Klasik Arap Edebiyatında Hikâye Sanatı

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 67 - 91, 18.12.2025

M. Selim İpek

https://doi.org/10.55205/jocsosa.4120251766412

Öz

Klasik Arap edebiyatında hikâye sanatının doğuşu ve gelişmesi hem sözlü geleneklerin etkisiyle hem de İslam’ın yayılmasıyla paralel olarak ilerlemiştir. İslam’ın altın çağı olarak kabul edilen Abbasî dönemi, Arap edebiyatı ve hikâye sanatının en parlak dönemlerinden birini işaret etmektedir. Bu dönemde, özellikle “Binbir Gece Masalları” ve fabl türü önemli bir yer tutmaktadır. Bu türde kullanılan alegorik anlatımlar, hikâyeye derinlik katarak toplumsal değerlerin yansıtılmasını sağlamıştır. Bu araştırma, Arap edebiyatında miladi 500-1200 yılları arasında şekillenen hikâye sanatını incelemeyi amaçlamaktadır. Konu, özellikle IV. ve XII. yüzyıllar arasındaki dönemde yazılmış eserlerde yer alan anlatı türlerine, temalara ve stilistik özelliklere odaklanacaktır. Araştırma, Arap hikayeciliğinin edebi estetiklerini, dilsel yapılarını, kültürel bağlamını ve toplum üzerindeki etkilerini inceleyerek, klasik dönem eserlerindeki anlatı tekniklerini ortaya koyacaktır. Bu çalışmanın önemi, Arap dünyasında hikâye sanatının kökenlerini ve gelişimini anlamamıza katkı sağlayarak, günümüz edebiyatı ile tarihsel bir köprü kurmaktır. Araştırma, nitel bir yöntemle literatür taraması yaparak ve bu dönemin önemli eserlerinden örnekler verilerek hikâye temalarını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı , Klasik Dönem , Hikâye , Kıssa , Fabl

The Art of Story in Classical Arabic Literature

Öz

The emergence and development of the art of storytelling in classical Arabic literature progressed in parallel with both the influence of oral traditions and the spread of Islam. The Abbasid period, considered the golden age of Islam, marks one of the brightest periods of Arabic literature and storytelling. In this period, especially “One Thousand and One Nights” and the fable genre hold an important place. The allegorical narratives used in this genre added depth to the story and ensured that social values were reflected. This research aims to examine the art of storytelling that took shape between 500-1200 AD in Arabic literature. The subject will focus on the narrative types, themes and stylistic features in works written between the 4th and 12th centuries. The research will reveal the narrative techniques in the works of the classical period by examining the literary aesthetics, linguistic structures, cultural context and effects on society of Arabic storytelling. The importance of this study is to contribute to our understanding of the origins and development of the art of storytelling in the Arab world and to establish a historical bridge with today's literature. The research addresses story themes by conducting a literature review with a qualitative method and giving examples from important works of this period.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature , Classical Period , Story , Qıssa , Fable.

Kaynakça

• al-Fakhoury, H. (1933). al-Jāmiʿ fi Tārīkh al-Adab al-Arabī (Al-Adab al-Qadīm), Beirut: Dār al-Jīl.
• al-Ibshihi, Muhammed b. Ahmad b. Mansūr b. Ahmad b. Isa. (1953). al-Mustatraf fi Kulli Fannin Mustazraf I –II, Cairo: 2th edition.
• al-Isfahânî, Abu al-Faraj. (n.d.). Kitāb al-Aghānī I-XII, Cairo.
• al-Ma’arrī, Abu al-A’lā. (1977). al-Fusūl ve al- Ghāyāt, Ed. Mahmoud Hasan Zanātī, Egypt.
• al-Mas’ūdī. (1973). Murūj al-Dhahab wa Ma‘ādin al-Jawhar I–IV, Beirut.
• al-Mūlī, M. J. (1979). Qisas al-Arab, Cairo: Dār al-Fikr.
• Amīn, A. (1933). Duhā al-Islām I-III, Beirut.
• Chalabi, K. (1941). Kashf al-Zunūn ‘an Asāmi al-Kutūb wa al-Funūn, Edited by M. Ş. Yaltkaya and R. Bilge, Istanbul.
• Furat, A. S. (1996). Arap Edebiyatı Tarihi I, Istanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Hamīde, Abdu’r-rezzâk. (n.d.). Qisas al-Hayawān fi al-Adab al-Arabī, Egypt: Maktabāt al-Mısriyya.
• Ibn Nadīm. (1978). al-Fihrist, Beirut.
• Kapar, M. A. (1995). “Eyyāmu’l-Arab”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 12/14-16. Istanbul: TDV Yayınları.
• Karaaslan, N. Ü. (1999). “İbn Düreyd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 19/416-419. Istanbul: TDV Yayınları.
• Karaismailoğlu, A. (2002). “Kelile ve Dimne”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25/210-212. Istanbul: TDV Yayınları.
• Katt, M. al-Bashir. (2009). Mafhūm al-Nathr al-Fanni wa Ajnāsuhu fi al-Naqd al-‘Arabī al-Qadīm, Jordan.
• Muhtar, C. (1991). “Antere Kıssası”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 3/237-238. Istanbul: TDV Yayınları.
• Rasā’il Ikhwān al-Safā wa Khullān al-Wafā, (n.d.). I-IV, Beirut: Dār Sadr.
• Sālih, M. A. (2006). Funūn al-Nathr fi al-Adab al-Abbāsī, Jordan: Dār Jerīr.
• Suleymān, M. (1950). al-Adab al-Qisas ‘inda al-‘Arab, Beirut: Dār al-Kitāb.
• Teymūr, M. (1948). Fann al-Qisas, Egypt: Dâr al-Hilâl.
• Zaydān, G. (n.d.). Tārīkh Adab al-Lughah al-‘Arabiyyah I-IV, Ed. Shawqi Dayf, Cairo.