1701 YILINDA İKİ KUTSAL ŞEHİRDE (MEKKE VE MEDİNE) GERÇEKLEŞTİRİLEN MEVLİD-İ ŞERİF MERASİMİ MASRAFLARI

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 855 - 875, 18.10.2023

Esra Evran , Kadir Arslanboğa

https://doi.org/10.35408/comuybd.1351009

Öz

Mevlid, Hz Peygamber’in doğumunu ve doğum yıldönümünün de yapılan merasimi ifade etmektedir. Bu sebeple Müslümanlar arasında “mevlid” büyük önem arz etmektedir. İslam dünyasında ilk mevlid merasimleri Şiî Fatımî Devleti tarafından yapıldığı bilinmektedir. Türk toplumlarında ise ilk mevlid kutlamaları son derece dindarlığıyla bilinen Selçuklu Erbil Atabeyi Muzafferüddin Gök (1190-1232) tarafından düzenlenmiştir. Hz. Peygamber’e büyük bir sevgi besleyen ve hürmet gösteren Osmanlı Devleti’nde ise mevlid merasimleri Kanuni Sultan Süleyman döneminde devlet protokolüne girmiş, III. Murad döneminde ise resmiyet kazanmıştır. Osmanlılarda mevlid merasimlerinde minarelerde kandiller yakılır ve camilerde mevlidler okutulurdu. Ayrıca devlet erkânının ve halkın ileri gelenlerinin katılımıyla sarayda görkemli mevlid törenleri düzenlenmekteydi. Kutsal topraklara büyük hürmet gösteren Osmanlı Devleti Yavuz Sultan Selim döneminde Hicaz Bölgesi’nin idaresini ele aldıktan sonra Haremeyn-i Şerif’e hac mevsiminde “surre” adıyla para ve değerli eşyalarınsan oluşan surre alaylarını düzenli bir şekilde göndermiştir. Bununla birlikte Osmanlı Devleti, Haremeyn-i Şerif’e mevlid-i şerif masrafları olarak kumaş, nakit ve merasimler için çeşitli malzemeler göndermiştir. Çalışmada, 1701 yılında Haremeyn-i Şerifeyn Evkafı tarafından Mekke, Medine’ye gönderilen Mevlid-i Şerif masrafları ele alınmıştır. Masraflar yoluyla Mekke ve Medine şehirlerindeki görevlilerin isimleri, bürokratik olarak bu kişilerin aldıkları hediyeler yoluyla rütbeleri, nakit yardımlar yoluyla Harem-i Şerif ve Mescid-i Nebevi’deki görevliler ve merasimler esnasında kullanılan malzemeler yoluyla da organizasyonun şekli ortaya konulabilmektedir. Bunlarla birlikte malzemenin bölgeye ulaşmasında lojistik bilgileri de masraf verileriyle ortaya konulabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

