Örgütsel Stres Kaynaklarının Analizi: Bir Üretim İşletmesinde Kadın Ve Erkek Çalışanlar Üzerine İnceleme

Yıl 2015, Cilt: 13 Sayı: 25, 389 - 423, 01.06.2015

Vesile Ayça Yamuç Duygu Türker

Öz

Günümüzde hızla değişen ve zorlaşan yaşam koşullarının, bireylerin fiziksel ve ruhsal kapasitelerini zorlar hale geldiği günümüzde, stresin olumsuz sonuçlarının arttığı görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, stres kavramını örgütsel bağlamda analiz ederek, çalışanlarda strese neden olan değişkenleri, cinsiyet farklılıklarını da göz önüne alarak incelemektir. Bu amaçla İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi’nde (İAOSB) faaliyet gösteren bir üretim işletmesinde, bir grup beyaz yakalı çalışan üzerinde, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonuçları, kadın ve erkek çalışanlarda örgütsel strese neden olan faktörler arasında önemli düzeyde bir farklılık bulunmadığını, çalışanlarda en çok “görevin yapısına ilişkin” ve “yönetim tarzına ilişkin” faktörlerin stres yarattığını göstermektedir. Fakat görüşmelerden elde edilen bulgular, kadın çalışanların hemen hemen belirtilen tüm stres faktörlerinde, cinsiyet ayrımcılığı içeren ek bir stres faktörü ile karşı karşıya olduğunu göstermektedir

Anahtar Kelimeler

Çalışanlar, Cinsiyet Ayrımcılığı, Örgütsel Stres, Stres

Analyzing The Antecedents Of Organizational Stress: A Study On The Female And Male Employees Of A Manufacturing Company

Öz

Today, the rapidly changing and increasingly difficult living conditions render the physical and psychological capacities of individuals and increase the negative impacts of stress. The purpose of this study is to analyze the concept of stress in the organizational setting, and to investigate the variables that cause organizational stress among employees and their expectations from top management about the issue, with considering the gender differences. In doing so, a survey was conducted on the white collar women and men employees in a manufacturing firm in Izmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi (IAOSB) with following a semistructured interview methodology. The results of study reveal that there is no meaningful difference among female and male employees on the stress factors and the respondents reported the factors regarding with the structure of task and management style as the highest important factors. However, the findings show that female employees face with an additional stressor in almost all factors due to the gender discrimination

