Sendikaların Toplu Pazarlık Yetkisi ve Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerceve Anlaşma Protokolü’nün Hukuki Boyutu

Yıl 2023, , 97 - 120, 25.01.2023

Sayım Yorgun

https://doi.org/10.54752/ct.1241211

Cited By: 2

Öz

: Sendikaların en önemli faaliyetleri arasında yer alan toplu pazarlık, Türkiye’deki uygulamalar ve sendikal faaliyetler dikkate alındığında daha fazla önem arz etmektedir. 6356 Sayılı Yasa ile işkolu düzeyinde örgütlenmeyi esas alan tüm sendikalara toplu pazarlık ehliyeti verilmiş, işkolu düzeyinde %1, işyerinde çalışanların yarıdan fazlasını üye yapan veya işletme düzeyinde en az %40 üyesi olan işçi sendikalarına yetkili olma hakkı tanınmıştır.
6356 sayılı yasada yer alan düzenlemeyle Ekonomik ve Sosyal Konsey’de yer alan konfederasyonlara bağlı sendikalara Çerçeve Sözleşme yapabilme hakkı tanınmış, konfederasyonlara taraf olma hakkı tanınmamıştır. Çerçeve Sözleşme; mesleki eğtim, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal sorumluluk ve istihdam politikalarına ilişkin düzenlemelerle sınırlı tutulmuş, toplu iş sözleşmesi niteliğinin kazanılması engellenmiştir.
Kamu kesimi toplu iş sözleşmelerinde paralellik sağlamak amacıyla “Koordinasyon Kurulu” kurulmasından sonra Türk-İş, kamu toplu iş sözleşmelerinde daha güçlü bir müzakere yapmak ve sendikalar arasında işbirliğini sağlayarak ortak mücadele etmek için kurul oluşturmuştur. 1989 yılı kamu toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde kurulların imzasıyla Kamu Kesimi Çerçeve Anlaşma Protokollü imzalanmış, hukuki yaptırımı olmayan bu protokoller gönüllü olarak 1989 yılından 2015 yılına kadar her sözleşme döneminde yenilenmiştir.
2015 yılında uygulanan Olağanüstü Hal kapsamında yapılan düzenlemeyle Kamu Toplu İsş Sölemmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’nün(KATİŞÇAP) 20/11/2017 tarih ve 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 136. Maddesi uyarınca toplu sözleşme hükmünde kabul edilmesi mevcut uygulamayı değiştirerek, protokolü sendikalar için bağlayıcı bir hale getirilmiştir. 02/01/2018 tarihinde yürürlüğe giren düzenleme, 01/02/2018 tarih ve 7079 sayılı Kanunun 124. Maddesiyle aynen kabul edilerek kanunlaştırılmıştır. Ancak bu düzenleme toplu pazarlık sistemimizde yasal, anayasal ve uluslararası mevzuat açısından tartışmalara neden olmuştur.
Sendikal hakların bölünmezliği ve bütünselliği dikkat alındığında kanuni ehliyete ve kanunun aradığı yetkiye sahip olmayan, toplu iş uyuşmazlığının çözümünde taraf olamayan ve grev kararı alma hakkı bulunmayan konfederasyonlara, KATİŞCAP imzalama yetkisi verilmesi, bu protokolün toplu iş sözleşmesi hükmünde kabul edilmesi, gönüllü ve serbest toplu pazarlık sistemini olumsuz etkilemiştir.
Sendika özgürlüğü kavramını fiilen ortadan kaldıran, bölünmez olarak bilenen hakları bölen KATİŞCAP; kazanılmış hakları geriye götüren, sendikaların fonksiyonlarını daraltan ve sendika üyelerinin iradelerini ipotek altına alan bir düzenlemedir.

