Toplumsal Cinsiyet ve Zaman Yoksulluğu: Hane İçi Ücretli ve Ücretsiz Emek Sunumu

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 55, 1953 - 1988, 01.01.2017

Çisel Ekiz Gökmen

Öz

Dünya genelinde kadınlar işgücü piyasasına katılsalar bile hane içinde cinsiyete dayalı iş bölümünün bir sonucu olarak eşlerinden daha fazla ücretsiz emek sunumunda bulunmaktadırlar. Bu durum, yoksulluğun sadece gelir eksikliği olarak değil “boş zamanın yetersizliği” olarak ele alınması halinde, gelir yoksulluğu yaşamayan kariyer sahibi kadınların bile “zaman yoksulu” olabileceğini göstermektedir. Bu çalışma, hane içi ücretli ve ücretsiz emek sunumunda cinsiyete dayalı bir ayrımcılığın olup olmadığını yoksulluk ve ataerkil yapı ile bağlantılı olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla Muğla ili Merkez ilçesinde ikamet eden farklı işgücü piyasası deneyimlerine sahip, farklı gelir, eğitim ve yaş grubundaki 182 evli ve çocuklu çifte anket uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre eğitim, gelir ve yaş düzeyinden bağımsız olarak kadınların ücretli emek sunumları eşlerinden daha az iken -işgücü piyasasına katılsın katılmasın- ücretsiz emek sunumları daha fazladır. Dolayısıyla eşlerine göre hane içinde daha fazla ücretsiz emek sunumunda bulunan çalışan kadınlar için “zaman yoksulluğu” daha görünür hale gelmektedir

Anahtar Kelimeler

Ücretli Emek, Ücretsiz Emek, Hane İçi Zaman Kullanımı, Zaman Yoksulluğu, Muğla.

Gender and Time Poverty: Paid and Unpaid Labor in Households

Öz

Even if women participate in the labor market, both in developing and developed countries, they still spend more time for unpaid work than their partners, which is usually dictated as a result of the sexual division of labor within households. This demonstrates that, if poverty taken to mean not only in terms of income but also “the inadequacy of leisure time", even women with professional jobs who do not live in income poverty can experience time poverty. This study aims to investigate whether there is a gender-based discrimination in terms of distribution of paid and unpaid work within household, and questions whether the outcome has a relationship both with poverty and patriarchal structures. For this purpose, a questionnaire was conducted to 182 married couples with children that have different income, education levels and labor market experience, in the central district of Muğla, Turkey. According to the results of the research, at every level of education, income and age women spend less time for unpaid work and more time for paid work than their partners, whether participate or not to the labor market. That’s why “time poverty” is becoming more visible for working women who spend more time for unpaid work than their partners

Anahtar Kelimeler

Paid Labor, Unpaid Labor, Intra‐Household Time Use, Time Poverty, Muğla.