Anahtar Kelimeler

Employees, Organizational Stress, Stress

Kaynakça

• Adler, Alfred, Normal Yaşamda ve İş Yaşamında Psikolojik Aktivite, (İstanbul: Say Yayınevi, 1999)
• Akova, Orhan ve Işık, Kerim ‘Otel İşletmelerinde Stres Yönetimi: İstanbul’daki Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Araştırma’, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 2008, 17-44.
• Aksoy, Ali ve Kutluca, Fahrettin, ‘Çalışma Hayatında Stres Kaynakları, Stres Belir- tileri Ve Stres Sonuçlarının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma’, Sosyal Siya- set Konferansları Dergisi, Cilt 49, 2004, 457-486.
• Aktaş, Aliye ve Aktaş, Ramazan, ‘İş Stresi’, Verimlilik Dergisi, Cilt 1, 1992, 153-167.
• Altıntaş, Ersin, Stres Yönetimi, (İstanbul: Alfa Yayınları, 2003).
• Artan, İnci, Örgütsel Stres Kaynakları ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama (İs- tanbul: Banka-Sigorta İşçileri Sendikası Eğitim ve Kültür Yayınları, 1986).
• Aşık, Nuran, Otel İşletmelerinde İşgörenlerin Örgütsel Stres Kaynakları ve Stresin Bireysel Sonuçlarına İlişkin Bir Araştırma, 2005, http://www.mevzuatdergisi. com/2005/07a/01.htm, (Erişim Tarihi: 18 Kasım 2012).
• Aydın, İnayet, İş Yaşamında Stres (Ankara: Pegem Akademi, 2008).
• Aytekin, Aynur, ‘Stres Yönetiminin Önemi Ve Kamu Çalışanlarında Stres Faktörle- rinin Teşhisine İlişkin Bir Araştırma: Sivas Valiliği Defterdarlığı Uygulaması’, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2009).
• Baltaş, Acar ve Baltaş, Zuhal, Stres ve Başa Çıkma Yolları, (İstanbul: Remzi Kita- bevi, 2008).
• Başaran, İbrahim E., Örgütsel Davranış, (Ankara: Ankara Üniversitesi E.B.F. Yayı- nı, 1982).
• Bekçi, İsmail, Ömürbek, Vesile ve Tekşen, Ömer, ‘Muhasebe Meslek Mensupların- da Stres Kaynağının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma’, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, 2007, 145-161.
• Boyd, Carolyn M., Tuckey, Michelle R. ve Winefield, Anthony H., ‘Perceived Ef- fects of Organizational Downsizing and Staff Cuts on the Stress Experience: The Role of Resources. Stress and Health’, Cilt 30, 2014, 53–64.
• Cam, Erdem ‘Çalışma Yaşamında Stres ve Kamu Kesiminde Kadın Çalışanlar’, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2004, 1-10.
• Camkurt, Mehmet Z., ‘İşyeri Çalışma Sistemi ve İşyeri Fiziksel Faktörlerinin İş Ka- zaları Üzerindeki Etkisi’, Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü-İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt 20/21, Sayı 6/1, 2007, 80-106.
• Campbell, Peter G., The Last Straw: Stress Needn’t Make You Ill, (London: Arling- ton Books, 1990).
• Carlson, Richard, İş Yaşamınızda Ufak Şeyleri Dert Etmeyin, (İstanbul: Alkım Ya- yınevi, 2000).
• Coelho, Filipe, Augusto, Mário, Lages, Luis Filipe, Contextual Factors and the Cre- ativity of Frontline Employees: The Mediating Effects of Role Stress and Intrin- sic Motivation’, Journal of Retailing, Sayı 87, Cilt 1, 2011, 31–45.
• Cooper, Cary L. ve Marshall, Judi, ‘Sources of Managerial and White-collar stress’, içinde C. L. Cooper ve R. Payne, (der.) Stress at Work (John Wiley & Sons: Chichester, UK, 1978), alıntı Sibel Gök, ‘Çalışma Yaşamının Önemli Bir Soru- nu: Örgütsel Stres’, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 27, Sayı 2, 2009, 429-448.
• Ekinci, Hasan ve Ekici, Süleyman, ‘Yöneticiler Üzerindeki Etkileri Açısından Stres Kaynakları ve Bir Uygulama’, Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 22, Sayı 2, 2003, 93-111.
• Eren, Erol, Yönetim Psikolojisi, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, 1984).
• Eren, Erol, Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, (İstanbul: Beta Yayınları,
• Eroğlu, Feyzullah, Davranış Bilimleri, (İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım: 2000).
• Ertekin, Yücel, Stres ve Yönetim, (Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, 1993b).
• European Agency for Safety and Health at Work (2014). The Business Case for Managing Stress and Psychosocial Risks
• https://www.healthy-workplaces.eu/en/stress-and-psychosocial-risks/the- business-case (Erişim Tarihi: 2 Kasım 2014).
• French, John R. P. ve Caplan, Robert D., Organizational Stress and Individual Strain, içinde J. Morrow, (der), The Failure of Success (New York: AMACOM, 1973), alıntı İnci Artan, Örgütsel Stres Kaynakları ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama (İstanbul: Banka-Sigorta İşçileri Sendikası Eğitim ve Kültür Yayın- ları, 1986).
• Garipoğlu, Esra, Stres Yönetimi ve Banka Çalışanları Üzerine Yapılan Bir Araştır- ma, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, 2007).
