MARMOD Projesi ile Yeni Oşinografik Yaklaşımlar Işığında Marmara Denizi'nde Oksijensizleşme ve Müsilajın Yayılımı

Yıl 2023, Sayı: 3, 82 - 96, 31.01.2023

Evrim Kalkan Tezcan

Öz

Marmara Denizi'nde oksijensizleşmeye ve müsilaj oluşumuna neden olan faktörlerin belirlenip ekosistem tabanlı çözüm önerileri geliştirmeyi amaçlayan Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Projesi (MARMOD) Faz I (2017-2018) ve Faz II (2021-sürüyor) T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü koordinasyonunda yürütülmektedir. Projenin ilk fazında son 40 yılın verileri derlenmiş, Marmara Denizi derin basenlerindeki oksijensizleşme trendleri ortaya konmuş ve 1-B model ile çözüm önerileri, yük azaltım senaryoları ile ortaya konmuştur. İkinci fazda bu çalışma deniz seferleri, müsilaja özel analizler ile 3-B Dijital İkiz geliştirme çalışmaları ile devam etmektedir. MARMOD Projesi sonuçlarına göre denizin azot-fosfor yükü durumu, aşırı organik madde fazlalığı ve oksijen azlığı probleminin devam etmekte olduğu ve bunların müsilaja da neden olan temel sorunu oluşturduğu bir kez daha önümüzde belirmektedir. Marmara Denizi çevresel baskılara direnmektedir. Ancak yürürlüğe konulan Marmara Denizi Eylem Planı’nın uygulanması ile beraber ekosistem sağlığının geriye çevrilmesi mümkün olacaktır. Karasal kaynaklı azot ve fosfor yüklerinin en az % 50 oranında azaltımı asgari bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Geliştirilen MARMOD Dijital İkizi Marmara Denizi'nin sağlığına kavuşma yollarını planlayacak, bilimsel olarak en yeni modelleri içeren, özgün ve milli bir karar destek aracı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Marmara Denizi, müsilaj, çözünmüş oksijen, ekosistem modeli, oşinografi, dijital ikiz

Teşekkür

Bu çalışma, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı-Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi’nce yürütülen ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü koordinasyonunda gerçekleştirilen “Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi FAZ II (MARMOD – Faz II) Projesi” kapsamında desteklenmiştir.

Kaynakça

• Beşiktepe, S., Sur, H.İ., Özsoy, E., Latif, M.A., Oğuz, T. ve Ünlüata Ü. (1994).
• “Circulation and hydrography of the Marmara Sea”. Progress in Oceanography, Sayı: 34, 285 – 334.
• ÇŞB, ODTÜ-DBE (2017). Marmara Denizi Bütünleşik Model Sistemi: Faz I Proje Final Raporu (MARMOD-Faz I), Ankara.
• ÇŞİDB, ODTÜ-DBE (2021). Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi FAZ II Projesi (MARMOD - FAZ II) 2021 Yılı Ara Raporu, Ankara.
• ÇŞİDB, ODTÜ-DBE (2022). Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi FAZ II Projesi (MARMOD - FAZ II) 2022 Yılı Değerlendirme Raporu, Ankara.
• ODTÜ-DBE, ÇŞB (2021). Marmara Denizi Müsilaj Çalışması Ön Değerlendirme Raporu, Ankara, Türkiye, 103s.
• Tüfekçi V., Balkıs N., Beken C.P., Ediger D. ve Mantıkcı M. (2010). “Phytoplankton Composition and Environmental Conditions of the Mucilage Event in the Sea of Marmara”. Turkish Journal of Biology, Sayı: 34, 199 – 210.
• Öztürk, B., Öztürk, A. A., (1996). “On the biology of the Turkish straits system. In: Dynamics of Mediterranean Straits and Channels”. No spécial 17, 205-221. Briand, F. (Ed.). Bulletin de l’Institut océanographique de Monaco.
• Ünlüata, Ü., Oğuz, T., Latif, M.A. ve Özsoy E. (1990). On the physical oceanography of the Turkish Straits, In: L.J. Pratt (Ed) The Physical Oceanography of Sea Straits, NATO/ASI Series, Kluwer, Dordrecht, 25-60.
• Yücel, M., Özkan, K., Fach, B., ve diğ. (2021). “Marmara Denizi’nin Ekolojisi: Deniz Salyası Oluşumu, Etkileşimleri ve Çözüm Önerileri”. Editörler: Öztürk, İ., Şeker, M. Turkish Academy of Sciences, Ankara.