Psiko-Sosyal Boyutuyla Grev

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 32, 113 - 146, 01.01.2012

Burcu Kümbül Güler

Öz

Grev, endüstri ilişkilerinde uyuşmazlığın en yaygın ve en görünür organize sonucudur. İşçi ile işveren arasındaki ilişkinin gerilimini en iyi yansıtan olgu olan grev, işçilerin örgütlü olarak işverenden kaynaklanan hoşnutsuzluğu ifade etmek ya da herhangi bir talebi zorlamak adına işi topluca bırakmaları ve üretimi tamamen durdurmaları veya önemli ölçüde aksatmalarıdır. Doğası gereği özünde olumsuzluğu barındıran grevin hem işveren hem de işçi tarafı üzerinde yıkıcı etkisi bulunmaktadır. Ancak daha çok hukuki, ekonomik ve siyasi boyutuyla değerlendirilen bu olguya yönelik, grevi birebir yaşayan işçinin, grev yazınında duygu, düşünce ve davranışlarını içerecek şekilde tutumlarını değerlendiren bir bakış açısının eksikliği göze çarpmaktadır. Psiko-sosyal boyutuyla grev sürecini, yazın taramasıyla incelemeye çalışan bu makalede, grev öncesi, grev sırası ve grev sonrası olmak üzere üç evrede sırasıyla işçiyi greve katılmaya yönelten faktörler, işçinin grev direnişini sürdürebilmesini sağlayan faktörler ve işçinin grev sonrası içinde bulunduğu duygudurumu değerlendirilmektedir

Anahtar Kelimeler

Grev, Grev psikolojisi, Grev davranışı, Grev eğilimi

Psycho-Social Dımensıon Of Strike

Öz

Strike is the most common and organized consequence of the industrial dispute. Strike, which is the best reflection of the tension between worker and employer, is the organized cessation or/and stoppage of work in order to express the workers’ dissatisfaction from the employer’s conduct or forcing a demand on management. Bearing negativity in its nature, strike has a destructive influence on both the employer and the worker. However, being largely discussed from legal, economical and sometimes sociological perspective, there is a lack of approach that considers the employees’ emotions, cognitions and behaviours in the strike literature. In this article which investigates the psycho-social dimension of strike with a literature review, behavioral dimensions within the pre-strike, during strike and post-strike phases, as well as sequential factors of propensity to strike, factors in the resistance in strike behaviour and psychological wellbeing of the workers after the strike will be covered.

