Türkiye ve Rusya’da Sağlık Çalışanlarının Grev Hakkı Üstüne Bir Değerlendirme

Yıl 2023, , 431 - 454, 25.01.2023

Najiba Rafızade

https://doi.org/10.54752/ct.1241247

Öz

Grev, 19. yüzyıldan itibaren işçilerin çalışma hayatında hak ve çıkarlarının ihlaline karşı mücadele yolu olarak görülmüştür. Böylece, sosyal ve ekonomik hakların en önemli bir parçası olan grev hakkının sağlanması işçileri, çalışma hayatında oluşabilecek her türlü hak ihlallerinden korumaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye ve Rusya’da sağlık çalışanlarının grev hakkının olup olmadığını incelemek ve eğer var ise grev hakkını kullanma düzeyini araştırmaktır. Çalışmada sağlık çalışanlarının katıldıkları grevlere ve eylemlere dair istatistikî verilere ulaşılamadığı için her iki ülkede de sağlık çalışanlarının greve ve eylemlere katılma oranı aktarılamamıştır. Araştırma dokümanter ve betimleyici bir yöntemle hazırlanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre her iki ülkede sağlık çalışmaların grev hakkı farklı yasal düzenlemeler ile sınırlanmaktadır. Bu yasal düzenlemeler, ilk bakışta sağlık hakkı açısından kamu yararını koruyucu karakter taşımaktalar ise de irdelendiklerinde, başta grev hakkı olmak üzere bir dizi insan haklarını ihlal ettikleri söylenebilir. Çalışmada kamu sağlığının korunması amacıyla sağlık çalışanlarının greve katılmalarının tümüyle yasaklanması değil, bu hakkının kullanımının uygun ve dengeli biçimde düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Grev hakkı, sağlıkta grev, sağlık çalışanlarının grev hakkı, hekimlerin grevi, sağlık personelinin grevi

Kaynakça

• AKECH, Samuel, BARASA, Edwine, TSOFA, Benjamin, ENGLİSH, Mike (2018). Tackling Health Professionals’ Strikes: an Essential Part of Health System Strengthening in Kenya. BMJ Global Health, Vol: 3, No: 6, pp. 1-5.
• AKGÖZ, Görkem (2014). İşçiler Greve Karşı: 1947 Sendikacılığının İlk Yıllarında Grev Tartışmaları. Mülkiye Dergisi, Cilt: 38, No: 4, ss. 121-158.
• AL, Dursun (2018). Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Normları ve Uluslararası Sözleşmeler Açısından Toplu Eylem Hakkı. ECONDER International Academic Journal, Cilt: 2, No: 1, ss.56-72.
• BORSHEVSKI, Georgiy Aleksandrovich (2018) Gosudarstvennaya Otraslevaya Politika i Effektivnost Gosudarstvennoy Slujbı (Na Primere Otrasli Zdravooxraneniya), Upravlencheskoe Konsultirovanie, No: 99, ss.11-18. Orijinal: БОРЩЕВСКИЙ, Георгий Александрович, Государственная Отраслевая Политика и Эффективность Государственной Службы (На Примере Отрасли Зрдравоохранения), Управленческое Консультирование, No: 9, сс.11-28.
• CANİKLİOĞLU, Nurşen (2013). 6356 sayılı Kanuna göre grev yasakları ve grevin ertelenmesi. Çalışma ve Toplum, Cilt: 39, No: 4, ss.289-316.
• CHADWICK, Ruth ve THOMPSON, Alison (2000). Professional Ethics and Labor Disputes: Medicine and Nursing in the United Kingdom. Cambrige Quarterly of Healthcare Ethics, Special Section: RightsandStrikes, Vol: 9, No: 4, pp.483-497.
• CHATSKAYA, Ekaterina Alexandrovna (2015). Dnevnik Vraça: İtalyanskaya Zabastovka v Deystvii: ORGZDRAV: Novosti, Mnenie, Obuchenie, Vestnik VŞOUZ. Orijinal: ЧАЦКАЯ, Екатерина Александровна (2015). Дневник Врача: Итальянская Забастовка в Действии, ОРГЗДРАВ: Новости, Мнение, Обучение, Вестник ВШОУЗ, No: 1 (1), сс.108-115.
