Sil Baştan: Pandemi Sürecinde Kadınların Derinleşen Yoksulluk Deneyimleri

Yıl 2023, , 1025 - 1062, 14.04.2023

Gülçin Taşkıran

https://doi.org/10.54752/ct.1280828

Öz

Bu çalışmada özellikle pandemi sürecinde daha da derinleşen yoksulluğun,  özellikle yoksulluk sınırı altında yaşayan kadınları nasıl etkilediğine odaklanılmıştır. Geçimini ev işçiliği ile sağlayan kadınların yoksulluk deneyimleri konu edilmektedir. Bu kapsamda yüz yüze derinlemesine görüşme gerçekleştirilen 14 kadın ev işçisinin pandemi öncesi ve pandeminin ilk bir yıllık sürecindeki yoğun kapanma dönemlerindeki yoksulluk deneyimleri, hane içi sağlıklı ve yeterli gıdaya erişim, sağlık hizmetlerine ve eğitim hakkına erişim, işsizlik deneyimleri gibi konular üzerinde durulmuştur. Görüşme bulgularına göre, pandemi öncesi dönemle karşılaştırıldığında, pandemi dönemindeki hane içi barınma ihtiyacını karşılama, fatura ödeme, gıdaya erişim, sağlık ve eğitime erişim gibi konularda “insani olmayan” koşullarda yaşamak zorunda kalmaya başladıkları; yakın çevrelerinin de benzer durumları yaşaması sebebiyle ekonomik destek bulmakta güçlük çektikleri görülmektedir. Pandemi öncesi döneme göre menstrüel ürünlere erişimde daha çok zorluk yaşayan kadınların, hane içi ihtiyaçların karşılanması için yardımlara başvurma, askıda ekmek ya da sıcak yemek sıralarında bekleme konularında da hanedeki erkeklerden daha görünür oldukları dikkat çekmektedir. Ayrıca pandemi öncesi dönemde yoksulluk sınırı altında yaşamalarına rağmen ‘dini referanslara dayanan’ bakış açısıyla kendilerini yoksul olarak tanımlamadıkları halde özellikle kapanma dönemlerinde ve işsiz kaldıkları dönemlerde kendilerini yoksul olarak gördükleri, yoksullukla mücadele için hane birleştirme, yemek bölüşme, kaçak elektrik kullanma gibi geçinme stratejileri geliştirdikleri ve yoksullukları derinleştikçe yoksulluğun kuşaklararası aktarımına ve geleceklerine dair kaygılarının ve ümitsizliklerinin arttığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, kadın yoksulluğu, yoksulluk deneyimi, ev işçiliği.