Anahtar Kelimeler

Strike, Psychology of strike, Strike behaviour, Strike proneness

Kaynakça

• Akintayo, D. ve Babalola, S. S. (2008) Size of Industrial Organization: Impact on Workers’ Behaviour. International Business & Economics Research Journal. 7(2): 39-46.
• Aronson, E. A. / Wilson, T. D. ve Akert, R. M. (2010) Social Psychology. (7. Basım). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Aykut, İ. (1977) “Grev ve Lokavt Uygulamalarında Karşılaşılan Teknik ve Finansal Sorunlar”, Sevk ve İdare Dergisi. 101: 35-42.
• Barling, J. ve Milligan, J. (1987) "SomePsychological Consequences of Striking: A sixth month longitudinal study". Journal of Occupational Behaviour, 8(2):127-137.
• Barling, J.; Clive, F.; Kevin, K. E. ve Leanne, M. (1992). “Union Loyalty and Strike Propensity”. Journal of Social Psychology. 132(5): 581-590,
• Bayazıt, M. (2008) “Endüstri İlişkileri İklimi ve Sendika ve Kuruma Bağlılık”. 1. Çalışma İlişkileri Kongresi Bildiriler Kitabı, Sakarya: 53-62.
• Beutell, N. J. ve Biggs, D. L. (1984) “Behavioral Intentions to Join A Union: Instrumentality x Valence, Locus of Control, and Strike Attitudes” Psychological Reports. 55: 215-222.
• Bilgin, S. L. (2010) Sendikalı İşçi Davranışlarının Psikolojik Boyutları. (2. Basım) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları No. 1737.
• Brotherton, C. (2003) “Psychology and Industrial Relations. İçinde P. Ackers ve A. Wilkinson” (der.). Understanding Work and Employment: Industrial Relations in Transition, (119-137). Oxford: Oxford University Press.
• Brundsen, V. ve Hill, R. (2009) “Firefighters’ Experience of Strike: An interpretative phenomenological analysis case study”. The Irish Journal of Psychology. 30(1-2): 99-115.
• Caniklioğlu, N. (1996). “Grev Kırıcılığı” Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi. 1. Cilt. Türk Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını. İstanbul: Numune Matbaacılık.
• Chaulk, K. ve Brown, T. C. (2008) “An Assessment of Worker Reaction to their Union and Employer Post-Strike: A Canadian Experience”, Industrial Relations. 63(2): 223-245.
• Cohen, A. (1992) “Attitudinal Militancy and Propensity to Strike Among Unionized Engineers and X-Ray Technicians” Human Relations. 45(12): 1333-1366.
• Çakır, Ö. (2001) İşe Bağlılık Olgusu ve Etkileyen Faktörler. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çelik, A. ve Aydın, Z. (2008) Paşabahçe 1966: Gelenek Yaratan Grev. (2. Basım). İstanbul: TÜSTAV.
• Çelik, N. (1977) “Yönetim Açısından Grev ve Lokavtın Doğurduğu Başlıca Hukuki Sorunlar”, Sevk ve İdare Dergisi. 101: 27-32.
• Çetik, M. ve Akkaya, Y. (1999) Türkiye’de Endüstri İlişkileri, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Demirbilek, T. (2003) “Liderlik Tipleri Açısından İşçi Sendikası Yöneticileri Üzerine Bir Araştırma”, DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(1): 22-37.
• Demirbilek, T. ve Çakır, Ö. (2004). Sendikal Bağlılık, İstanbul: Petrol-İş Yayınları.
• Demirbilek, T. ve Çakır, Ö. (2005) “İkili Bağlılık: Hem Sendikaya Hem de İşletmeye Bağlı Olunabilir mi?”, İstanbul Üniversitesi Dergisi. 55(1): 125-141.
• Demirtaş, H. A. (2003) Sosyal Kimlik Kuramı, Temel Kavram ve Varsayımlar. İletişim Araştırmaları Dergisi. 1(1): 123-144.
• Dereli, T. (1977) “Grev ve Lokavtın Sosyo-psikolojik Yönü ve Barışçı Çözüm Yolları”, Sevk ve İdare Dergisi. 101: 17-24.
• Dixon, M. ve Roscigno, V. J. (2003) “Status, Networks, and Social Movement Participation: The Case of Striking Workers”, The American Journal of Sociology. 108(6): 1292-1327.
• Dubin, R. (1954) “Constructive Aspects of Industrial Conflict”, İçinde A. Kornhauser, R. Dubin ve A. M. Ross (Der.) Industrial Conflict: 37-47. New York: McGraw-Hill.
