Türkiye’de Finansal Serbestleştirme ve Vergi Gelirlerinin Bileşimi

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 45, 153 - 172, 01.01.2015

Aysel Arıkboğa

Öz

Devletin rolünün neoliberal söylemle uyumlu olarak yeniden yapılandırılması maliye politikalarını ciddi biçimde etkilemiştir. Bu çalışmanın amacı; finansal serbestleştirme sonrasında Türkiye’de vergi gelirlerinin serbestleştirilmesi ve eşlik eden kuralsızlaştırma uygulamalarının vergi politikaları üzerinde önemli etkileri olmuştur. Finansallaşma için elverişli koşulların oluşturulduğu bu süreçte vergi politikaları sermaye lehinde düzenlemiş ve özellikle son yirmi yılda yaşanan şiddetli krizlerin yükü emek gelirleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Dolayısıyla vergi politikalarının ve vergi yükünün dağılımının incelenmesi, krizlerin maliyetlerinin nasıl toplumsallaştırıldığına ilişkin bir cevap verecektir

Anahtar Kelimeler

Finansal serbestleştirme, vergi gelirleri, maliye politikası

Financial Liberalisation and Composition of Tax Revenues in Turkey

Öz

Restructuring of the role of the state in line with the neoliberal discourse has critically affected fiscal policies. The aim of this paper is to evaluate the composition of tax revenues in Turkey since financial liberalisation. Capital account liberalisation and concomitant practices of deregulation had significant effects on tax policies. Throughout this process, which has also enabled a favourable environment for financialisation, the design of the tax policy have been in favour of capital and eventually the burden of adjustment following the severe crises for the last two decades fell particularly on labour incomes. Therefore analysing the tax policies and the distribution of the tax burden will provide an answer on how the costs of these crises have been socialised