• Gödelek, Ertuğrul, ‘Üç Farklı İş Kolunun (Tekstil-Boya-Çimento) Psiko-Sosyal Stres Faktörleri Yönünden Karşılaştırılması’, (Basılmamış Doktora Tezi, An- kara Üniversitesi, 1988).
• Gök, Sibel, ‘Çalışma Yaşamının Önemli Bir Sorunu: Örgütsel Stres’, Marmara Üni- versitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 27, Sayı 2, 2009, 429-448.
• Gökdeniz, İsmail, ‘Üretim Sektöründeki İşletmelerin Örgüt İçi Stres Kaynakları ve Mobilyacılık Sektöründe Bir Uygulama’, Selçuk Üniversitesi S.B.E. Dergisi, Cilt 13, 2005, 173-189.
• Gümüştekin, Gülten E. ve Öztemiz, Ali B., ‘Örgütsel Stres Yönetimi ve Uçucu Per- sonel Üzerinde Bir Uygulama’, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 23, 2004, 61-85.
• Gümüştekin, Gülten E. ve Öztemiz, Ali B., ‘Örgütlerde Stresin Verimlilik ve Perfor- mansla Etkileşimi’, Çukurova Üniversitesi S.B.E. Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2005, 271-288.
• Güney, Salih, Davranış Bilimleri, (Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2006).
• Hablemitoğlu, Şengül ve Özmete, Emine, ‘Sosyal Çalışmacıların İş Yaşamı Kalitesi, Şefkat Yorgunluğu, Tükenmişlik, Stres Kaynakları, İş Tatmini ve Kariyer Ola- nakları’, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2012, 171-204.
• Hargreaves, Gerard, Stresle Baş Etmek, (İstanbul: Doğan Kitap, 1999).
• Harju, Lotta; Hakanen, Jari J.; Schaufeli, Wilmar B., ‘Job Boredom and Its Correla- tes in 87 Finnish Organizations’, Cilt. 56, Sayı 9, 2014, 911-918.
• Karadal, Himmet, ‘İş Stres Düzeyi ile İş Tatmini İlişkisinin Analizi: Bolu Emniyet Müdürlüğü’nde Bir Araştırma’, Abant İzzet Baysal Üniversitesi S.B.E. Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, 2001, 82-97.
• Karagül, Mustafa, ‘Örgütsel Stres ve Stres Yönetimi: Malatya Adliyesi Örneği’, (Ba- sılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, 2011).
• Kaya, Ertan, ‘Örgütsel Stres Kaynakları ve Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma Örneği’, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2006).
• Koçyiğit, Seyhan Ç., Bal, Emine Ç. ve Öztürk, Veli, ‘Muhasebe Meslek Mensupla- rının Örgütsel Stres Kaynaklarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Ankara İli Örneği’, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2008, 253-275.
• Lepine, Jeffery A., Podsakoff, Nathan P. ve Lepine, Marcie A., ‘A Meta-Analytic Test of the Challenge Stressor–Hindrance Stressor Framework: An Explana- tion for Inconsistent Relationships Among Stressors and Performance’, Aca- demy of Management Journal, 48, 2005, s. 764–775.
• Luthans, Fred, Organizational Behavior, (New York: Mc Graw Hill, 1989).
• McGrath, Joseph E., ‘Stress and Behavior in Organizations’, içinde M. D. Dunnette (der), Handbook of Industrial and Organizational Psychology, (Chicago: Rand McNally, 1976), 1369-1370, alıntı Yücel Ertekin, ‘Örgüt ve Stres Üzerine Dü- şünceler’, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1, 1993a, 145-157.
• Mulki, Jay Prakash, Jaramillo, Fernando, Malhotra, Shavin, Locander, William B., ‘Reluctant Employees and Felt Stress: The Moderating Impact of Manager De- cisiveness, Journal of Business Research, Cilt 65, Sayı1, 2012, s. 77–83.
• National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH), (2014), Stress at Work. http://www.cdc.gov/niosh/docs/99-101/pdfs/99-101.pdf, (Erişim Tarihi: 2 Kasım 2014).
• Norfolk, Donald, İş Hayatında Stres, (İstanbul: Form Yayınları, 1989).
• Okutan, Mustafa ve Tengilimoğlu, Dilaver, İş Ortamında Stres ve Stresle Başa Çık- ma Yöntemleri: Bir Alan Uygulaması, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 3, 2002, 15-42.
• O’Neill, John W. ve Davis, Kelly, ‘Work Stress and Well-being in the Hotel In- dustry’, International Journal of Hospitality Management, Cikt 30, 2011, 385– 390.
• Örücü, Edip ve Demir, Birgül, ‘Banka Çalışanlarında İş Stresi ve Muğla İli Örneği’, Atatürk Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 1999, 59-76.
• Özcan, Şükrü, ‘İş Başarımını Etkileyen Örgütsel Stres Faktörleri ve Mülki İdare Amirleri Üzerine Bir Araştırma’, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üni- versitesi, 2008).
• Powell, Trevor ve Enright, Simon, Anxiety and Stress Management, (London: Ro- utledge, 1990).
• Rizzo, John R., House, Robert J. ve Lirtzman, Sidney I., Role Conflict and Ambi- guity in Complex Organizations, Administrative Sciences Quarterly, Cilt 15, 1970, 150-163.
• Robbins, Stephen P., Organizational Behavior: Concepts, Controversies, Applicati- ons, (New Jersey: Prentice Hall, 1998).