• Ekin, N. (1994) Endüstri İlişkileri. (6. Basım). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Eraslan, L. (2004) “Liderlikte Post-Modern Bir Paradigma: Dönüşümcü Liderlik”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 1(1): 1- 32.
• Fowler J. L.; Gudmundsson, A. J. ve Whicker, L. M. (2009) “The Psychological Impact of Industrial Strikes: Does Involvement in Union Activity during Strikes make a Difference?” Journal of Industrial Relations 51(2): 227-243.
• Godard, J. (1992) “Strikes as Collective Voice: A Behavioral Analysis of Strike Activity” Industrial and Labor Relations Review. 46(1): 161-175.
• Haslam, S. A. (2004) Psychology in Organizations: The Social Identity Approach. (2. Basım). London: Sage Publications.
• Henderson, W. B. (1934) “Strike Psychology”, Commercial Law Journal, 39: 572-575.
• Hirschman, A. O. (1970) Exit, Voice and Loyalty: Responses to Decline in Firms. Organizations and States. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Hogg, M. A. ve Abrams, D. (2003) “Intergroup Behavior and Social Identity”. İçinde M. A. Hogg ve J. Cooper (Der.). The Sage Handbook of Social Psychology, (407-431). London: Sage Publications.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1999) İnsan ve İnsanlar (10. Basım). İstanbul: Evrim Basım Yayın Dağıtım.
• Karakışla, Y. S. (1998) “Osmanlı İmparatorluğu’nda 1908 Grevleri”, Toplum ve Bilim. 78: 187-209.
• Katz, D. (1954) “Satisfactions and Deprivations in Industrial Life” İçinde A. Kornhauser, R. Dubin ve A. M. Ross (Der.) Industrial Conflict: 86-106. New York: McGraw-Hill.
• Klaas, B. S. ve McClendon, J. A. (1995) “Crossing the Line: The Determinants of Picket Line Crossing During a Faculty Strike” Journal of Labor Research. 16(3): 331-346.
• Klandermans, B. (1984) “Mobilization and Participation: Social-Psychological Expansisons of Resource Mobilization Theory”, American Sociological Review. 49(5): 583-600.
• Knowles, K. G. J. C. (1954) “Strike-Proneness” and Its Determinants” The American Journal of Sociology, 60(3): 213-229.
• Korman, A. K. (1978) Endüstriyel ve Organizasyonel Psikoloji, (Çev.: İ. Akhun ve C. Alkan). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Kornhauser, A. (1954) “Human Motivations Underlying Industrial Conflict” İçinde A. Kornhauser, R. Dubin ve A. M. Ross (Der.) Industrial Conflict: 62-85. New York: McGraw-Hill.
• Kravitz R., Linn L. S., Tennant, N., Adkins E. ve Zawacki B. (1990) “To Strike or Not To Strike? Housestaff attitudes and behaviors during a hospital work action”, Western Journal of Medicine, 153: 515-519.
• Krech, D. ve Crutchfield, R. S. (1967) Sosyal Psikoloji: Teori ve Sorunlar (Çev: O. Onaran ve E. Güçbilmez). Ankara: Türk Siyasi İlimler Derneği.
• Linden, M. (2008) Workers of the World: Essays toward a global labour history. Boston: Brill.
• Makal, A. (1987) Grev: Kuramlar ve Uluslararası Farklılıklar. Ankara: V Yayınları.
• Makal, A. (2008) “Türkiye Emek Tarihinin Bir İzdüşüm Alanı Olarak ‘Edebiyat”, Çalışma ve Toplum. 3: 15-43.
• Martin, J. E. (1986) “Predictors of Individual Propensity to Strike”, Industrial and Labor Relations Review. 39(2): 214-227.
• Martin, J. E. ve Sinclair, R. S. (2001) “A Multiple Motive Perspective on Strike Propensities”, Journal of Organizational Behavior. 22: 387-407.
• McClendon, J. A. ve Klaas, B. (1993) “Determinants of Strike-Related Militancy: An Analysis of a University Faculty Strike”, Industrial and Labor Relations Review. 46(3): 560-573.
• Millioğulları, Ö. (2007) Türkiye’de 1960-1980 ve 1980-2005 Dönemlerinde Grev Hareketlerinin Karşılaştırılması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Naylor, R. (1989) “Strikes, Free Riders, and Social Customs. The Quarterly” Journal of Economics. 104(4): 771-785.