Kaynakça

• Acar Savran, G. (2002) “Kadınların Emeğini Görünür Kılmak: Marx’dan Delphy’ye Bir Ufuk Taraması”, Praksis, 10, 159-210.
• Acar Savran, G. Ve Tura Demiryontan, N. (2008) Kadının Görünmeyen Emeği, İstanbul: Yordam Yayınları.
• Adaman, F. Ve Keyder, Ç. (2006) Türkiye’de Büyük Kentlerin Gecekondu ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma, http://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/docs/2006/study _turkey_tr.pdf (31.10.2008).
• Alderman, H., Chiappori, P. A., Haddad, L., Hoddinott, J. Ve Kanbur, R. (1995) “Unitary Versus Collective Models of the Household: Is It Time to Shift the Burden of Proof?”, World Bank Research Observer, 10, 1, 1-19.
• Antonopoulos, R. (2008) “The Unpaid Care Work- Paid Work Connection” The Levy Institute Working Papers, no: 541, http://www.levyinstitute.org/pubs/wp_541.pdf (11.05. 2016).
• Antonopoulos, R. Ve Memiş, E. (2010) “Time and Poverty from a Developing Country Perspective”, The Levy Institute Working Papers, no: 600.
• Attanasio, O. Ve Lechene, V. (2002) “Tests of Income Pooling in Household Decisions”, Review of Economic Dynamics, 5, 720-748.
• Balay, B. (2003) “Bir Başka Yoksulluk: Kadın Yoksulluğu Üzerine”, Kadın/Woman 2000, Kadın Çalışmaları Dergisi, 1, 4.
• Becker, G. S. (1991) A Treatise on the Family, Enlarged Edition, Harvard University Press.
• Bora, A. (2007) “Olmayanın Nesini İdare Edeceksin? Yoksulluk, Kadınlar ve Hane”, Erdoğan, N. (der.) Yoksulluk Halleri, Türkiye'de Kent Yoksulluğun Toplumsal Görünümleri içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 97-133.
• Bourguignon, F., Browning, M., Chiappori, P. A., Ve Lechene, V. (1993) “Intra Household Allocation of Consumption: A Model and Some Evidence from French Data”, Annalesd'Economieet de Statistique, 29, 137-156.
• Browning M. Ve Chiappori, P. A. (1998) “Efficient Intra-Housohold Allocations: A General Characterization and Empirical Tests”, Econometrica, 66, 6, 1241-1278.
• Buğra, A. (2012) “Türkiye’nin Değişen Refah Rejimi: Neoliberalizm, Kültürel Muhafazakârlık ve Yeniden Tanımlanan Toplumsal Dayanışma”, Dedeoğlu S. Ve Elveren, A. Y. (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 47-69.
• Cihan, A. (2004) “Kadın ve Erkek Grup Arasındaki Eşitsizlik: Diyarbakır ve Çevresi Örneklemi”, IV. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Değişen Dünya ve Türkiye’de Eşitsizlikler Bildiri Kitabı, Sivas, 157-165.
• Connell, R. W. (1998) Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika, (çev. C. Soydemir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dayıoğlu, M. Ve Başlevent, C. (2012) “Türkiye’de Gelir Dağılımının ve Yoksulluğun Toplumsal Boyutları”, Dedeoğlu, S. Ve Elveren, A. Y. (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 127-157.
• Ecevit, Y. (2003a) “Toplumsal Cinsiyetle Yoksulluk İlişkileri Nasıl Kurulabilir? Bu İlişki Nasıl Çalışılabilir?”, C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25, 4, 83-88.
• Ecevit, Y. (2003b) “Women’s Labor and Social Security”, Bridging the Gender Gap in Turkey: A Mile Stone Towards Faster Socio-Economic Development and Poverty Reduction içinde, Poverty Reduction and Economic Management Unit: Europe and Central Asia, Washington DC: World Bank, 73-106.
• Ecevit, Y. (2015) “Feminist Sosyal Politika Bağlamında, Türkiye’de Çocuk Bakımı ve Eğitimine İki Paradigmadan Doğru Bakmak”, Toksöz, G. Ve Makal, A. (der.) Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği içinde, Ankara: İmge Kitapevi, 185-221.
• Ekiz Gökmen Ç. (2017) “Gender-Based Discrimination in the Use of Intra‐Household Paid and Unpaid Labor: A Research on Married Couples with Children”, EconWorld2017, V. International Conference on Economics, 25-27 Ocak, Roma, İtalya.
• Ekiz Gökmen, Ç. (2016a) “Farklı Sosyo-Kültürel Yapılarda Evli Kadınların İşgücü Piyasasına Katılımı Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye Ekonomi Kurumu (TEK), Beşinci Uluslararası Ekonomi Konferansı, 20-22 Ekim, Bodrum/Muğla.
