Risk Değerlendirme’de Yeni Bir Boyut: Psikososyal Tehlike ve Riskler

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 40, 117 - 138, 01.01.2014

Çiğdem Vatansever

Öz

Psikososyal riskler; diğer risk gruplarıyla karşılaştırıldığında iş sağlığı ve güvenliği alanının az bilinen bir boyutudur. Son yıllarda artan iş yükü, çalışma saatleri, çalışma temposu gibi unsurlar çalışanların üzerinde stres başta olmak üzere olumsuz pek çok etkiye yol açmaktadır. Bu olumsuz etkiler aynı zamanda işyerine bağlılığın azalması, devamsızlıkların artması gibi istenmeyen sonuçları doğurmaktadır. 6631 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu, önleyici tedbirlerin alınması amacıyla işletmelerde risk değerlendirme yapılmasını zorunlu kılmıştır. Risk değerlendirme ile ilgili doküman ve rehberlerde psikososyal risklerin nasıl belirleneceğine ilişkin açıklamalar kısıtlı ve oldukça yetersizdir. Bu inceleme, psikososyal risklerin tam olarak değerlendirilebilmesini engelleyen unsurları tanımlamayı ve çözüm önerilerini tartışmayı hedeflemektedir

Anahtar Kelimeler

Psikososyal tehlike ve riskler, Risk Değerlendirme, Stres A new dimension in risk management : Psychosocial hazards and risks

A new dimension in risk management : Psychosocial hazards and risks

Öz

Psychosocial risks, compared to other risk groups, the lesser-known area of occupational health and safety. Increasing workload, working hours and the pace of work, cause many negative effects on employees in today’s worklife. These negative effects also results some unintended consequences such as low organizational commitment and absenteeism. The new Turkish occupational health and safety law 6631 , has made it mandatory to carry out risk assessment in enterprises for the purpose of taking preventive measures. Documentation and guidelines on psychosocial risk assessment is quite limited. This paper aims to identify the factors that prevents the full evaluation of pscyhosocial risks and discuss possible solutions

