Tohumların Metalaşma Biçimleri: Teorik Bir Çerçeve

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 55, 2157 - 2208, 01.01.2017

Özcan Evrensel

Öz

Genelleşmiş meta üretimi olan kapitalist üretim tarzı her şeyi metalaştırırken tohumun bunun dışında kalması düşünülemez. Günümüzde tohum üzerine yapılan çalışmaların genel olarak sermaye grupları şirketler , yasalar, hükümet politikaları, gıda, tarım vs. üzerinden hareket ettiği görülmektedir. Oysa kapitalist üretim tarzının hareket yasalarının işlediği bu süreci kavramak ancak bu hareketi anlamayı olanaklı kılan kavram ve kategorileri işe koşmakla mümkündür. Bu bakış açısıyla meseleye eğilmeye çalışan bu çalışma tohumun üretimini tarihselliği içerisinde incelemeye çalışmaktadır. Dolaysız emek ürünü olan tohumların nasıl basit meta olan tohumlara ve sermayenin ürünü olan artık değer yüklü metalara dönüştüğü gösterilmeye çalışılırken esas olarak ilk birikim mekanizmasından yararlanılmaktadır. Böylece teknik boyutu üzerinden sermayenin tohumu metalaştırma eğilimleri ve mekanizmalarının incelendiği bu çalışma buna karşıt mekanizmaların nasıl oluşturulacağına dair düşünmeye davet etmektedir

Anahtar Kelimeler

Tarım, Tohum, Metalaşma, Genelleşmiş Meta Üretimi, İlk Birikim, Yeşil Devrim, Teknoloji, Fikri Mülkiyet, Sözleşmeli Üreticilik

The Commodification Forms Of Seeds: A Theoretical Framework

Öz

Capitalist mode of production as a generalized commodity production commodifies everything so it is unthinkable for seeds to be out of the way. Today, it seems that the studies on seeds mainly based on capital groups companies , laws, government policies, food, agriculture etc. However, to understand this process which the laws of motion of the capitalist mode of production engraves is only possible when the concepts and categories which ables us to catch on the process are in use. This study with such approach tries to analyze the production of seeds within its historicity. While trying to show how seeds as a direct labor product converted into the simple commodity seeds and value-added commodities as the product of the capital, this study takes initial accumulation mechanism as a starting point. Thus, the study which investigates the tendencies and mechanisms of seed capitalization by the technical and social dimensions of the capital will be an invitation to consider how counter measures could be performed

Anahtar Kelimeler

Agriculture, Seed, Commodification, Generalized Commodity Production, Primitive Accumulation, Green Revolution, Technology, Intellectual Property, Contract Production

