Women’s Cooperatives, Civil Society Organizations and Female Labour Power in Rural Development

Yıl 2024, , 93 - 126, 24.10.2024

Bengü Kurtege Sefer

https://doi.org/10.54752/ct.1421764

Öz

Many international organizations on a global scale, in accordance with sustainable development goals, aim to achieve gender equality and to create new employment opportunities such as entrepreneurship for rural women through women's cooperatives in agriculture.Under the influence of this cooperative movement on gender equality and rural women’s empowerment, governments, civil society organizations and development agencies have begun take steps to support these cooperatives in Turkey. In Turkey, macro policies towards women’s cooperatives consider these organizations as enterprises and support rural women entrepreneurship. These policies ignore the local barriers and power relations in front of rural women’s entrepreneurship and prioritize economic empowerment over social, and psychological dimensions of empowerment. The article will draw on data gathered through in-depth semi-structured interviews with the members of civil society organizations (The Foundation for The Support of Women’s Work (KEDV), Women’s Labour and Employment Initiative (KEİG) and Ozyegin University Foundation for Rural Development (Özyeğin Üniversitesi Kırsal Kalkınma Vakfı) and the reports and publications of these organizations. It was a part of a research project on empowerment experiences of rural women in agricultural cooperatives, that was conducted in 2019-2020. Drawing on the analysis of the interviews and publications, interactions between civil society organizations and women’s cooperatives will be explained in relation to macro policies. For this purpose, different approaches of non-governmental organizations to macro policies and their activities targeting rural women’s cooperatives will be elaborated. In current context, where the government has excluded women's organizations from policy-making processes and puts pressure on them, this article is aimed to show the opportunities of these organizations to create political maneuvering areas against the dominant empowerment approach towards women's cooperatives. In addition, how the workers of civil society organizations position rural women, self-reflexivity and its impacts on the design and implementation processes of their activities for women's cooperatives will enable us to explain why top-down sustainable development projects have to be doomed to failure. Finally, the evaluation of the activities will provide us with the opportunity to discuss how women's cooperatives integrate female labour power to the processes of capitalist production apart from entrepreneurship, how organizations intervene

Anahtar Kelimeler

Women’s cooperatives, rural women and labour, development, macro politics, social and economic empowerment, and civil society organizations.