Anahtar Kelimeler

Psychosocial hazards and risks, Risk Assessment, Stress

Kaynakça

• AB 89/391 Çerçeve Yönergesi. Directive 89/391 - OSH "Framework Directive", https://osha.europa.eu/en/legislation/directives/the-osh-framework- directive/the-osh-framework-directive-introduction Erişim tarihi: 20.02.2013
• AİSGA Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (2007) İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Yeni Ortaya Çıkan Psikososyal Riskler. İSG Bülteni 74/TR ISSN 1681-2123 Türkiye’de basılmıştır.
• Baillien E, Neyens I, De Witte H (2011) Organizational correlates of workplace bullying in SMEs. International Small Business Journal, 29, 6, 610-625.
• Binbay, T. (2006a) İş Stresi ve Akıl Sağlığı Sorunları. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi S: 43.
• Binbay, T. (2006b) Kent, İş Stresi ve Akıl Sağlığı. Kent ve Sağlık Sempozyumu Bildiriler Kitabı (7-9.6.2006, Bursa) .http://tr.scribd.com/doc/117723151/KENT-VE-SA%C4%9ELIK, Erişim tarihi : 18.02.2013.
• Bongers P.M., de Winter C.R., Kompier M.A, Hildebrandt V.H. (1993). Psychosocial factors at work and musculoskeletal disease. Scandinavian Journal of Work, Environment and Health, 19(5):297-312 alıntı Karasek R, Brisson C, Kawakami N, Houtman I, Bongers P, Amick B.(1998) The Job Content Questionnaire (JCQ): an instrument for internationally comparative assessments of psychosocial job characteristics. Journal of Occupational Health Psychology 3(4):322-55.
• Briner, R.B. (1997) Improving Stress Assessment: Toward an Evidence-Based Approach to Organizational Stress Interventions. Journal of Psychosomatic Research, 43, 61-71 alıntı Rick, J. ve Briner, R.B. (2000) Psychosocial Risk Assessment: Problems and Prospects. Occupational Medicine, 50, (5), 310-314
• Brun, E. ve Milczarek, M. (2007) Expert forecast on emerging psychosocial risks related to occupational safety and health. European Agency for Safety and Health at Work, Belgium.
• Çakmak, A.F, Ofluoğlu, G. ve Büyükyılmaz, O. (2012) İnsan kaynakları Yöneticisinin Karşı Karşıya Olduğu Yeni Psikososyal Riskler: Psikolojik Sözleşmenin İhlali, Yaşlanan İşgücü, İş ve Özel Yaşam Dengesizliği ve Mobbing (Psikolojik Taciz). Kamu-İş, 12 (3), 53-77.
• EASHW- European Agency for Safety and Health At Work (2007) Risk Değerlendirme Esasları. Nurnberg, Almanya (Türkçe basılmıştır).
• ESENER- European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks (2011) Yeni Ortaya Çıkan ve Acil Önlem Gerektiren Riskler Hakkında Avrupa İşletmeler Araştırması. İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, (11) 49, 38-50.
• Esin, A. (2000) Yeni Mevzuatın Işığında İş Sağlığı ve Güvenliği. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yayınları. MMO/363/2, Ankara.
• EUROFOUND - European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions / Avrupa Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı (2009) 5th European Working Conditions Survey http://www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2011/82/en/1/EF1182EN.pd f Erişim tarihi: 30.06.2013
• ILO -International Labour Organization (2010) ILO List of Occupational Diseases (revised 2010) Cenevre.
• ILO -International Labour Organization (2011) ILO Introductory Report: Global trends and challenges, Turin, Italya.
• Johnstone, R., Quinlan, M. ve McNamara,M. (2011) OHS inspectors and psychosocial risk factors: Evidence from Australia. Safety Science. 49, 547-557.
• ISSA International Social Security Association (2010) Tehlike Değerlendirmesi – Genel Kılavuz. Almanya(Türkçe basılmıştır).
• Karasek R, Brisson C, Kawakami N, Houtman I, Bongers P, Amick B.(1998) The Job Content Questionnaire (JCQ): an instrument for internationally comparative assessments of psychosocial job characteristics. Journal of Occupational Health Psychology 3(4):322-55.
• Köse,S., Oral, L. ve Türesin, H.(2011) Duygusal Emek Davranışlarının İşgörenlerin Tükenmişlik Düzeyleri İle İlişkisi Üzerine Sağlık Sektöründe Bir Araştırma, İşletme Fakültesi Dergisi, 12(2),165-185
• Leka, S. ve Cox, T. (2008) PRIMA-EF Guidance on the European Framework for Psychosocial Risk Management: A Resource for Employers and Worker Representatives. WHO Protecting Workers’ Health Series.
• Levi, L. (1984). Stress in industry: Causes, effects and prevention, International Labour Office, Geneva alıntı van Stolk, C., Staetsky, L., Hassan, E. ve Kim, C.W. (2012) Management of Psychosocial Risks At Work. European Agency for Safety and Health at Work, Luxemburg.
• NRCWE National Research Centre for the Working Environment (2013)
• http://www.arbejdsmiljoforskning.dk/en/publikationer/spoergeskemaer/psykisk- arbejdsmiljoe Erişim tarihi : 20.02.2013
• Oppenheim, A.N. (1968) Questionnaire Design and Attitude Measurement. Heinemann Educational Books Ltd, London.
• Resmi Gazete(2012a) , http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630-1.htm tarihi : 20.02.2013 Erişim
• Resmi Gazete (2012b) http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121229-13.htm Erişim tarihi : 26.06.2013
• Rick, J. ve Briner, R.B. (2000) Psychosocial Risk Assessment: Problems and Prospects. Occupational Medicine, 50, (5), 310-314
• Sadullah, Ö. (2013) İnsan Kaynakları Yönetiminde Koruma İşlevi: İş Güvenliği ve İşgören Sağlığı. (Der.) Uyargil, C. İnsan Kaynakları Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul van Stolk, C., Staetsky, L., Hassan, E. ve Kim, C.W. (2012) Management of Psychosocial Risks At Work. European Agency for Safety and Health at Work, Luxemburg.
• Tınaz, Pınar, Bayram, F. ve Ergin,H. (2008) İşyerinde Psikolojik Taciz. Beta Yayınları, İstanbul.
• Türetgen, İ.Ö., Berk, Ö.S., Basbuğ, G. ve Unsal, P. (2012) The Development of the Job Stressor Appraisal Scale as Part of the Job Stress Battery. European Journal of Psychological Assessment. 28(2):147–153.
• Vatansever, Ç. (2010). İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından Çalışan Sağlığı, Güvenliği ve Esenliği. (Der.) Yelboğa, A. Yönetimde İnsan Kaynakları Çalışmaları. Turhan Kitabevi. Ankara.
• Vatansever, Ç. (2011) Yıldırma ve çalışma ortamı ilişkisi: Mutlu işyerleri var mıdır? PERYÖN İnsan Kaynakları Kongresi, Ankara. Sözlü bildiri
• Van Stolk, C., Staetsky, L., Hassan, E. ve Kim, C.W.(2012) Management of Psychosocial Risks At Work. EU-OSHA, Luxemburg.
• Yıldız, A.N., Kaya, M. Ve Bilir, N.(2011) İşyerinde Şiddet. Türk-İş, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu Yayını, Ankara.