Kaynakça

• Aistara, G. A. (2011) Seed of Kin, Kin of Seeds: The Commodification of Organic Seeds and Social Relations in Costa Rica and Latvia, Etnography 12(4): 490-517.
• Arıkanlı, M. ve B. Şen (2013) Kırsal Alanda Uluslararası Antlaşmalar ve Kurumsal Değişim, Hürriyet Öğdül (Der.), Kırsal Alan Planlanması Çalışmaları (1999-2009) içinde, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları.
• Aydın, H. (2012) Sağlıklı Nesiller İçin Önce Sağlıklı Tohum, İstanbul: İTO.
• Aysu, A. (2015) Gıda Krizi Tarım, Ekoloji ve Egemenlik, İstanbul: Metis.
• Boratav, K. (1980) Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Çelik, Z. (2013) Yerel Tohum Bankalarının Rolü Üzerine Bir Araştırma: Karaot Köyü Tohum Derneği ve Yöresi Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi.
• Delice Y. ve T. Özkaya (2008) Türkiye Gıda Güvence ve Güvenilirliğinde Tohumlukların Yeri ve Önemi, HR.Ü.Z.F. Dergisi, 12 (2): 49-57.
• Evrensel, Ö. (2016) Meta Olarak Tohum, SAV Katkı, 2016 (2): 32-46.
• Foster, J. B. (2015) Marx ve Doğanın Evrensel Metabolizmasında Çatlak, Hakan Tanıttıran (Der.), (Çev. Ali Galip), Marx, Doğa ve Yıkımın Ekolojisi içinde, İstanbul: Kalkedon.
• GGİUK (2014a) Gıdanın Geleceği Üzerine Manifesto, Vandana Shiva (Der.), (Çev. Aykız Doğan), Tohum ve Gıdanın Geleceği Üzerine Manifestolar içinde: Der. İstanbul: Sinek Sekiz.
• GGİUK (2014b) Tohumun Geleceği Üzerine Manifesto, Vandana Shiva (Der.), (Çev. Aykız Doğan), Tohum ve Gıdanın Geleceği Üzerine Manifestolar içinde, İstanbul: Sinek Sekiz.
• Göztepe, Ö. (2011) İlkel Birikim, Sermayenin Kaldıracı, Ankara: Notabene.
• Harvey, D. (2004) Yeni Emperyalizm: Mülksüzleşme Yoluyla Birikim, (Çev. Evren Mehmet Dinçer), Praksis, Sayı: 11, s. 23-48.
• Harvey, D. (2012), Marx’ın Kapital’i İçin Kılavuz, (Çev. Bülent O. Doğan), İstanbul: Metis.
• Kloppenburg, J. R. (2004) First The Seed: The Political Economy of Plant Biotechnology 1492-2000, Madison, WI: University of Wisconsin Press.
• Leblebici, Ö. (2010) Küresel Değer Zincirleri ve İyi Tarım Uygulamaları, Memleket SiyasetYönetim, Cilt: 5, Sayı:14, s.37-63.
• Lionette, J. (2014) Yazar Kasanın Ardından Bakmak, Vandana Shiva (Der.) (Çev. Aykız Doğan),Tohum ve Gıdanın Geleceği Üzerine Manifestolar içinde: İstanbul: Sinek Sekiz.
• Magdoff, F. (2015) 21. Yüzyılın Toprak İşgalleri, Hakan Tanıttıran (Haz.), (Çev. Ali Galip), Ekolojik Felaket ve Meta Olarak Gıda içinde, İstanbul: Kalkedon.
• Marden, E. (1999) The Neem Tree Patent: International Conflict over the Commodification of Life, Boston College International & Comparative Law Review, 22 (2): 279-295.
• Marx, K. (2011) Kapital I, (Çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan), İstanbul: Yordam.
• Marx, K. (2013) Grundrisse, Ekonomi Politiğin Eleştirisinin Temelleri, Birinci Kitap, 2. Baskı, (Çev. Arif Gelen), İstanbul: Sol.
• Özkaya, T. (2007) Tohumda Tekelleşme ve Etkileri, Tarım Ekonomisi Dergisi, 13(2) : 39 – 48
• Özuğurlu, M. (2013) “Gazap Üzümleri” Tüm Dramatikliğiyle Yaşanıyor, Perspectives Dergisi, Sayı: 6, Ekim 2013, s. 31- 34.
• Ray, J. (2015) Yeraltındaki Tohum, (Çev. A. Müge Karan), İstanbul: Modus.
• Shiva, V. (2014) Gıdanın Özgürlüğü İçin, Vandana Shiva (Der.), (Çev. Aykız Doğan), Tohum ve Gıdanın Geleceği Üzerine Manifestolar içinde, İstanbul: Sinek Sekiz.
• Sunulu, S. ve M. Yağcıoğlu (2014) Kayseri Çerezlik Kabak Raporu, Kayseri: İl Gıda Tarmı ve Hayvancılık Müdürlüğü.
• Teoman, Ö. ve N. B. Tartıcı (2012) Türkiye Tarımında Sözleşmeli Üreticilik – Kapitalist Dönüşümde Bir Halka Olabilir Mi?, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 30, Sayı: 2, 163-184.
• Yüzüak, D. (2005) Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de Köylülük Ve Tarımsal Meta Üretimi: Boyalık Köyü Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Zerbe, N. (2001) Seeds of Hope, Seeds of Despair: Towards a Political Economy of The Seed Industry in Southern Africa, Third World Quarterly, 22 (4): 657-73.