• CHERNYAEVA, Darya Vladimirovna (2008). Teoreticheskie Problemy Pravovogo Regulirovaniya Zabastovok i Lokautov v Rossiyskoy Federatsii, Zhurnal Vysshey Shkoly Ekonomiki Pravo, Rossiyskoe Pravo: Sostoyanie, Perspektivı, Kommentarii. Orijinal: ЧЕРНЯЕВА, Дарья Владимировна. Теоретические Проблемы Правового Регулирования Забастовок и Локаутов в Российской Федерации, Журнал Высшей Школы Экономики Право, Российское Право: Состояние, Перспективы, Комментарии, No: 2, сс.86-95.
• ÇELİK, Aziz (2006). Yeni Sorun Alanları, Eğilimler ve Arayışlar: Sendikaların Yeni Dünyası. SAZAK, Fikret (Der.). Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar içinde (ss.17-74). Ankara: Epos Yayınları.
• ÇELİK, Aziz. (2008). Milli Güvenlik Gerekçeli Grev Ertelemeleri, Çalışma ve Toplum Dergisi, Cilt: 3, No: 18, ss. 87-132.
• ÇELİK, Aziz. (2015). Grev Ertelemelerinin 30 Yılı veya ‘Islatmayan Su’ ve ‘Yakmayan Ateş’ (1985-2015). Emek Yıllığı. Ed.: Alpaslan Savaş, Aşkın Süzük, Canan Koç, Yıldız Koç. Yazılama Yayınevi. İstanbul.
• ÇELİK, Aziz (2018). Sembiyotik İlişkiler ve Otoriter Korporatizm Kıskacında 2010’lu Yıllarda Türkiye’de Sendikalaşma, Toplu Pazarlık ve Grev Eğilimleri. Uluslararası Yönetim, İktisat ve İşletme Dergisi, CEEİK, 2018 Özel Sayısı, ss.39-69.
• DEMİR, Fevzi (1999). Sendikalar Hukuku. 4.Basım, Birleşik Matbaa, İzmir.
• DEMİR, Fevzi (2006). Sorularla Toplu İş Hukuku. Sorularla Hukuk Dizisi 3, II.cilt, Türkiye Barolar Birliği Sayıları No: 99, Ankara.
• DEMİR, Fevzi (2013). Sendikaların Kuruluşu ve İşleyişi. Çalışma ve Toplu, Cilt: 39, No: 4, ss.17-42.
• DEMİR, Mehtap (2018). Çok Düzeyli Toplu Pazarlık ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi, Ankara.
• DOELGAST, Virginia and BENASSI, Chiara (2014). Collective Bargaining. In the book “Edward Elgar Handbook of Employee”, eds. AdrianWilkinson, Jimmy Donoghey, Tony Dundon and Richard Freeman.
• DUMAN, Doğan ve BAYBURT, Berrin (2018). Türkiye İşçi Tarihine Kısa Bir Bakış ve İşçilerin İlk Kitlesel Yürüyüşü: Çorum Belediye İşçilerinin Yürüyüşü. Belgi, Cilt: 2, No: 16, Prof.Dr.Halil İNALCIK özel sayısı, ss.944-960.
• Economic Definition (2019). Забастовка (Strike) – это: История Появления Забастовок, Причины и Последствия Забастовок в Современном Мире http://economic-definition.com/Business/Zabastovka_Strike__eto.html (Erişim tarihi: 20/12/2019)
• ESENER, Turhan (1978). İş hukuku. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınlar, No: 43, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Gazeta “Solidarnost” (2019). Profsoyuznıy Slovar Zabastovka. Газета «Солидарность» Профсоюзный Словарь: Забастовка . http://www.przrf.ru/for_activist/detail/dlya_profaktivista1/Profsoyuznyj-slovar-Zabastovka/ (Erişim tarihi: 25/12/2019).
• GERASIMOVA, Elena Sergeevna (2016). Kollektivnıe Trudovıe Sporı, Zabastovki i Protestı v Rossii: Vliyanie Zakonodatelstva i Pravoprimenitelnoy Praktiki na İkh Rasprostrennost i Primenenie. Trudovoe Pravo i Pravo Sotsialnogo Obespecheniya. Orijinal: ГЕРАСИМОВА, Елена Сергеевна (2016). Коллективные Трудовые Споры, Забастовки и Протесты в России: Влияние Законодательства и Правоприменительной Практики на Их Распространенность и Применение, Трудовое Право и Право Социального Обеспечения, No: 9 (237), сс.55-66.