Kırsal Kalkınmada Kadın Emeği, Sivil Toplum Kuruluşları ve Kadın Kooperatifleri

Öz

Küresel ölçekte pek çok uluslararası kuruluş tarım alanında kadın kooperatifleşmesiyle sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanmasını ve kırsal kadınlara girişimcilik gibi yeni istihdam olanakları yaratılmasını hedeflemektedir. Türkiye’de de hükümet, sivil toplum kuruluşları ve diğer kalkınma birimleri, kırsal kadını güçlendirme ve toplumsal cinsiyet eşitliği sağlamaya yönelik bu kooperatifçilik hareketinin etkisi altında kalarak kadın kooperatiflerinin kurulmasına yönelik uygulamalarda bulunmaktadır. Türkiye’de kadın kooperatiflerine yönelik makro politikalarda, kooperatifler işletme olarak görülmekte ve kooperatifleşme kadın girişimciliğiyle bağdaştırılmaktadır. Bu politikalar kırda kadın girişimciliği önündeki engelleri ve güç ilişkilerini görmezden gelmekte, ekonomik güçlenmeyi sosyal ve psikolojik güçlenmeden üstün görmektedir. Bu makalede, 2019-2020 yıllarında tarım alanında faaliyet gösteren kadın kooperatiflerinde kadınların güçlenme deneyimlerine ilişkin yürüttüğüm proje kapsamında kadın kooperatifleriyle etkileşim içerisinde olan KEDV, KEİG ve Özyeğin Üniversitesi Kırsal Kalkınma Vakfı üyeleriyle yaptığım yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatların ve bu kuruluşların rapor ve yayınlarının içerik analizi yapılacak ve sivil toplum kuruluşları ve kadın kooperatifleri arasındaki etkileşimler makro politikalarla ilişkili olarak analiz edilecektir. Bu amaçla, hem sivil toplum kuruluşlarının kadın kooperatifleşmesine yönelik makro politikalara ilişkin farklı yaklaşımları irdelenecektir, hem de kadın kooperatiflerinde kadınların karşılaştıkları sorunları çözmeye yönelik yürüttükleri faaliyetler ele alınacaktır. Bu analizle; iktidarın kadın kuruluşlarını politika yapım süreçlerinden dışladığı ve baskı altına aldığı günümüz bağlamında, bu kuruluşların yürüttükleri faaliyetlerle kadınların kooperatifleşmesine yönelik egemen güçlendirme yaklaşımına karşı politik manevra alanları yaratmalarının imkân ve sınırlılıklarını gösterilecektir. Ayrıca sivil toplum kuruluşu üyelerinin kırsal kadınları nasıl konumlandırdıkları ve bunun kadın kooperatiflerine yönelik faaliyetlerinin tasarım ve uygulama süreçleri üzerindeki etkisi tepeden inmeci sürdürülebilir kalkınma projelerinin neden başarısız olduğunu anlamamızı sağlayacaktır. Son olarak sivil toplum kuruluşlarının yürüttükleri faaliyetlerin değerlendirmesi, kadın kooperatiflerinde kadın emeğinin girişimcilik dışında kapitalist üretim süreçlerine nasıl dahil edildiklerini, bu işleyişe kuruluşların nasıl müdahale ettiklerini ve ne ölçüde dönüştürmeye çalıştıklarını tartışma imkânı sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadın kooperatifleri, kırsal kadınlar ve emek, kalkınma, makro politikalar, sosyal ve ekonomik güçlenme, sivil toplum kuruluşları