• Akduran, Ö. ve Melda Y. Ö. (2015) Tarımsal Üretimde Kadın Emeği: TütünÜreticisiKadınlar,https://tr.boell.org/sites/default/files/downloads/t utun_ureticisi_kadinlar_melda_yamam_ozgun_akduran.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Kasım 2015).
• Aysu, A. (2017) Bayer’in GDO’lu Tohum Üreten Monsanto’yu Almasının Anlamı, www.bianet.org/bianet/tarım/178776-bayer-in-gdo-lu-tohum-ureten- monsanto-yu-almasinin-anlamı, (Erişim Tarihi: 23.01.2017).
• Anonim (2015) Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, http://www.cem.gov.tr/erozyon/Files/faaliyetler/dis_iliskiler/biyolojik_ces itlilik_sozlesmesi/Biyolojik_Cesitlilik_Sozlesmesi_Turkce.pdf, Tarihi: 31 Aralık 2015). (Erişim
• BBC (2016) Bayer Monsanto’yu 66 Milyar Dolara Satın Aldı, www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-37361302, (Erişim Tarihi: 23.01. 2017).
• BİK (2015) Dünyada 25 milyon çiftçi GDO'lu tohum kullanıyor, http://www.bik.gov.tr/dunyada-25-milyon-ciftci-gdo-lu-tohum-kullaniyor- haberi-33489/, (Erişim Tarihi: 31 Aralık 2015).
• Bereket, A. (2017a) Tohum ve Pestisit Tekelleri Aktörleri 1: Syngenta-Chemchina, https://yesilgazete1.org/blog/2016/09/26/tohum-ve-pestisit-tekelleri- aktorleri-1-syngenta-chemchina/, (Erişim Tarihi: 1 Şubat 2017).
• Bereket, A. (2017b) Tohum ve Pestisit Tekelleri Mercek Altında, https://yesilgazete1.org/blog/2016/09/22/tohum-ve-pestisit-tekelleri- mercek-altinda/, (Erişim Tarihi: 1 Şubat 2017).
• Bereket, A. (2017c) Monsanto, Dünya Gıda Günü’nde Uluslararası Sivil Mahkemede Yargılanıyor, https://yesilgazete1.org/blog/2016/09/12/monsanto-dunya-gida-gununde- uluslararasi-sivil-mahkemede-yargilaniyor/, (Erişim Tarihi: 29 Ocak 2017). Businessht (2015) Tohum stratejik önemde, 02 Mart 2015, http://www.businessht.com.tr/haber/haber/1045270-gida-guvenliginin- teminati-tohumlara-bagli, (Erişim Tarihi: 16 Nisan 2016).
• Donat, İ. (2016) Monsanto, http://www.bloomberght.com/yorum/irfan- donat/1918720-monsanto/, (Erişim Tarihi: 28 Ocak 2017).
• ETC Group (2015) “Who Will Control The Green Economy”, http://www.etcgroup.org/sites/www.etcgroup.org/files/publication/pdf_fi le/ETC_wwctge_4web_Dec2011.pdf , (Erişim Tarihi: 14 Mayıs 2015).
• ETC Group (2016) “Putting the Cartel Before the Horse…and Farm, Seeds, Soil, Peasants, etc.” http://www.etcgroup.org/putting_the_cartel_before_the_horse_2013, (Erişim Tarihi: 16 Kasım 2015).
• ETC Group (2017) Breaking Bad: Big Ag Mega-Mergers in Play Dow + Dupont in the Pocket? Next: Monsanto?, http://www.etcgroup.org/sites/www.etcgroup.org/files/files/etc_breakbad _23dec15.pdf, (Erişim Tarihi: 2 Şubat 2017).
• Ewens, L. E. (2000) Seed Wars: Biotechnology, Intellectual Property, and the Quest for High Yield Seeds, 23, B.C. Int'l & Comp. L. Rev. 285, http://lawdigitalcommons.bc.edu/iclr/vol23/iss2/6, (Erişim Tarihi: 29 Eylül 2015).
• Gıda Güvenliği Hareketi (2016) GDO: Bir Hareket Çağırısı, http://www.gidahareketi.org/Gdo--Bir-Hareket-Cagrisi----1988- haberi.aspx, (Erişim Tarihi: 27 Nisan 2016).
• Kartal, D. (2014) Monsanto Sadece GDO Değildir , http://dunyalilar.org/monsanto-yalnizca-gdo-degildir.html, (Erişim Tarihi: 10 Ekim 2015).
• Monsanto (2015), http://www.monsanto.com/global/tr/hakkimizda/pages/tohumlarin- geldigi-yer.aspx, (Erişim Tarihi: 14 Mayıs 2015).
• Özkaya, T. (2011) Tarımda Geri Dönüş Mümkün Mü?, https://www.google.com.tr/amp/s/www.evrensel.net/amap/10048/tarimd a-geri-donus-mumkun-mu, (Erişim Tarihi: 25 Eylül 2017).
• Ploeg, J. D. (2015) Bir kez daha Köylü Üretim Tarzı Üzerine, https://tr.boell.org/sites/default/files/downloads/bir_kez_daha_koylu_ure tim_tarzi_uzerine_ploeg.pdf, (Erişim Tarihi: 3 Kasım 2015).
• Poliquin, C. (2002) Dünyayı Özelleştirmek Belgeseli, https://www.youtube.com/watch?v=7wxdxbMCWXs , (Erişim Tarihi: 10 Ocak 2014).
• Ruivenkamp, G. (2015) Tohumlar: Metalardan Paylaşılanlara, Çev. Murat Öztürk, https://tr.boell.org/sites/default/files/downloads/tohumlar_metalardan_p aylasilanlar_guido_ruivenkamp.pdf, (Erişim Tarihi: 2 Kasım 2015).