• Roberts, Sara J. , Scherer Lisa L. ve Bowyer, Casey J., ‘Job Stress and Incivility: What Role Does Psychological Capital Play?’, Journal of Leadership & Organizatio- nal Studies, Online: 9 Mayıs 2011, DOI: 10.1177/1548051811409044
• Ross, Randall R. ve Altmaier, Elizabeth M., Intervention in Occupational Stress: A Handbook of Counselling for Stress at Work, (London: Sage Publications, 1994).
• Sabuncuoğlu, Zeyyat, Çalışma Psikolojisi, (Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi, 1987).
• Sabuncuoğlu, Zeyyat ve Tüz, Melek, Örgütsel Psikoloji, (Bursa: Ezgi Kitabevi,
• Schafer, Walter E., Stress Management for Wellness, (New York: Mc Graw Hill, 1987).
• Schermerhorn, John R., Management for Productivity, (New York: John Willey and Sons, 1989).
• Selye, Hans, Stress without Distress, (Philadelphia: J. B. Lippincott Company, 1974).
• Selye, Hans, The Stress of Life, (London: Teach Yourself Books, 1997).
• Skakon, Janne, Nielsen, Karina, Borg, Vilhelm ve Guzman, Jaime, ‘Are Leaders’ Well-Being, Behaviours and Style Associated with the Affective Well-being of their Employees? A Systematic reviEw of Three Decades of Research’, Work & Stress: An International Journal of Work, Health & Organisations, Cilt 24, Sayı 2, 2010, s. 107-139.
• Soysal, Abdullah, ‘İş Yaşamında Stres’, Çimento İşveren Dergisi, Cilt 23, Sayı 3, 2009a, 17-40.
• Soysal, Abdullah, ‘Farklı Sektörlerde Çalışan İşgörenlerde Örgütsel Stres Kaynak- ları: Kahramanmaraş ve Gaziantep’te Bir Araştırma’, Süleyman Demirel Üni- versitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2009b, 333-359.
• Teksin, Dilek, ‘İş Yerindeki Stresin Çalışanın Performansına Etkisi’, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2000).
• Thomas, Jay C. ve Herson, Michel, Handbook of Mental Health in the Workplace, (Thousand Oaks, CA: Sage, 2002), alıntı Jeanette N. Cleveland et al., ‘Work and Family Issues in the Hospitality Industry: Perspectives of Entrants, Managers and Spouses’. Journal of Hospitality & Tourism Research, Cilt 31, Sayı 3, 2007, 275-298.
• Trivellas, Panagiotis, Reklitis Panagiotis ve Platis, Charalambos, ‘The Effect of Job Related Stress on Employees’ Satisfaction: A Survey in Health Care’, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Cilt 73,2013, ss. 718–726.
• Tutar, Hasan, Kriz ve Stres Ortamında Yönetim, (İstanbul: Hayat Yayınları, 2000).
• Türk, Kartal, Eroğlu, Cemal ve Türk, Dilek, ‘T.C. Devlet Hastanelerindeki Çalışma Koşullarının Stres Üzerine Etkilerini Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma: Gevye Devlet Hastanesi Örneği’, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2008, 1-17.
• Türnüklü, Abbas, Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Ni- tel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme, Kuram ve Uygulamada Eğitim, Yönetimi Dergisi, Cilt 6, Sayı 24, 2000, 529-543.
• Uçman, Perin, Ülkemizde Çalışan Kadınlarda Stresle Başa Çıkma ve Psikolojik Ra- hatsızlıklar, Psikoloji Dergisi, Cilt 7, Sayı 24, 1990, 58-75.
• Uzun, Özlem ve Yiğit, Elif, Örgütsel Stres ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi Üzerine Orta Kademe Otel Yöneticileri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma, Eskişehir Osmanga- zi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2011, 181-213.
• Villanueva, Dixie ve Djurkovic, Nikola, ‘Occupational Stress and Intention to Lea- ve among Employees in Small and Medium Enterprises’, International Journal of Stress Management, Cilt 16, 2009, 124-137.
• von Humboldt, Sofia, Leal, Isabel, Laneiro, Tito ve Tavares, Patricia, ‘Examining Occupational Stress, Sources of Stress and Stress Management Strategies thro- ugh the Eyes of Management Consultants: A Multiple Correspondence Analy- sis for Latent Constructs’, Stress and Health, Cilt 29, 2013, 410–420.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (An- kara: Seçkin Yayıncılık, 2006).
• Yıldırım, Oya, Tektüfekçi, Fatma ve Çukacı, Yusuf C., ‘Modern Toplum Hastalığı: Stres ve Muhasebe Elemanları Üzerindeki Etkileri’, Süleyman Demirel Üniver- sitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, 2004, 1-20.
• Yılmaz, Abdullah ve Ekici, Süleyman, ‘Örgütsel Yaşamda Kamu Çalışanlarının Ör- gütsel Stres Kaynakları Üzerine Bir Araştırma’, Süleyman Demirel Üniversite- si İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2006, 31-58.
• Yumuşak, Sedat, ‘İşgörenlerde İş Stresini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesine Yö- nelik Bir Araştırma’. Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2007, 101-112.
• Yücel, Ruken, İş Yerinde Stres Kaynakları Yönetimi ve Konuya İlişkin Bir Alan Çalışması, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2010).