mevlid-i şerif,, haremeyn şerifeyn,, osmanlı devleti,

Kaynakça

• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. Vakfiye Defterleri 734.
• Akakuş, R. (2007). “Reisülkurra”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 34, 545-546). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akarpınar, R. B. (1999). Türk Kültüründe Dinî Törenler ve Mevlid Kutlamaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Alikılıç, D. (2004). Osmanlı’da Devlet Protokolü ve Törenler İmparatorluk Seronomisi. İstanbul: İstanbul Tarih Düşünceleri Kitapları.
• Atalar, M. (2015). Osmanlı Devleti’nde Surre-i Hümayun ve Surre Alayları. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Apak, A. (2010). “Şeybe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 39, 47-48). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aslan, H. (2009). “Osmanlı İmparatorluğunda Mübarek Gün ve Gecelerinde Kandiller”. İstem Dergisi, 7(13). 199-231.
• Ayverdi, İ. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi: 10.06.2023 http://lugatim.com/
• Bozkurt, N. ve Küçükaşçı, M. S. (2004). “Mescid-i Nebevi”. Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi. (C 29, 282-290). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Buzpınar, Ş. T. ve Küçükaşçı, M. S. (1997). “Haremeyn”. Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi. (C 16, 153-157). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Buzpınar, Ş. T. (2009). “Surre”. Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi. (C 37, 567-569.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Can, M. (2020). “Osmanlı Kültüründe Mevlid-i Şerîf Geleneği”. Fârâbi Anısına Türkiye ve Türk Dünyası Araştırmaları-II. (S.141-142). Gaziantep: İksat Yayınları.
• Çelebi, S. (2022). Süleyman Çelebi Vesîletü’n Necât Mevlid-i Şerif. İstanbul: Cumhurbaşkanlığı İletişim Yayınları.
• Çetin, O. (1987). “Tarihte İlk Mevlid Merasimleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2)2, 73-74.
• Efe, A. (2010). “Türk Mevlid Geleneği”. Avrupa Üniversitesi İslam Araştırmaları Dergisi, 1(3), 9-30.
• Erdoğdu, M. A. (2014). Defter-i Evkâf-ı Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere Der Birgi. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Güler, M. (2002). “Osmanlı Devleti’nde Haremeyn Vakıfları”. Türkler Ansiklopedisi. (C 10, 867-890). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Gündüz, A. (2018). Anadolu Ve Rumeli Vilayetlerindeki Haremeyn Şerifeyn ve Kudsi Şerif Vakıflarının Varidat Ve Masarifatı(1650-1651). İstanbul: Hiper Yayınları.
• Karaca, F. (2002). “Kürk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C 26, 568-570). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karataş, A. İ. (2008). “Osmanlı Toplumunda Hz. Peygamber’in Sevgisinin Bir Tezahürü Olarak Kurulan Mevlid Vakıfları”. İstem Dergisi, 6 (11), 44-77.
• Kars, R. (2020). Haremeynü’ş-Şerifeyn ve Bağlı Birimlerine Ait Gelir ve Masrafları İhtiva Eden 1175 Nolu Vakıf Muhasebe Defteri. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Koca, F. (2019). “Dinî Mûsikî Formu Olarak Mevlîd ve Dobruca Besteli Mevlîdi”. Diyanet İlmî Dergi, Sayı: 55(1), 155-182.
• Kurşun, Z. (2017). “Hac Ve İktidar:Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri”. Fsm İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (9). 281-311.
• Küçükaşçı, M. S. (2003), “Mekke”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 28, 555-575). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Mevlid-i Şerif Resmi: (Erişim Tarihi: 8.04.2023 Https://Www.Fikriyat.Com/Tarih/2017/11/20/Osmanli-Doneminde-Mevlid-Merasimi
• Okiç, T. (1975). “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı (1). 22-23.
• Özel, A. (2002). “Mevlid: Tarihi ve Dini Hükmü”. Divan Disiplinlerarası Çalışma Dergisi, (1). 235-246.
• Özel, A. (2004). “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi. (C. 29, 475-479). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öztürk, N. (1995). “Evkâf-ı Haremeyn Nezâreti”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C 11, 521-524). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Paşa, E. S. (2018). Mir’âtül-Haremeyn. (1 cilt). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Pekolcay, A. N. (2004). “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C 29, 485-486). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Seydi, B. A. (1973). Teşrifât ve Teşkilatımız. İstanbul: Kervan Kitapçılık Yayınları.
• Şeker, M. (2004). “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (29 Cilt, 480-482). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şen, İ. ve Çakır, A. (2020). “Osmanlıda Resmi Kandil Merâsimleri ve Mûsiki”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (48). 246-264.
• Timurtaş, F. (1990). Türk Klasikleri Mevlid Süleyman Çelebi. İstanbul: Mili Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Turabi, A. H. (2017). Türk Din Musikî. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yenibaş, H. (2012). “Selçuklular Döneminde Sivil Mevlid Merâsimleri”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 99 (196). 107-108.
• Yavuz, K. (2010). “Süleyman Çelebi’nin Yaşadığı Zamanda Türk Edebiyatı”, Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu, (178-242). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yıldız, A. (2015). Mevlid Şemsettin Sivasi. Sivas: Asitan Yayıncılık.