Anahtar Kelimeler

Financial liberalisation, tax revenues, fiscal policies

Kaynakça

• Adelman, I. and Yeldan, E. (2000) “Is This the End of Economic Development?”, Structural Change and Economic Dynamics, 11, 95-109.
• Akduran, Ö. and Temelli, S. (2015) “Politik İktisadın Yeni Gözdesi Olarak Teşvik Politikaları: Son Dönem İçerisinden Türkiye’ye Bakış”, in Mıhcı, H. (ed.) Finansallaşma, Devlet ve Politik İktisat, Ankara: NotaBene Yayınları, 221-250.
• Akkoyunlu, P. (2003) “Türkiye’de Ücretlilerden Alınan Verginin Gelir Vergisi İçindeki Yeri ve Önemi”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 43-44, 78-93.
• Akyüz, Y. (1993) “Financial Liberalization: The Key Issues”, UNCTAD Discussion Papers, No: 56, South Centre, Reprint Series 1. http://www.southcentre.int/wpcontent/uploads/2013/08/REP1_FInancial-Liberalization_EN.pdf (10.10.2014).
• Akyüz, Y. and Boratav, K. (2005) “The Making of the Turkish Financial Crisis”, in Epstein, G.A. (ed.) Financialization and the World Economy, Cheltenham: Edward Elgar, 260-288.
• Akyüz, Y. and Cornford, A. (1999) “Capital Flows to Developing Countries and the Reform of the International Financial System”, UNCTAD Discussion Papers, No: 143. http://unctad.org/en/Docs/dp_143.en.pdf (24.08.2014).
• Albayrak, Ö. (2011) “Finansal Krizde Uygulanan Vergi Politikalarının Gelir Dağılımı Etkileri: 2004-2009”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66 (2), 1-34.
• Altvater, E. (1997) “Financial Crises on the Threshold of the Twenty-First Century”, Socialist Register 1997: Ruthless Criticism of All that Exists, 33, 48-74.
• Arıkboğa, A. (2011) “Maliye Politikalarında 1980 Sonrasında Yaşanan Değişim: Mali Disiplin ve Mali Kural Uygulamaları”, Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 13- 25.
• Arıkboğa, A. (2012) “Finansallaşma Süreci, Finansal Kriz ve Maliye Politikaları: 2007-2009 Krizi Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, in Tahsin, E. (ed.) Türkel Minibaş’a Armağan Kriz, Kalkınma ve Türkiye Ekonomisi: Seçme Yazılar, İstanbul: Derin Yayınları, 71-96.
• Arıkboğa, A. (2013) “Impacts of the Crises on Fiscal Policies in Turkey: A Comparison between 2001 Crisis and 2007-2009 Global Crisis”, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1-2), 63-78.
• Bağımsız Sosyal Bilimciler - İktisat Grubu. (2001) Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı Üzerine Değerlendirmeler. http://www.bagimsizsosyalbilimciler.org (03.05.2012).
• Bağımsız Sosyal Bilimciler. (2011) Derinleşen Küresel Kriz ve Türkiye Ekonomisine Yansımaları: Ücretli Emek ve Sermaye. http://www.bagimsizsosyalbilimciler.org (10.06.2011).
• Balkan, E. and Yeldan, E. (2002) “Peripheral Development under Financial Liberalization: The Turkish Experience”, in Balkan, N. and Savran, S. (eds.) The Ravages of Neo-Liberalism, New York: Nova Science Publishers, Inc., 39-54.
• Boratav, K. and Yeldan, E. (2006) “Turkey, 1980–2000: Financial Liberalization, Macroeconomic (In)Stability, and Patterns of Distribution”, in Taylor, L. (ed.) External Liberalization in Asia, Post-Socialist Europe, and Brazil, New York: Oxford University Press, 417-455.
• Cizre, Ü. and Yeldan, E. (2005) “The Turkish Encounter with Neo-Liberalism: Economics and Politics in the 2000/2001 Crises”, Review of International Political Economy, 12 (3), 387-408.
• Cizre-Sakallıoğlu, Ü. and Yeldan, E. (2000) “Politics, Society and Financial Liberalization: Turkey in the 1990s”, Development and Change, 31(2), 481-508.
• Cornia, G.A. (1999) “Liberalization, Globalization and Income Distribution”, UNU/WIDER Working Paper, No: 157. http://www.wider.unu.edu (16.07.2006).
• Demir, F. (2004) “A Failure Story: Politics and Financial Liberalization in Turkey, Revisiting the Revolving Door Hypothesis”, World Development, 32 (5), 851-869.
• Diwan, I. (2001) “Debt as Sweat: Labor, Financial Crises, and the Globalization of Capital”, The World Bank. http://info.worldbank.org/etools/docs/voddocs/150/332/diwan.pdf (26.10.2007).
• Dufour, M. and Orhangazi, Ö. (2009) “The 2000-2001 Financial Crisis in Turkey: A Crisis for Whom?”, Review of Political Economy, 21(1), 101-122.
• Fine, B. (2012) “Neoliberalism in Retrospect? It’s Financialisation, Stupid”, in Kyung-Sup, C., Fine, B. and Weiss, L. (eds.) Developmental Politics in Transition, Hampshire: Palgrave Macmillan, 51-69.
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2014) 2013 Yılı Faaliyet Raporu, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Yayın No: 187, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/faaliyetraporlari/2013/2013_Faaliyet_Rap oru.pdf (20.03.2015)
• Ghosh, J. (2005) “The Economic and Social Effects of Financial Liberalization: A Primer for Developing Countries”, DESA Working Paper, No: 4. http://www.un.org/en/development/desa/working-papers.html (01.11.2014).
• Güngen, A.R. (2010) “Fictitious Capital Speculation and Financialisation: Critical Moments of Instability, Crisis and Intervention in the Turkish Experience”, IIPPE Financialisation Working Paper, No: 5. http://www.iippe.org (23.03.2011).
• Güngen, A.R. (2015) “Çevresel Finansallaşma ve Devletin Rolü”, in Mıhcı, H. (ed.) Finansallaşma, Devlet ve Politik İktisat, Ankara: NotaBene Yayınları, 17-40.
• International Monetary Fund. (2001) “Turkey: Sixth and Seventh Reviews Under the Stand-By Arrangement; Staff Supplement; and Press Release on the Executive Board Discussion”, IMF Country Report, No: 01/89, June. http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2001/cr0189.pdf (03.06.2011).