Kaynakça

• Acosta, M. (2022) ‘‘Placing Meaning Making Processes at the Center of Gender Equality Strategies in Rural Development’’, Gender, Place & Culture 29, (5): 736–740.
• Acosta, M., M. Van Wessel, S. Van Bommel ve P.H. Feindt (2021) “Examining the Promise of ‘the Local’ for Improving Gender Equality in Agriculture and Climate Change Adaptation”, Third World Quarterly, 42 (6): 1135–1122.
• Açık, N. (2002) ‘‘Ulusal Mücadele, Kadın Mitosu Ve Kadınların Harekete Geçirilmesi: Türkiye’deki Çağdaş Kürt Kadın Dergilerinin Bir Analizi’’, Bora, A. ve A. Günal (der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, İstanbul: İletişim, 279-306.
• Aggarwal, M. ve R. K. Johal (2021) ‘‘Rural Women Entrepreneurship: A Systematic Literature Review and Beyond’’, World Journal of Science, Technology and Sustainable Development 18 (4): 373-392.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2018) 2018-2023 Kadının Güçlenmesi Strateji Belgesi ve Eylem Planı, Ankara: Aileve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Arı, S. (2018) Türkiye’de Kadın Örgütlenmesinde Kesişen ve Ayrışan Eğilimler: Meydan Okuma, Uzlaşma, Uysallaşma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Atay, T. (2023) ‘‘Sunu’’, Rabia Harmanşah, R. ve Z. N., Nahya (der.) ,Etnografik Hikayeler: Türkiye’de Alan Araştırması Deneyimleri içinde, İstanbul: Metis, 9-17.
• Barut, Y. (2017) ‘‘Women’s Cooperatives Contributions to Local Region Economy: Seferihisar Agricultural Cooperative Development Model-Turkey’’, Management Studies, 5(2): 120- 127.
• Baykal, F. (2018) ‘‘Kırsal Kalkınmada Sürdürülebilir Yaklaşımlar ve Türkiye İçin Öneriler’’, Arslan, F., A. Karadağ ve P. Aksak (der.), Sürdürülebilir Kalkınma ve Türkiye içinde, Ankara: Gazi, 233-267.
• Becker, G. S. (1962) ‘‘Investment in Human Capital: A Theoretical Analysis’’, Journal of Political Economy (70): 9-49.
• Duguid, F., G. Durutaş, ve M. Wodzicki (2015) The Current State of Women's Co-operatives in Turkey. Washington: World Bank.
• Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (2014) ‘‘İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik’’, 27778 Sayılı Resmi Gazete. Erişim: https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Belgeler/Bitkisel%20Üretim/İyi%20Tarım%20Uygulamaları/İTU%20Mevzuat/itu_yonetmelik_2014.pdf
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2012) Kooperatifçilik ve Kadın Kooperatifleri, Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı.
• IFAD (2013) IFAD’s Engagement with Cooperatives: A Study in Relation to the United Nations International Year of Cooperatives, IFAD: Independent Office of Evaluation.
• ILO (2015) Cooperatives and the Sustainable Development Goals: A Contribution to the Post-2015 Development Debate, ILO: Policy Brief.
• İnel, O. (2023) Foucault ve Şeyler: Kurmaca Bir Söyleşi, İstanbul: Metis.
• Karakuş, G. (2022) ‘‘Kadın Kooperatiflerinin Kadınların Güçlendirilmesi ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanmasındaki Rolü’’, Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9 (1): 247-259.
• Katılımcı 1 (2019) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, İstanbul: 19 Eylül.
• Katılımcı 2 (2020) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, Ankara: 03 Şubat.
• Katılımcı 3 (2019) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, İstanbul: 07 Aralık.
• Katılımcı 4 (2019) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, İstanbul: 07 Aralık.
• Katılımcı 5 (2020) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, İstanbul: 19 Kasım.
• Katılımcı 6 (2019) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, İstanbul: 07 Aralık.
• Katılımcı 7 (2020) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, Ankara: 05 Şubat.
• Katılımcı 8 (2019) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, İstanbul: 20 Kasım.