• Newton, L. A. ve McFarlane-Shore, L. (1992) “A Model of Union Membership: Instrumentality, Commitment, and Opposition”, The Academy of Management Review. 17(2): 275-298.
• Nicholson, N. ve Kelly, J. (1980) “The Psychology of Strikes”, Journal of Occupational Behaviour. 1(4): 275-284,
• Oğuz, Ş. (2005) (Yayına hazırlayan) 1927 Adana Demiryolu Grevi. İstanbul: Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı.
• Öngen, T. (2005) İşçi Sınıfının Yapısını ve Mücadele Pratiklerini Belirleyen Nesnel Koşullar. 1. Sınıf Çalışmaları Sempozyumu: İşçi Sınıfının Değişen Yapısı ve Sınıf Hareketinde Arayışlar Deneyimler. Sempozyum Bildiriler Kitabı. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı, s: 54-62.
• Özkalp, E. (2004) Örgütsel Davranış. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1468.
• Özkan, H. (2007) Grevden Sonra. (2.basım). İstanbul: Yaba Yayınları.
• Perrone, L. (1983) “Positional Power and Propensity to Strike”, Politics and Society. 12(2): 231-261.
• Ross, A. M. (1954) “The Natural History of the Strike” İçinde A. Kornhauser, R. Dubin ve A. M. Ross (Der.) Industrial Conflict, 23-36. New York: McGraw-Hill.
• Schutt, R. K. (1982) “Models of Militancy: Support for Strikes and Work Actions among Public Employees” Industrial and Labor Relations Review. 35(3): 406-422.
• Seçer, H. Ş. (2007) “Endüstriyel Uyuşmazlık Biçimi Olarak Grevin Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum. 1: 141-167.
• Seçer, H. Ş. ve Seçer, B. (2007) “Örgütlerde Verimlilik Karşıtı İş Davranışları: Belirleyicileri ve Önlenmesi”, TİSK Akademi. 2(4): 147-175.
• Seyfettinoğlu, Ü. K., Mert, M. ve Duman-Ayoğlu, D. (2009) “Türkiye’de Grevler ve İşsizlik. 1. Sosyal Haklar Sempozyumu, Antalya Akdeniz Üniversitesi. Bildiriler Kitabı, s: 434-441.
• Stagner, R. (1956) “Psychology of Industrial Conflict, USA: John Wiley and Sons, Inc.
• Stagner, R. ve Eflal, B. (1982). Internal Union Dynamics During a Strike: A Quasi- Experimental Study”, Journal of Applied Psychology. 67(1): 37-44.
• Sverke, M. ve Goslinga, S. (2003) “The Consequences of Job Insecurity for Employers and Unions: Exit, Voice and Loyalty”, Economic and Industrial Democracy. 24(2): 241- 270.
• Şahin H. (1992) “1986-1991 Dönemi Türkiye Grevlerinin Bir Analizi: Hazard Modeli Yaklaşımı” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 56(3): 141-156.
• Talas, C. (1979) Sosyal Ekonomi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Tokol, A. (2011) Sosyal Politikanın Tarafları. (İçinde) A. Tokol ve Y. Alper (Edi.). “Sosyal Politika” (37-77). Bursa: Dora Basım Yayın,
• Uçkan, B. (2007) “İşçi Sendikaları ile İşsizlik Sigortası Arasındaki Köprü: Ghent Sistemi” Çalışma ve Toplum, 3: 29-57.
• Uçkan, B. ve Kağnıcıoğlu, D. (2004) Endüstri İlişkileri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1573.
• Uçkan, B. ve Kağnıcıoğlu, D. (2009) “İşçilerin Sendikalara İlişkin Algı ve Tutumları: Eskişehir Örneği”, Çalışma ve Toplum. 22(3): 35-56.
• Yıldırım, E. ve Uçkan, B. (2009) Union Avoidance in Turkey: The State and Employers vs. Unions, 15th World Congress of International Industrial Relations Association (IIRA). 24-27 August 2009. Sydney, Australia. http://www.ileraonline.org/15thworldcongress/files/papers/Track_2/Thur_W5_UCKAN.pd f Erişim Tarihi: 27.10.2011.
• Yici, Ö. (2010). Kırkbir Uzun Gün: Berec Grevi. (Yayına Hazılayan: M. H. Koçak). İstanbul: TÜSTAV.
• Yurttagüler, L. (2010). “Yoksullukla mücadelede STK’ların rolü: Hizmet verme ve sosyal hak anlayışı arasındaki gerilim” İçinde P. U. Semerci (Der.) İnsan Hakları İhlali Olarak Yoksulluk: 71-92. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.