• Karatepe, İ.D. (2015) “Türkiye’de Devlet, Burjuvazi ve Yatırım Teşvikleri”, in Mıhcı, H. (ed.) Finansallaşma, Devlet ve Politik İktisat, Ankara: NotaBene Yayınları, 251-278.
• Köse, A.H., Pınar, A. and Bahçe, S. (2009) “Türkiye’de Hanehalklarının SosyoEkonomik Oluşumu: Gelir Dağılımı ve Maliye Politikalarının Belirlenmesi”, TÜBİTAK SOBAG Projesi, No: 107K480.
• Köse, A.H. and Yeldan, A.E. (1998) “Turkish Economy in the 1990s: An Assessment of Fiscal Policies, Labor Markets and Foreign Trade”, New Perspectives on Turkey, 18, 51-78.
• Marois, T. (2012) States, Banks and Crisis, Cheltenham: Edward Elgar.
• Morais, L., Filho, A.S. and Coelho, W. (1999) “Financial Liberalisation, Currency Instability and Crisis in Brazil: Another Plan Bites the Dust”, Capital & Class, 23 (2), 9-14.
• Onaran, Ö. (2006) “Speculation-Led Growth and Fragility in Turkey: Does EU Make a Difference or ‘Can It Happen Again’?”, Vienna University of Economics and Business Administration Working Paper Series, No: 93. http://www.wu-wien.ac.at/inst/vw1/papers/wu-wp93.pdf (24.08.2007).
• Organisation for Economic Co-operation and Development. (2008) OECD Economic Outlook, No: 83. http://www.oecd.org (29.09.2008).
• Önder, İ. (2003) “Kapitalist İlişkiler Bağlamında ve Türkiye’de Devletin Yeri ve İşlevi”, in Köse, A.H., Şenses, F. and Yeldan, E. (eds.) Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim Yayınları, 249-286.
• Pınar, A. (2004) Vergileri Kim Ödüyor ve Kamu Harcamalarından Kimler Yararlanıyor?, İstanbul: TESEV.
• Pınar, A. (2005) “Devlet Bütçesi Topluma Nasıl Yansıyor?”, Siyasa, 1 (1), 47-62. Pınar, A. (2006) Maliye Politikası, Ankara: Naturel Yayınları.
• Republic of Turkey Ministry of Development, Indicators and Statistics, Economic and Social Indicators. http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/EkonomikSosyalGostergeler.aspx (01.09.2014).
• Republic of Turkey Ministry of Finance, General Directorate of Budget and Fiscal Control. http://www.bumko.gov.tr/TR,4461/butce-gider-gelir-gerceklesmeleri1924-2012.html (23.08.2014).
• Rodrik, D. (2006) “Goodbye Washington Consensus, Hello Washington Confusion? A Review of the World Bank’s Economic Growth in the 1990s: Learning from a Decade of Reform”, Journal of Economic Literature, 44 (4), 973-987.
• Stiglitz, J.E. (2000) “Capital Market Liberalization, Economic Growth, and Instability”, World Development, 28 (6), 1075-1086.
• Stiglitz, J.E. (2003) Globalization and Its Discontents, New York: W.W. Norton.
• Şenses, F. (2003) “Yoksullukla Mücadelenin Neresindeyiz?: Gözlemler ve Öneriler”, in Köse, A.H., Şenses, F. and Yeldan, E. (eds.) Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim Yayınları, 319-356.
• Taylor, L. (2006) “Development Questions for 25 Years”, UNU/WIDER Research Paper, No: 14. http://www.wider.unu.edu (20.07.2006).
• Telli, Ç., Voyvoda, E. and Yeldan, A.E. (2009) “A General Equilibrium Assessment of Twin-Targeting in Turkey”, in Epstein, G.A. and Yeldan, A.E. (eds) Beyond Inflation Targeting, Cheltenham: Edward Elgar, 203- 226.
• The World Bank. (1995) “Workers in an Integrating World”, World Development Report 1995, Washington, D.C.: The World Bank. http://www.worldbank.org (22.08.2008).
• The World Bank. (2010) The World Bank Group’s Response to the Global Economic Crisis, Washington, D.C.: The World Bank. https://ieg.worldbankgroup.org/Data/reports/Global_Econ_Crisis-full.pdf (19.12.2014).
• Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı. (2001). http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/fc5a4a1a-63d9-4de3-bb8bd56a61409df6/program+%281%29.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=fc 5a4a1a-63d9-4de3-bb8b-d56a61409df6 (18.12.2014).
• United Nations Conference on Trade and Development. (2000) “Global Economic Growth and Imbalances”, Trade and Development Report 2000, Geneva. http://www.unctad.org (22.08.2014).
• Wagner, A. (1964) “Three Extracts on Public Finance”, in Musgrave, R.A. and Peacock, A.T. (eds.) Classics in the Theory of Public Finance, London: MacMillan & Co. Ltd., 1-15.
• Weller, C.E. (1999) “A Few Observations on Financial Liberalization and Financial Instability”, Review of Radical Political Economics, 31 (3), 66-77.
• Williamson, J. (2004) “A Short History of the Washington Consensus”. http://www.iie.com/publications/papers/williamson0904-2.pdf (05.01.2012).
• Williamson, J. (2004-2005) “The Strange History of the Washington Consensus”, Journal of Post Keynesian Economics, 27 (2), 195-206.
• Yakar Önal, A. and Temelli, S. (2011a) “Sermaye Birikimi-Vergi Yapısı İlişkisi Bağlamında Gelir Bölüşümü: 1960–2009 Türkiye Örneği”, Amme İdaresi Dergisi, 44 (3), 57-84.
• Yakar Önal, A. and Temelli, S. (2011b) “Uluslararası Vergi Rekabetinin Gelir Bölüşümü Üzerindeki Etkileri: 1990-2008 Türkiye Örneği”, Kriz Ortamında Vergi Politikalarının Değerlendirilmesi, 25. Türkiye Maliye Sempozyumu, Ankara: Gazi Üniversitesi Maliye-Vergi Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, 338-358.
• Yeldan, E.A. (2001) Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yeldan, E. (2004) “The Impact of Financial Liberalization and the Rise of Financial Rents on Income Inequality: The Case of Turkey”, in Cornia, G.A. (ed.) Inequality, Growth, and Poverty in an Era of Liberalization and Globalization, Oxford: Oxford University Press, 355-375.