• Ekiz Gökmen, Ç. (2016b) “Hane İçi Ataerki ve Cinsiyet Eşitsizliği Gölgesinde Kadın Yoksulluğu: Mardin-Muğla Örneği”, Yaman, M. Ve Dedeoğlu, S. (der.) Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği, Neoliberal ve Muhafazakâr Dönem içinde, İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı, 281-319.
• Ekiz Gökmen, Ç. Ve Gökovalı, U. (2016) “Hane İçine Gizlenen Kadın Yoksulluğu: Muğla-Mardin Örneği”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 43, 1, 157- 190.
• EUROFOUND, Avrupa Yaşama ve Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı, (2008) Aile https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_files/pubdocs/20 08/67/tr/1/EF0867TR.pdf. (09.12.2016). Konferans Raporu,
• Findlay, J. Ve Wright, R. E. (1996) “Gender, Poverty and the Intra-Household Distribution of Resources”, Review of Income and Wealth, 42, 3, 335- 351.
• Goldberg, G. S. (2010) “Summary, Synthesis, and Conclusion, Part I: The Poverty of Lone Women, Their Diversity, and Income Sources”, Goldberg, G. S. (der.) Poor Women in Rich Countries: The Feminization of Poverty over the Life Course içinde, New York: Oxford University Press, 266-301.
• Haddad, L. Ve Kanbur, R. (1990) “How Serious is the Neglect of Intra-Household Inequality?”, The Economic Journal, 402, 100, 866-881.
• Hattatoğlu, D. (2007) “Küreselleşme (Yeni) Emek Biçimleri, Yoksulluk ve Kadınlar”, Amargi, 6, 18-21.
• Heyzer, N. (2006) Poverty and Women’s Work in the Informal Economy, The Issue of UNIFEM. http://siteresources.worldbank.org/INTGENDER/Resources/NoeleenHe yzer.pdf (11.03. 2009).
• Hoddinott, J. Ve Haddad, L. (1991) Household Expenditures, Child Anthropometric Status and the Intrahousehold Division of Income: Evidence from the Cote d'lvoire, Research Program in Development Studies Discussion Paper 155.
• İlkkaracan, İ., Kijong K. Ve Kaya, T. (2015) Sosyal Bakım Hizmetlerine Kamu Yatırımlarının İstihdam, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Yoksulluğa Etkileri: Türkiye Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilim, Mühendislik ve Teknolojide Kadın Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi ve Levy Enstitüsü, İstanbul: İmak Ofset.
• Jato, M. N. (2004) Gender-Responsive Programming for Poverty Reduction, United Nations Population Fund (UNFPA) Technical Paper.
• Joekes, S. (1998) “Küreselleşme ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Kadının Statüsü: Türkiye İçin Dersler”, Özbay, F. (der.) Küresel Pazar Açısından Kadın Emeği ve İstihdamındaki Değişimler: Türkiye Örneği (çev. T. Güney), içinde, İstanbul: TAKAV Matbaacılık A.Ş. İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı ve T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, 5-30.
• Kakwani, N. Ve Son, H. H. (2006) Women’s Earning Power and Wellbeing, UNDP, International undp.org/pub/IPCOnePager19.pdf(11. 10.2010). Poverty Centre, 19, http://www.ipc
• Karabıyık, İ. (2012) “Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 32, 1, 231-260.
• Kardam, F. Ve Alyanak, İ. (2002) “Kadınların Yoksullukla Baş Etme Yolları”, Erdost, G. (der.) Türkiye İnsan Hakları Hareketi Konferansı 2002 Bildirileri içinde, Ankara: Buluş Tasarım ve Matbaacılık Hizmetleri, 209- 223.
• Kızılırmak, B. Ve Memiş, E. (2009) “The Unequal Burden of Poverty on Time Use”, The Levy Institute Working Paper, no.572.
• Kimoto, K. Ve Hagiwara, K. (2010) “Feminization of Poverty in Japan: A Special Case?”, Goldberg, G. S. (der.) Poor Women in Rich Countries: The Feminization of Poverty over the Life Course içinde, New York: Oxford University Press, 202-230.
• Kiren Gürler, Ö. Ve Üçdoğruk, Ş. (2007) “Türkiye’de Cinsiyete Göre Gelir Farklılığının Ayrıştırma Yöntemiyle Uygulanması”, Journal of Yaşar University, 2, 6, 571-589.
• Lancaster, G. Ve Ray, R. (2002) “Tests of Income Pooling on Household Budget Data: The Australian Evidence”, Australian Economic Papers, 41, 99- 114.
• Lundberg, S., Pollak, R. A. Ve Wales, T. J. (1997) “Do Husbands and Wives Pool Their Resources? Evidence from the United Kingdom Child Benefit”, The Journal of Human Resources, 32, 3, 463-480.