• Katılımcı 9 (2019) Mülakat Bengü Kurtege Sefer, Ankara: 26 Kasım.
• KEDV (2018) 6.Kadın Kooperatifleri Buluşması Toplantı Raporu, İstanbul: KEDV, Erişim:https://www.kedv.org.tr/public/uploads/files/6_Kadın%20Kooperatifleri%20Buluşması%20Raporu.pdf (02.03.2023).
• KEDV (2020a) Kadın Kooperatifleri Kapasite Geliştirme Destek Fonu Kooperatif Bilgi Formu, İstanbul: KEDV. Erişim: https://simurg.org.tr/ihracat-yapmak-isteyen-kadin-kooperatifleri-icin-fon-firsati/ (08.03.2023).
• KEDV (2020b) KİP Fonu, İstanbul: KEDV. Erişim: https://simurg.org.tr/ihracat-yapmak-isteyen-kadin-kooperatifleri-icin-fon-firsati/ (08.03.2023).
• KEDV (2021) KEDV’in Kadın Kooperatifleri ile Yürüttüğü Çalışmalar (2015-….), İstanbul: KEDV. Erişim: https://simurg.org.tr/wp-content/uploads/2019/05/KadınKooperatifleri3yıl.pdf (08.03.2023).
• KEDV (2023a) KEDV Hakkında, İstanbul: KEDV. Erişim: https://www.kedv.org.tr/kedv-hakkinda (05.03.2023).
• KEDV (2023b) Güçlendirme ve Kooperatifleşme, İstanbul: KEDV. Erişim: https://www.kedv.org.tr/guclendirme-ve-kooperatiflesme (18.03.2023).
• KEİG Platformu (2015a) İzmir ve İstanbul’da Kadın Kooperatifleri Konulu Toplantılar, Erişim:http://www.keig.org/izmir-ve-istanbulda-kadin-kooperatifleri-konulu-toplantilar-temmuz-2015-2/ (08.03.2023).
• KEİG Platformu (2015b) Türkiye’de Kadın Kooperatifleşmesi: Eğilimler ve İdeal Tipler, İstanbul: KEİG.
• KEİG Platformu (2015c) Türkiye’de Kadın Kooperatifleri, 2 Ekim 2015, Ankara, Erişim: http://www.keig.org/turkiyede-kadin-kooperatifleri-2-ekim-2015-ankara-2/ (18.03.2023).
• KEİG Platformu (2016) KEİG Kadın Kooperatifleri Grubu Toplantısı, 5 Ağustos 2016, Muğla, Erişim: http://www.keig.org/keig-kadin-kooperatifleri-grubu-orgutlenmeye-devam-ediyor-2/ (18.03.2023).
• KEİG Platformu (2017) KEİG Kooperatif Grubu Toplantısı Diyarbakır’da Yapıldı, 1-2 Nisan 2017, Erişim: http://www.keig.org/keig-kooperatif-grubu-toplantisi-diyarbakirda-yapildi/ (15.03.2023).
• KEİG Platformu (2018) Kadın Kooperatifleri Kılavuzu, İstanbul: KEİG.
• KEİG Platformu (2023a) Kadın Kooperatiflerinde ve Üretim Derneklerinde Kadın Emeği, Erişim: http://www.keig.org/kadin-kooperatiflerinde-ve-uretim-derneklerinde-kadin-emegi/ (18.03.2023).
• KEİG Platformu (2023b) Kadın Kooperatiflerinin Çıkmazı: Az Kazanç Çok Vergi, Erişim: http://www.keig.org/kadin-kooperatiflerinin-cikmazi-az-kazanc-cok-vergi/ (18.03.2023).
• KEİG Platformu (2023c) 11.Kalkınma Planı’nda Kadın İstihdamı: Hedef Girişimcilik ve Kooperatifçilik, Erişim: http://www.keig.org/on-birinci-kalkinma-planinda-kadin-istihdami-hedef-girisimcilik-ve-kooperatifcilik/ (18.03.2023).
• KEİG Platformu (2023d) KEİG Üyeleri, Erişim: http://www.keig.org/keig-uyeleri/ (24.11.2023).
• Kurşuncu H. ve S. Yılmaz (2020) ‘‘Gıda Üretiminde Kadın Emeği: Kadın Dernekleri ve Kadın Kooperatifleri’’, Işıl, Ö. ve S. Değirmenci (der.), Yaşamı Örgütleyen Deneyimler içinde, İstanbul: Notabene, 143-169.
• Kurtege Sefer, B. (2021) ‘‘Türkiye’de Belediyeler ve Kadın Kooperatifleşmesi’’, Toplum ve Bilim 157: 5-35.
• Kümbetoğlu, B. (2002) ‘‘Kadınlara İlişkin Projeler’’, Bora, A. ve A. Günal (der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm İçinde, İstanbul: İletişim, 159-181.
• Leach, M., L. Metha, ve P. Prabhakaran (2016) ‘‘Sustainable Development: A Gendered Pathways Approach’’, Leach M. (der.), Gender Equality and Sustainable Development içinde, London: Routledge, 1-34.
• Markantoni, M. ve B. van Hoven. (2012) ‘‘Bringing Invisible Side Activities to Light: A Case Study of Rural Female Entrepreneurs in the Veenkolonien, the Netherlands’’, Journal of Rural Studies, 28 (4): 507- 516.
• Poverty Alleviation in Mpumalanga Province: Challenges, Strategies, and Opportunities’’, The 4th Annual International Conference on Public Administration and Development Alternatives, Johannesburg, South Africa, 03-05.Haziran.
• Nizam, D. (2021) Yeni Nesil Kooperatifler: Topluluk, Aidiyet ve Yer Temellilik, İstanbul: Oğlak.