Kaynakça

• Adaman, F. ve Keyder, Ç. (2006), Türkiye’de Büyük Kentlerin Gecekondu ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma, https://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.pdf, (11.10.2022)
• Addae-Korankye, A. (2014), Causes Of Poverty In Africa: A Review Of Literature, American International Journal Of Social Science, 3(7), 147-153.
• Ajakaiye, D. O. & Adeyeye, V. A. (2001) Concepts, Measurement And Causes Of Poverty. Economic and Financial Review, 39(4), 3.
• Aldanmaz, B. vee Eskitaşçıoglu, İ. (2022) Türkiye’de Regl Yoksulluğu, Konuşmamız Gerek Derneği. https://konusmamizgerek.org/turkiyede-regl-yoksullugu-arastirmasi/ (10.12.2022)
• Bayat, A. (2006) Ortadoğu’da Maduniyet: Toplumsal Hareketler ve Siyaset, Çev: Özgür Gökmen ve Seçil Deren, İstanbul: İletişim Yayınları. Brady, D. (2019), Theories Of The Causes Of Poverty, Annual Review Of Sociology, 45, 155-175.
• Bora, A. (2007), Kadınlar Ve Hane: Olmayanın Nesini İdare Edeceksin?, Yoksulluk Halleri: Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri İçinde, Ed. Necmi Erdoğan, 97-132, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2018), Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra, A. (2008), Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. 2. Basım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra, A. ve Sınmazdemir T. (2002), Yoksullukla Mücadelede İnsani ve Etkin Bir Yöntem: Nakit Gelir Desteği, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu Araştırma Raporu, İstanbul
• Bürüngüz, N. (2022), Yokluktan İntihara: Türkiye’de Covid-19’un İlk Kısıtlama Döneminde Yazılı Basına Yansıyan İntiharlar, Çalışma Ve Toplum Dergisi, 3 (74) , 1935-1958. Doi: 10.54752/Ct.1142740
• Center For Poverty and Inequality Research (2022), What is “Deep Poverty”?, https://poverty.ucdavis.edu/faq/what-deep-poverty, (17.12.2022)
• Chant And Pedwell (2008), Women, Gender And The Informal Economy: An Assessment Of ILO Research And Suggested Ways Forward, ILO: Geneva https://ecommons.cornell.edu/bitstream/handle/1813/100337/ılo_women_gender_ınformaleconomy.pdf?sequence=1, (08.09.2022)
• Derin Yoksulluk Ağı (2021), Pandemi Döneminde Derin Yoksulluk Ve Haklara Erişim. https://derinyoksullukagi.org/raporlar/derin-yoksulluk-agi-pandemide-derin-yoksullukla-mu%c-c%88cadele/, (18.8.2022)
• DİSK-AR (2022), İşsizlik ve İstihdamın Görünümü Araştırma Bülteni, https://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2022/03/mart-2022-ıssizlik-ve-ıstihdamin-gorunumu-2021-yillik.pdf, (08.09.2022)
• Dowden, R. & Herald, C. (1978), The Thatcher Philosophy Interview For Catholic Herald, https://www.margaretthatcher.org/document/103793, (9.9.2022)
• Durkheim, E. (2015), İhtihar, Çev. Zühre İlkgelen, Ankara: Pozitif Yayınları.
• Ecevit, Y. (1997), Küreselleşme, Yapısal Uyum ve Kadın Emeğinin Kullanımında Değişmeler, Küresel Pazarlar Açısından Kadın Emeği Ve İstihdamındaki Değişimler: Türkiye Örneği, Der. Ferhunde Özbay, İstanbul: İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı.
• Erdem, T. (2003), Yoksulluk Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma “Ankara Kent Yoksulları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erdoğan, N. (2002), Yok-Sanma: Yoksulluk-Maduniyet Ve Fark Yaraları, Yoksulluk Halleri: Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Güler, C. (2021a), Ev İşçiliğinin Türkiye’deki Görünümü: Kapsam, Boyut ve Sorunlar. Ankara: ILO Türkiye Ofisi. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/publication/wcms_803900.pdf, (15.08.2022)
• Güler, C. (2021b), COVID 19 Salgını Döneminde Ev İşçilerinin Derinleşen Sorunları: İstanbul Örneği, Journal of Economy Culture and Society, (64), 183-206.
• Gündüz, K., ve Kısaç, I. (2021), İngiliz Yoksul Yasalarına Giriş: 1349-1531 Dönemi: Bir Çocuk Esirgeme Perspektifi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 56(2), 780-805.
• ILO (2016), Formalizing Domestic Work, International Labour Office: Geneva, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/publication/wcms_559854.pdf , (14.11.2022)
• ILO (2019), The Working Poor Or How A Job is No Guarantee Of Decent Living Conditions, No: 6, Geneva. https://ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---stat/documents/publication/wcms_696387.pdf, (12.12.2022)
• ILO (2020), Cinsiyete Dayalı Ücret Farkının Ölçümü: Türkiye Uygulaması, ILO Ankara Ofisi, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/publication/wcms_756659.pdf (14.09.2022)
• ILO (2022), Dünyada İstihdam ve Sosyal Görünüm: Eğilimler 2022, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/publication/wcms_834656.pdf, (19.10.2022)
• International Council On Human Rights Policy (2003), Duties Sans Frontieres: Human Rights And Global Social Justice. Switzerland.
• İnsel, A. (2005). Yoksulluk, Dışlanma ve STK, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, No:6.