• Memiş, E., Öneş U. Ve Kızılırmak, B. A. (2012) “Kadınların Ev-Kadınlaştırılması: Ücretli ve Karşılıksız Emeğin Toplumsal Cinsiyet Temelli Bir Analizi”, Dedeoğlu, S. Ve Elveren, A. Y. (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 159-182.
• Öneş, U., Kızılırmak, B. Ve Memiş, E. (2015) “Türkiye’de Yoksulluk ve Hane İçi İş Zamanı Dağılımı: Analiz ve Politika Önerileri”, Dedeoğlu, S. Ve Elveren, A. Y. (der.) 2000’ler Türkiye’sinde Sosyal Politika ve Toplumsal Cinsiyet içinde, 1. Baskı, Ankara: İmge Kitapevi Yayınları, 123-146.
• Palaz, S. (2002) “Discrimination against Women in Turkey: A Review of the Theoretical and Empirical Literature” Ege Akademik Bakış, 2, 1, 103-114.
• Paull, G. (2006) “The Impact of Children on Women’s Paid Work”, Fiscal Studies, 27, 4, 473-512.
• Phipps, S. A. Ve Burton, P. S. (1998) “What’s Mine is Yours? The Influence of Male and Female Incomes on Patterns of Household Expenditure”, Economica, 65, 260, 599-613.
• Sallan Gül, S. (2005) “Türkiye’de Yoksulluğun Kadınsılaşması,” Amme İdaresi Dergisi, 38, 1, 25-45.
• Selim, R. Ve İlkkaracan, İ. (2002) Gender Inequalities in the Labor Market in Turkey: Differentials in Wages, Industrial & Occupational Distribution of Men and Women, http://content.csbs.utah.edu/~ehrbar/erc2002/pdf/P405.pdf (05.12.2009).
• Sen, A. (1985) “A Sociological Approach to the Measurement of Poverty: A Reply to Professor Peter Townsend”, Oxford Economic Papers, 37, 4, 669-676.
• Sen, A. (2004) Özgürlükle Kalkınma (çev. Y. Alogan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Şener, Ü. (2009) Kadın Yoksulluğu, TEPAV Değerlendirme Notu, TEPAV.
• Thomas, D. (1990) “Intra-Household Resource Allocation: An Inferential Approach”, The Journal of Human Resources, 25, 4, 635-664.
• Thomas, D. (1992) “The Distribution of Income and Expenditure within the Household”, Annalesd'Economieet de Statistique, 29, 109-136.
• Thomas, D. Ve Chen, C. L. (1994) Income Shares and Shares of Income: Empirical Tests of Models of Household Resource Allocations, RAND Labor and Population Program Working Paper Series, 94-108, http://www.rand.org/pubs/drafts/2005/DRU705.pdf (12. 08. 2011).
• Toksöz, G. (2012) “Neoliberal Piyasa, Özel ve Kamusal Patriarka Çıkmazında Kadın Emeği”, Dedeoğlu, S. Ve Elveren, A. Y. (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 159-182.
• TÜİK (2009) “Yoksulluk Çalışması”, www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=23&ust_id=7 (05.10.2010).
• TÜİK (2013) “Seçilmiş Göstergelerle Muğla 2013”, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara. http://www.tuik.gov.tr/ilGostergeleri/iller/MUGLA.pdf (27.09.2017).
• TÜİK (2015a) “İstatistiklerle Kadın 2014,” Haber Bülteni, Sayı: 18619www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=18619 (19.08.2015).
• TÜİK (2015b) “Faaliyet Türüne, Cinsiyete ve Çalışma Durumuna Göre Kişi Başına Ortalama Faaliyet Süresi, 2014-2015”, Zaman Kullanım Araştırması 2014- 2015,http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18627 2016). (11.03.
• TÜİK (2015c) “Faaliyet Türüne, Cinsiyete ve Eğitim Durumuna Göre Kişi Başına Ortalama Faaliyet Süresi, 2014-2015”, Zaman Kullanım Araştırması 2014- 2015, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18627 (11.03. 2016).
• TÜİK (2015d) “Faaliyet Türü ve Hanehalkının Aylık Gelir Grubuna Göre Kişi Başına Ortalama Faaliyet Süresi, 2014-2015”, Zaman Kullanım Araştırması 2014-2015, (11.03. 2016). http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18627
• TÜİK (2017) Aile Yapısı Araştırması 2016, Haber Bülteni, Sayı 21869, http://www.tuik.gov.tr/HbPrint.do?id=21869 (04.05.2017).
• UN Women, (2015) Facts and Figures: Economic Empowerment, http://www.unwomen.org/en/what-we-do/economic- empowerment/facts-and-figures (02.10.2017).
• Ünlütürk Ulutaş, Ç (2009) “Yoksulluğun Kadınlaşması ve Görünmeyen Emek”, Çalışma ve Toplum, 2, 25-40.
• World Bank, (2015) World Development Indicators (WDI): Labor Force Structure. http://wdi.worldbank.org/table/2.2 (19.08.2015).