• Okur, R.E. (2020) ‘‘Kırsal Kalkınma Projesinde Kadının Katılımcılığı: Kavar Havzası Deneyimi’’, Işıl, Ö. ve S. Değirmenci (der.), Yaşamı Örgütleyen Deneyimler içinde, İstanbul: Notabene, 235-269.
• Onaran-İnciroğlu, E. (2000) ‘‘Images of Village Women in Turkey’’, Arat, Z. (der.), in Deconstructing Images of the Turkish Women içinde, NY: Palgrave, 199–223.
• Özbay, F. (2019) ‘‘Kırsal Yörelerde Kadının Statüsü, İşgücüne Katılımı ve Eğitim Durumu’’, Özar Ş. (der.), Ferhunde Özbay: Kadın Emeği Seçme Yazılar içinde, İstanbul: İletişim, 107-129.
• Özdoğan, E. ve M. Tokur Kesgin. (2021) ‘‘Kırsal Ekonomik Kalkınma İçin Kadının Güçlendirilmesi: Bolu SS Demirciler Gelincik Kadın Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Örneği’’, Zeugma Sağlık Araştırmaları Dergisi, 3 (2-3): 81-87.
• Rathgeber, E. V. (1990) ‘‘WID, WAD, GAD: Trends in Research and Practice’’, The Journal of Developing Areas, 24: 489-502.
• Resmi Gazete (2021) ‘‘7339 Sayılı Kooperatifler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’, Erişim: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/10/20211026-2.htm
• Resmi Gazete (2017) ‘‘7061 Sayılı Bazı Vergi Kanunları ile Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’, Erişim: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/12/20171205.htm
• SİMURG (2018) Simurg Kadın Kooperatifleri Birliği Bilgi Notu, İstanbul: SİMURG Erişim: https://simurg.org.tr/wp-content/uploads/2019/05/Simurg-Bilgi-Notu.pdf (08.03.2023).
• SİMURG (2023) Harita, İstanbul: SİMURG Erişim: https://simurg.org.tr/harita/ (24.11.2023).
• Sirman, N. (2015) ‘‘Köy Kadınının Aile ve Evlilikte Güçlenme Mücadelesi,’’ Tekeli, Ş. (der.), 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar içinde, İstanbul: İletişim, 221-247.
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2019) Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinin Bulundukları Yerlerdeki Kadın Çiftçilere Verilen Eğitim ve Yayım Çalışmaları, Ankara: Tarım ve Orman Bakanlığı Erişim: https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Egitim-Ve-Yayim/kırsalda-kadın-ve-aile-hizmetleri (17.11.2023).
• Taş, H. Y. ve E. N., Kazar (2019) ‘‘İstanbul’daki Kadın Kooperatiflerinin Kadın Yoksulluğuna Etkisi’’, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19): 1836-1863.
• TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Raporu (2018) Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi ve Kırsalda Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi Konulu Komisyon Raporu Ankara. Ticaret Bakanlığı (2021) Türkiye Geneli Kooperatif ve Birlik Dağılımı, Ankara: Ticaret Bakanlığı Erişim: https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/bilgi-bankasi/turkiye-geneli-kooperatif-ve-birlik-dagilimi (16.11.2023).
• Ticaret Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2018) Kadın Kooperatiflerinin Güçlendirilmesi İşbirliği Protokolü, Ankara: Ticaret Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Erişim: https://www.aile.gov.tr/uploads/ksgm/uploads/pages/mevzuat/kooperatif-protokol-imzali.pdf (16.11.2023).
• Ticaret Bakanlığı (2017) ‘‘Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifleri Kuruluş İşlemleri’’, Broşür, Ankara: Ticaret Bakanlığı
• Utami, W. T., R. Setyowati ve S. Maret. (2021) ‘‘A Gender Analysis of The Ngudi Rejeki Women Farmer Group Empowerment Program in Trirenggo Village, Bantul Regency to Support Local Product Development.’’Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 628: 303-310.
• Yıldırımalp, S., İslamoğlu, E. ve M. Ateş Torun. (2021) ‘‘Kadın Kooperatiflerinin Ekonomik ve Sosyal Yaşamda Rolü ve Önemi: Antalya İli Örneği’’, Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 5 (3): 111-133.
• Yılmaz, A. (2019) ‘‘Ağlamadan Ölüm: Anne Sevgisi ve Yasa Dair Söylemler’’ Eleştirel Psikoloji Bülteni, 8: 37-51.