• GERMANOV, İgor Anatolyevich (2010). Determinanty Sotsialnogo Protesta Rabochikh. Vestnik Permskogo Universiteta: Filosofiya, Psikhologiya, Sotsiologiya. Orijinal:ГЕРМАНОВ, Игорь Анатольевич (2010). Детерминанты Социального Протеста Рабочих, Вестник Пермского Университета: Философия, Психология, Социология, No: 1 (1), сс.138-145.
• GOLOVINA, Svetlana Yuryevnaand MITIN, Alexandr Nikolaevich (2008). Orijinal: ГОЛОВИНА, Светлана Юрьевна и МИТИН, Александр Николаевич. Коллективные Трудовые Споры в Форме Забастовки, Российский Юридический Журнал, No: 6, сс.121-130.
• GROWLEY, Mark J. (2009). Ed. Immanuel Ness. Britain, Trade Union Movement. International Encyclopedia of Revolutionand Protest, Blackwell Publishing, pp.519-526.
• GÜLMEZ, Mesut (1988). Sendikal Hakların Uluslararası Kuralları ve Türkiye: ÜÇO/İLO Sözleşme ve İlkeleri. Türkiye ve Orta Doğu AMME İdaresi Enstitüsü Yayınları No: 223, Cilt 1, Ankara.
• GÜLMEZ, Mesut (2010). Sendikal Hakların Bölünmezliği: “Toplu Sözleşmesiz ve Grevsiz Sendika Hakkı, Özünden Yoksundur”. Çalışma ve Toplum, Cilt: 3, No: 26, ss.9-50.
• GÜNEŞ, Hamza (2013). Sendikal Haklar ve Ülkemizde Kamu Görevlileri Sendikacılığının Gelişimi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Dairesi Başkanlığı, Personel Dairesi Başkanı, ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, Cilt: 1, No: 1, ss.62-79.
• ILO (2018). Örgütlenme Özgürlüğü. Örgütlenme Özgürlüğü Karaları Derlemesi, Çeviren: Doç. Dr. Çağla ÜNLÜTÜRK ULUDAĞ, Uluslararası Çalışma Ofisi, Cenevre. IRIMU, Grace, OGERO, Morris, MBEVİ, George, KARİUKİ, Celia, GATHARA, David,
• KABLAY, Sebiha (2012). Grev Hakkının Türkiye’de Geçmişi ve Sağlık Çalışanlarının Grev Hakkı. Türk Tabipler Birliğinin Yayın Organı, Toplum ve Hekim Dergisi, Sağlık Emekçilerinin Grevleri, Cilt: 7, No: 3, ss.174-183.
• KNAPMAN, Keneth (2009). A Short History of the British Working Class Movement to the 1926 General Strike. Workers’ Resporce Centre, London. In the book “Working Class Movement UK – 1800-1926 and beyond”, by John Harsfield, 2017, Hearts and Minds Media.
• KOÇ, Yıldırım (1991). Temel Sendikal Eğitim: El Kitabı. Karvan Ajans Yayıncılık Ltd. Ankara.
• KOÇ, Yıldırım (2000). Türkiye’de İşçiler ve Sendikalar (Tarihten Sayfalar). Türkiye Yol-İş Sendikası Yayınları, Ankara.
• KOZAK, İbrahim Erol (1998). İşçi Sendikalarının Tarihi Gelişimi (İngiltere Örneği. Sosyal Siyaset Konferansları, 37-38. Kitaplar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi yayını, İstanbul, ss.63-81.
• KOZINA, I.M. (2009). Zabastovka v Sovremennoy Rossii. Ekonomicheskaya Sotsiologiya, Issledovatelskiy Proekt No: 08-01-0049, ss.12-24. Orijinal: КОЗИНА, И.М. Забастовка в Современной России. Экологическая Социология, Исследовательский Проект No: 08-01-0049, сс.12-24.