Anahtar Kelimeler

Sendikalar, Toplu Pazarlık, Çerçeve Sözleşme, Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü, Grev Hakkı, Kamu Sektörü

Kaynakça

• Başbuğ, Aydın (2018), İş Hukuku, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 5. Baskı, İstanbul
• Canpolat, Talat (2014), 6356 Sayılı Kanunda Öngörülen Çerçeve Sözleşmenı̇n Hukukı̇ Nı̇telı̇ğı̇, Marmara Ünı̇versı̇tesı̇ Hukuk Fakültesı̇ Hukuk Araştırmaları Dergı̇sı̇ Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan Özel Sayı, cilt:20, Sayı 1, ss.523-542
• Çelik, Aziz (2019), Kamu işçisinin grev hakkı tehdit altında, Birgün Gazetesi, 05.08.2019 https://www.birgun.net/haber/kamu-iscisinin-grev-hakki-tehdit-altinda-264010(Erişim Tarihi:21.04.2022)
• Centel, Tankut (2010), Toplu İş Sözleşmesi Özerkliğinin Hukuki Sınırları, Sicil İş Hukuku Dergisi, Yıl:5, Sayı:17, ss.211-220
• Demir, Fevzi(2014), İş Hukuku ve Uygulaması, Albi Yayıncılık, 8. Baskı, İzmir
• Güzel, Ali (2016), Toplu Pazarlık ve Toplu İş Sözleşmesi Sistemine Eleştirel Bir Yaklaşım, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a Armağan Sayısı, Cilt 74, ss.891-949
• Ekmekçi, Ömer (2022), Toplu İş Hukuku Dersleri, 4. Baskı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul
• Eyrenci, Öner (2014), 6356 Sayılı Kanunda Toplu İş Sözleşmesı̇ Türlerı̇, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 15, Özel Sayı, ss.119-146
• Hekimler, Banu Uçkan (2019), Türkiye’de Kamu Sektöründe Yeni Bir Endüstri İlişkileri Sistemine Geçişin Habercisi: Kamu Kesimi Toplu İş Sözleşmesi Çerçeve Anlaşma Protokolleri, Çalışma ve Toplum, 2019/2 , ss.903-916
• Kaya, Pir Ali&Güler, Ceyhun(2015), Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Toplu Eylem Hakkı, Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı 68, ss.105-126
• Önsal, Nacı /2015), Türk Endüstrı̇ İlı̇şkı̇lerı̇ Sı̇stemı̇nı̇n Önemlı̇ Belgelerı̇: Kamu Kesı̇mı̇ Toplu İş Sözleşmelerı̇ Çerçeve Anlaşma Protokollerı̇ 1990 Yılı Anlaşma Protokolü, KARATAHTA İş Yazıları Dergisi, Sayı:3/Aralık, ss.241-244
• Özveri, Murat (2004), Toplu İş Sözleşmesı̇ Yetkı̇sı̇nı̇n Belı̇rlenmesı̇ndekı̇ Açmazlar ve 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesı̇ Grev Ve Lokavt Yasası, Çalışma ve Toplum 2004/2 ,ss.81-90
• ILO (1949), Right to Organise and Collective Bargaining Convention, C98
• ILO (1994), İnternational Labour Conference, Freedom of Association and Collective Bargaining, 81st Session, Geneva
• Işık, Rüchan (1973), Türk Toplu İş Sözleşmesi Hukukunda Ehliyet ve Yetki, ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını No: 330, İkinci Baskı, Ankara
• Sur, Melda (2020), İş Hukuku Toplu İlişkiler, Turhan Kitabevi, 9. Baskı, Ankara
• Şahlanan, Fevzi (2020), Toplu İş Hukuku, On İki Levhayayıncılık, 1. Baskı, İstanbul
• Ulucan, Devrim (2014), Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Yetki Sorunu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan Özel Sayı, Cilt:20, Sayı:1, s.581-593
• Yorğun, Sayım (2016), Anayasa Mahkemesinin 6356 Sayılı Yasaya İlişkin Kararının Sendikal Özgürlükler Boyutuyla Değerlendirilmesi, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2016/3, ss.1171-1202