• İstanbul Planlama Ajansı (2021) Salgında Kent Yoksulluğu, https://ipa.istanbul/wp-content/uploads/2021/08/kent_yoksullugu.pdf, (10.10.2022)
• İSTKA (2017), Mahallem İstanbul Projesi İstanbul Üniversitesi: Karakış Basım, https://www.istka.org.tr/media/131804/mahallem-istanbul.pdf, (14.12.2022)
• Kümbetoğlu, B. (2002), ‘Afetler Sonrası Kadınlar ve Yoksulluk’, Türkiye İnsan Hakları Hareketi Konferansı 2002 Bildirileri (Ed. Yasemin Özdek), Todaı̇e İnsan Hakları Araştırma Ve Derleme Merkezi, Ankara, 129- 142.
• Letherby, G. (2003), Feminist Research in Theory And Practice. Open University Press.
• MPPN (2022) What is Multidimensional Poverty? https://mppn.Org/Multidimensional-Poverty/What-İs-Multidimensional-Poverty/, (26.07.2022)
• Orwell, G. (2013), Down And Out In Paris And London, USA: Penguin Books.
• Oxfam (2022), Why The Majority Of The World’s Poor Are Women, https://www.oxfam.org/en/why-majority-worlds-poor-are-women, (17.11.2022)
• Önder, H., ve Şenses, F. (2006), Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksulluk Düşüncesi. İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar, Prof. Dr. Kemal Saybaşlı’ya Armağan, (Haz: B. Ülman ve İ., Akça), 199-221, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Palaz, S. (2015), The Reasons For Women’s Labour Force Non-Participation; Empirical Evidence From Bandırma, Journal of Management and Economics Research , 13 (3) , 435-449.
• Sen, A. (1999), Özgürlükle Kalkınma, Çev. Yavuz Alogan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Şahin, H. ve Çiçek, Z. (2015), Yoksulların Kendi Özel Durumları İle Farkındalıklarına Dair Bir Alan Çalışması: Denizli İli Örneği. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 48-74.
• Şenses, F. (2006), Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk Kavramlar, Nedenler, Politikalar Ve Temel Eğilimler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şener, Ü. (2010), Yoksullukla Mücadelede Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardım Mekanizmaları ve İşgücü Politikaları. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Politika Notu, 2-22.
• Taşğın, N. (2017), Yoksulluk, İnsan Hakları ve Sosyal Hizmetler. Ankara: Nika Yayınları.
• Taşkıran, G. (2020), Paid Domestic Work As A Tool For Achieving Gender Equality Or Reproducing Gender Inequality, Labor in Turkey: Economic, Political And Social Perspectives İçinde, Ed. Abreg S. Çelem, Pelin Akçagün, 99-115, Germany: Peterlang.
• Thurow, L. C. (1967), The Causes Of Poverty. The Quarterly Journal Of Economics, 81(1), 39-57.
• TÜİK (2021), Gelir Ve Yaşam Koşulları Araştırması-2019, Sayı: 33820, https://tuikweb.tuik.gov.tr/prehaberbultenleri.do?id=33820, (9.9.2022)
• TÜİK (2021), Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, Yayım Tarihi: 6 Mayıs 2022, Sayı: 45581, https://data.tuik.gov.tr/bulten/ındex?p=gelir-ve-yasam-kosullari-arastirmasi-2021-45581, (19.12.2022)
• TÜRK-İŞ (2022), Haber Bülteni: Mayıs 2022 Açlık Ve Yoksulluk Sınırı, https://www.turkis.org.tr/storage/2022/05/tu%cc%88rk-ı%cc%87s%cc%a7-ac%cc%a7lik-yoksulluk-siniri-2022-mayis1.pdf, (16.10.2022)
• Toksöz, G., Dedeoğlu, S., Memişs, E. (2014), Türkiye'de Kadın İşgücü Profili ve İstatistiklerinin Analizi, Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Toksöz, G. (2016), Transition from ‘Woman’ to ‘Family’ An Analysis of AKP Era Employment Policies from a Gender Perspective, Journal Für Entwicklungspolitik, vol. XXXII 1/2-2016, 64- 83.
• Ulutaş, Ç. Ü. (2009), Yoksulluğun Kadınlaşması ve Görünmeyen Emek. Çalışma ve Toplum, 2(21), 25-40.
• UNDP (2021), Multidimensional Poverty And Covid-19, https://feature.undp.org/multidimensional-poverty/?utm_source=web&utm_medium=homepage&utm_campaign=mpi21, (8.9.2022)
• UNFPA (2022), What is Period Poverty?, https://www.unfpa.org/menstruationfaq#period%20poverty, (18.12.2022)
• Uyan-Semerci, P. (2010 ) Dev ve Cüce Aynı Yolda: Yoksulluk ve Pozitif Özgürlükler, İnsan Hakları İhlali Olarak Yoksulluk İçinde, Der. Pınar Uyan Semerci, İstanbul, Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• World Bank (2020), Poverty And Shared Prosperity Reversal Fortune, https://www.worldbank.org/en/publication/poverty-and-shared-prosperity, (24.9.2022)
• World Bank (2022), Poverty And Shared Prosperity, https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/37739/9781464818936.pdf, (18.12.2022)
• World Health Organization (2020), Coronavirus Disease (Covıd 19) Pandemic, https://www.who.int/europe/emergencies/situations/covid-19, (11.03.2020)
• Wright, E.O. (1994), Interrogating Inequality: Essays On Class Analysis, Socialism And Marxism, Brooklyn: Verso.
• Yaşar, S. ve Taşar, M. O. (2019), Kavramsal Olarak Yoksulluk ve Türkiye’de Yoksullukla Mücadele Politikalarının Etkileri. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(38), 118-144.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2003), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.