• KUMAR, Vidya (2014). Rethinking the Convergence of Human Rights and Labour Rights in International Law: Depoliticisation and Excess. In the book “Law in Transition: Human Rights, Development and Transitional Justice” by Ruth Buchanan and Peer Zumbansen (Eds.) (pp. 127–140). London: Hart Publishing. Retrieved August 12, 2022, from http://dx.doi.org/10.5040/9781474201841.ch-007
• MAHİROĞULLARI, Adnan (2011). Dünyada ve Türkiye’de Sendikacılık. EKİN Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• MAKAL, Ahmet (1997). Osmanlı İmparatorluğu’bda Çalışma İlişkileri: 1850-1920 Türkiye Çalışma İlişkileri Tarihi. 1. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• MAKAL, Ahmet (1999). Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946. 1. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• MAKAL, Ahmet (2002). Türkiye’de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1946-1963. 1. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• MANTOUVALOU, Virginia (2012). Are Labour Rights Human Rights? European Labour Law Journal, Vol: 3, No: 2, pp. 151-172
• Medical Dictionary (2012). Healthcare Professional, The Free Dictionary by FARLEX, https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/healthcare+professional (Erişim tarihi: 19/12/2019).
• MINNIGULOVA, Dinara Borisovna (2010). Problemı Regulirovaniya Prava na Zabastovku Gosudarstvennıkh Sluzhashikh, Otraslevye Problemy Yuridicheskoy Problemy i Praktiki, Vestnik Nizhegorodney Akademii. Orijinal: МИННИГУЛОВА, ДинараБорисовна. Проблемы Регулирования Права на Забастовку Государственных Служащих, Отраслевые Проблемы Юридической Проблемы и Практики, Вестник Нижегородной Академии, No: 2 (13), сс.215-217.
• NEIMAN, Paul (2011). Nursing Strikes: an Ethical Perspective on the US Healthcare Community. Nursing Ethics, Vol: 18, No: 4, pp.596-605.
• O Profsoyuze (2023). Professionalnıy Soyuz Rabotnikov Zdravooxraneniya Rossiyskoy Federatsii Orijinal: О Профсоюзе. Профессиональный Союз Работников Здравоохранения Российской Федерации, http://www.przrf.ru/about/ (Erişim tarihi: 02/01/2023).
• O Profsoyuze Deystvie (erişim 2019). Professionalnıy Soyuz “Deystvie”. О Профсоюзе Действие (доступ 2019). Профессиональный Союз «Действие», http://medrabotnik.org/about (Erişim tarihi: 21/11/2019).
• ÖZMEN, Özlem (2014). Türk Sendikacılığında İşçi ve Memur Ayrımı, Uluslararası Belgeler ve Ülke Uygulamalar Çerçevesinde Değerlendirme. T.C.Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma Genel Müdürlüğü, Ankara.
• ÖZVERİ, Murat (2006). Sendikal Hareket, Sorunlar, Arayışlar. SAZAK, Fikret (Der.). Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar içinde (ss.75-116). Ankara: Epos Yayınları.
• PARK, John J. Ve MURRAY, Scott A. (2014). Should Doctors Strike? Journal of Medical Ethics, Vol: 40, No: 5, pp.341-34,.
• RG (2022). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından: 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Gereğince İşkolundaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2022 Temmuz Ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ. Resmi Gazete, No: 31900, 22/07/2022, Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/07/20220722-12.pdf
• Rosstat (2019). Rossiya v Tsifrakh: Kratkiy Statisticheskiy Sbornik. Ofitsialnoe İzdanie, Federalnaya Sluzhba Gosudarstvennoy Statistiki, Moskva. Orijinal: Росстат (2020). Россия в Цифрах: Краткий Статистичкский Сборник. Официальное Издание, Федеральная Служба Государственной Статистики, Москва.
• Rosstat (2020). Rossiya v Tsifrakh: Kratkiy Statisticheskiy Sbornik. Ofitsialnoe İzdanie, Federalnaya Sluzhba Gosudarstvennoy Statistiki, Moskva. Orijinal: Росстат (2020). Россия в Цифрах: Краткий Статистичкский Сборник. Официальное Издание, Федеральная Служба Государственной Статистики, Москва.
• RICCIARDELLI, Fabrizio (2018). Ed. James A. Tyner. The Idea of Violence”. Kent State University European Studies Peer-Reviewed Book Series, Viella, Roma. RUSSO, Giuliano, XU, Lihui, MCISSAC, Michelle, MATSIKA-CLAQUI, Marcelle Diane, DHILLON, Ibadat, McPAKE, Barbara and CAMPBELL, James (2019). Health Workers’ Strikes in Low-Income Countries: the Avaible Evidence. Bull World Health, Vol: 97, No: 7, pp.460-467.
