğulculuk Hangi Açıdan Mümkündür?” Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, Mayıs – Ağustos 2007, ss. 49-102. Watt, W. Montgomery, Müslüman-Hıristiyan Diyaloğu, çeviren Fuat Aydın, Birey Yayınları, İstanbul, 2000.
• Yazoğlu, Ruhattin, Dini Çoğulculuk Sorunu: John Hick Üzerine Bir Araştırma, İz Yayıncılık, İstanbul, 2007.