Çağdaş Türk Edebiyatında Bir Ütopya: “Balık İzlerinin Sesi” Romanında Halk Kültürü Unsurları

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 69 - 94, 31.10.2022

Doğu Özkan

Öz

Halk, belirli bir gelenek içerisinde bir arada yaşayan ve aynı kültür özelliklerine sahip insanların oluşturduğu topluluktur. Halk bilimi, bir arada yaşayan ve ortak bir kültüre sahip halkın oluşturduğu maddi ve manevi kültürel unsurları inceleyen bir bilimdir. Halk bilimi çatısı altında değerlendirilen halk edebiyatı ise, ait olduğu toplumun duygu ve düşüncelerini sözlü ya da yazılı ürünlerle yansıtan halk bilimi dalıdır. Halk bilimine ait pek çok unsurun edebî ürünlerde yazarlar tarafından fazlaca kul- lanıldığı görülür. Eserlerinde kültürel unsurlara yer veren yazarlardan biri de Buket Uzuner’dir. Bu çalışmada Buket Uzuner’in Balık İzlerinin Sesi adlı romanı halk bilimi unsurlarının varlığı açısından incelenecektir. Çalışmada, doküman analizi yöntemi kullanılarak yazarın eserindeki halk bilimi unsur- ları tek tek fişleme yöntemi ile kayıt altına alınmış ve tespit edilen unsurlar ilgili başlıklar dahilinde sınıflandırılmıştır. Halk edebiyatı bölümünde; deyimler, yeminler, alkış kargış ve dua gibi pek çok un- sura yönelik metin örnekleri tespit edilir. Halk bilimi bölümünde de hayatın geçiş dönemleri, halk bilgisi, törenler ve kutlamalar, inanışlar, halk çalgıları, giyim-kuşam, halk sanatları ve zanaatları, halk mimarisi, halk mutfağı ve diğer unsurlar olmak üzere çeşitli alt başlıklara yer verilir. Yapılan araştır- ma neticesinde de Buket Uzuner’in incelenen eserinin kültürel unsurlar bakımından oldukça zengin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Buket Uzuner, Halk, Halk Bilimi, Halk Edebiyatı, Halk Kültürü

Kaynakça

• Akalın, L. S. (1990). Türk dilek sözlerinden alkış kargışlar. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Akyol, F. (2021). Safiye erol’un eserlerinde halk edebiyatı ve halk bilimi unsurları [Yüksek lisans tezi, İbrahim Çeçen Üniversitesi].
• Artun, E. (2015). Türk halk bilimi. Karahan Kitabevi.
• Baraz, N. (1998). Halkbilime genel bakış. İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Boratav, P. N. (1982). Folklor ve edebiyat I. Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (2003). 100 soruda türk folkloru. K Kitaplığı.
• Boratav, P. N. (2009). Zaman zaman içinde. İmge Yayınları.
• Boratav, P. N. (2011). Az gittik uz gittik. İmge Yayınları.
• Boz, İ. (2013). Cengiz dağcı’nın romanlarının halk bilimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi].
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. Akçağ Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Halk edebiyatına giriş I. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Dundes, A. (1998). Halk kimdir? (M. Ekici, Çev.). Millî Folklor, (37), 139-152.
• Durbilmez, B. (2013). Halk bilimi araştırmalarının 100.yılında: halk bilimi ile edebiyat’ın ortak alanları ve halk edebiyatı üzerine bir değerlendirme. Millî Folklor, (99), 101-112.
• Durmuş, İ. (2009). Türk kültür çevresinde ant. Millî Folklor, (84), 97-106.
• Elçin, Ş. (2000). Halk edebiyatına giriş. Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2007). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Geleneksel Yayınları.
• Eren, M. (2013). Halk inancı kavramının sınırları ve sınırlılıkları üzerine bir inceleme. Turkish Studies, 8(13) 857-865.
• Ergin, M. (1997). Dede korkut kitabı II, indeks-gramer. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ersan, P. [t.y.] Sedat veyis örnek - türk halk bilimi ve ölüm - doğum - evlenme oyununun reji defteri [Lisans tezi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi].
• Gabain, A. V. (2000). Eski türkçenin grameri. (M. Akalın Çev.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gariper, C. (2007). Buket uzuner’in kişilikler oyunu ve fantastik-ütopik dünyası: balık izlerinin sesi romanı. Türkbilig, (14), 69-96.
• Harmancı, M. (2012). Dede korkut hikâyelerindeki alkış ve kargışlara işlevsel bir yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 1- 17.
• Kaleli, B. (2005). Buket uzuner’in roman ve hikâyeleri üzerine bir inceleme [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi].
• Kaya, D. (2007). Ansiklopedik türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Komisyon, (2005). Türkçe sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kuşdemir, O. F. (2013). Cengiz dağcı’nın eserlerinde sözlü kültür unsurları -metinlerarasılık kuramlarına göre bir inceleme- [Doktora tezi, Kırıkkale Üniversitesi].
• Motz, M. (1998). Folklore: what's in a name?. The Journal of American Folklore, 111(441), 339-355.
• Oxford Advanced Learne’s Dictionary, 8. Edition (madde başlığı cd ortamından alıntılanmıştır.)
• Örnek, S. V. (2000). Türk halk bilimi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Parla, J. (2018). Türk romanında yazar ve başkalaşım. İletişim Yayınları.
• Seven, S. (2004). Buket uzuner’in romanlarında teknik yapı [Yüksek lisans tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi].
• Sevinçli, V. (2016). Türk kültüründe alkış/kargış ve adilcevaz örneği, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 52 (52), 97-125.
• Taş, M. (2021). Fatma barbarosoğlu’nun roman ve hikâyelerinde halk bilimi unsurları [Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi].
• Taşçıoğlu, Y. (2012). Yeni türk edebiyatına giriş. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Terzioğlu, Ö. (2006). Anonim bir halk edebiyatı ürünü olarak argo. Millî Folklor, (71), 102-104.
• TDK, (2015). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük, (2011). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toptaş, L. T. (2008). Buket uzuner’in hikâye ve romanlarında kişiler [Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi].
• Uzuner, B. (1992). Balık izlerinin sesi. Remzi Yayınları.
• http://www.kulturportali.gov.tr/halkbilgisi.