• ŞAFAK, Can (2008). Türkiye’de Grup Toplu Pazarlığı. Çalışma ve Toplum, Cilt: 19, No: 4, ss.39-105
• Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (2012). Kanun no: 6356, Resmi Gazete, No: ,8460, tarih: 07/11/,01.
• SHAKENKO, V.N. (2013). Trudovie Konflikty v Rossii Nachala XXI Veka: Monitoring i Analiz. XIII Mezhdunaronie Likhachevskie Chteniya, Sektsiya 3: Sotsialno-Trudovie Konflikty na Prostranstve SNG: Monitoring, Analiz, Prognozirovanie. Orijinal: ШАЛЕНКО, В.Н. (2013). Трудовые Конфликты в России Начала XXI Века:Мониторинг и Анализ. Международные Лихачевские Научные Чтения. «Диалог Культур: Ценности, Смыслы, Коммуникации», Материалы Секционных Занятий и Дискуссий XIII Международных Лихачевских Чтений, Секция: 3, Социально-Трудовые Конфликты на Пространстве СНГ: Мониторинг, Анализ, Прогнозирование, сс.428-432.
• SHVETS, Yuriy Yuryevich (2014). Sootnoshenie Kolichestvennykh Pokazeteley s Kachestvom Okazyvaemoy Meditsinskoy Pomoshi, XXII Vserossiyskoe Soveshshanie po Problemam Upravleniya (VSPU), İnstitut Problem Upravleniyaim.V.A.Trapeznikova, RAN, Doklad, Moskva. Orijinal: ШВЕЦ, Юрий Юрьевич (2014). Соотношение Количественных Показателей с Качеством Оказываемой Медицинской Помощи, XXII Всероссийское Совещaние по Проблемам Управления (ВСПУ), Институт Проблем Управления им. В.А.Трапезникова, РАН, Доклад, Москва, сс.6161-6169.
• SÜLKER, Kemal (1975). Sendikalar ve Politika. May Yayınları, İstanbul.
• T. C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (erişildi 2020). Hizmet Kollarına Göre Kamu Görevlileri Sendikaları: 4688 Sayılı Kanuna Göre Faaliyet Gösteren Kamu Görevlileri Sendikaları. https://ailevecalisma.gov.tr/sendikalar/hizmet-kollarina-gore-kgs/(Erişim tarihi: 20/12/2020).
• TCÇSGB (erişildi 2023). Hizmet Kollarına Göre Kamu Görevlileri Sendikaları: Sağlık ve Sosyal Hizmetler. Türkiye Cumhuriyeti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. https://www.csgb.gov.tr/sendikalar/hizmet-kollarina-gore-kgs/ (Erişim tarihi: 09/01/2023).
• THOMPSON, Stephen L. and SALMON, J.Waren (2006). Strikes by Physicians: a Historical Perspective Towardan Ethical Evaluation. International Journal of Health Series, Vol: 36, No: 2, pp.331-354. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982). Resmi Gazete, No: 17863, tarih: 09/11/198,.
• Türk Sağlık-Sen (2018). Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlar Döner Sermaye Ek Ödeme Yönetmeliği, Türkiye Sağlık ve Sosyal Hizmetleri Kamu Görevlileri Sendikası, https://www.turksagliksen.org.tr/mahkemeden-israrli-karar-is-birakma-sendikal-bir-faaliyettir-ceza-verilemez_3,50.html (Erişim tarihi: 27/12/2019).
• TÜYSÜZ, Cemre (2010). Uluslararası Belgelerde Sendika Hakkı. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• USLU, Ateş (2014). Avrupa’da Erken Dönem Sosyalist Teori Ve İşçi Harekâtları (1830-1840). Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt: 9, No: 1, ss.1-,4.
• WHO (2006). The World Health Report 2006: Working Togetherfor Health. World Health Report, World Health Organization, Geneva.
• YEŞİLTAŞ, Aysun (2015). Sağlık Sektöründe Kamu Sendikalaşması. Çalışma ve Toplum, Cilt: 47, No: 4, ss.131-150.
• YILDIRIM, Kadir (2013). Osmanlı’sa İşçiler (1870-1922). Araştırma İnceleme Dizisi No: 315, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mahkeme Kararları:
• T.C.Adana, 3.İdare Mahkemesi, Esas No: 2017/893, Karar No: 2017/1014
• T.C.Sakarya, 2. İdare Mahkemesi, Esas No: 2015/255, Karar No: 2015/861