Anayasa Mahkemesinin 6356 Sayılı Yasaya İlişkin Kararının Sendikal Özgürlükler Boyutuyla Değerlendirilmesi

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 50, 1171 - 1202, 01.01.2016

Sayım Yorgun

Öz

Sendikal özgürlükler, çalışanların ekonomik olarak özgürleşmesini, sosyal ve siyasal hakların yaygınlaştırılmasını sağlayan en önemli sosyal haklar arasındadır. Bu nedenle sendikal haklar, temel insan hakları arasında sayılır. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, işçilerin özgürlükçü ve çağdaş bir yasaya sahip olması amacıyla çıkarılmış, ancak beklentiler karşılanamadığı gibi anayasaya aykırı düzenlemeler de yasada yer almıştır. Anayasa Mahkemesi AYM , bu yasaya ilişkin 21 hukuka aykırılık iddiasına ilişkin iptal başvurusunu değerlendirmiş, üçünü kabul ederek, on sekizini reddetmiştir. AYM, verdiği kararla sendikal özgürlükleri olumlu etkilediği gibi bazı kararlarla da sendikal hakların sınırlandırılmasına yönelik düzenlemeleri korumuştur. AMY, başvurusunda yer alan 18 hukuka aykırılık iddiasının reddedilmesi Türkiye’de sendikal hakların kullanımını olumsuz etkileyecektir. AYM, yasaların anayasaya uygunluğunu denetlediği gibi insan haklarına uygunluğunu da denetler. Ancak bu görev yeterince yerine getirilmemekte, daha çok dar yoruma odaklanılmaktadır. AYM’nin kanunda yer alan bazı hükümleri iptal etmesine rağmen zayıfı koruyan, sosyal adaleti sağlayan ve sendikal özgürlükleri teminat altına alan yasal düzenleme hedefine ulaşılamamıştır. Son yıllarda AYM daha özgürlükçü kararlar vermesine rağmen bu eğilimin güçlendirilmesine ihtiyaç vardır. Bu makalede AYM’nin kararı sendikal özgürlükler ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Sendikal Özgürlükler, Anayasa Mahkemesi Kararı, 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, Sendikal Haklar

An Assessment on the Decision of The Constitutional Court of Turkey Regarding Act No. 6356 in Terms of Freedom of Association

Öz

Freedom of association is among the most important social rights ensuring economic freedom of employees and accelerate the social and political extension. Therefore, trade union rights are among the fundamental rights. The Act No. 6356 on Trade Unions and Collective Labour Agreements was enacted to provide the working class with a liberal and modern law. However, it has failed to satisfy the expectations and also violated The Constitution in some respects. The Constitutional Court has reviewed 21 applications regarding the subject of contradiction of the law. The Court has accepted three of them and it has dismissed 18 applications. The resolutions of the Constitutional Court favoured the freedom of association in some cases but kept some provisions regarding the limitation of trade union rights in some other cases. The Denial of 18 applications regarding the contradiction of the law would adversely affect the exercise of trade union rights. The Constitutional Court has the duty of reviewing the compliance with the human rights in addition to the compliance of the laws with the Constitution. However, the Constitutional Court fails to perform this duty adequately, and it only focuses on narrow interpretations. Although the Constitutional Court has annulled some decrees in the law, there has not been reached to the target of the legal regulation that aims to protect disadvantaged people, to provide social justice and to guarantee freedom of association. Although the Constitutional Court has given more liberal resolutions in recent years, this tendency has to be strengthened. This article will examine decisions of the Constitutional Court under the light of the freedom of association

Anahtar Kelimeler

freedom of association , Trade union freedom, Decisions of the Constitutional Court, The Law No. 6356 Trade Unions and Collective Labour Agreements, Trade union rights

Kaynakça

• Anayasa Mahkemesine Başvuru Dilekçesi, 115 CHP Milletvekili’nin İptal ve Yürütmeyi Durdurma İstemli Dava Dilekçesi, http://www.anayasa.gov.tr/Kararlar/GenelKurul/Dava_Dilekcesi/2014- 161.pdf(Erişim Tarihi:06.01.2016).
• Anayasa Mahkemesi Kararı(AYMK), Esas Sayısı 2013/1, Karar Sayısı 2014/161, Karar Tarihi 22.10.2014, R.G. Tarih-Sayı:11.11.2015-29529.
• Anayasa Mahkemesi Kararı(AYMK), Esas Sayısı 2014/177, Karar Sayısı 2015/49, Karar Tarihi 14.05.2015, R.G. Tarih-Sayı 11.06.2015- 29383 http://www.kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/9d7ecb1c-70c5- 4b01-9484-5d6b172a18aa?excludeGerekce=False&wordsOnly=False (Erişim Tarihi:06.01.2016).
• Arslan, Mahmut(2014),“AYM Kararları Sendikal Haklar Açısından Olumlu” http://www.hakis.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id =840:arslan-aym-kararlari-sendkal-haklar-acisindan-olumlu&catid=9:basn- acklamas&Itemid=21 (Erişim Tarihi:06.01.2016).
• Aydın, Mesut(2006), Anayasa Mahkemesi Kararlarında Sendika Özgürlüğü, TÜHİS, Şubat–Mayıs,s.4-5.
• Başbuğ, Aydın (2012), Toplu İş İlişkileri ve Hukuk, Şeker-İş, Ankara.
• Çelik, Aziz(2014), Avrupa Konseyi Sosyal Şartlar Sistemi, Uluslararası Sosyal Politika Teorisi, Uluslararası Çalışma Normları ve Güncel Gelişmeler, Siyasal Kitapevi, Ankara, ss.213-252.
• Çelik, Aziz(2014) AYM kararları: Olumlu ama çok yetersiz http://www.birgun.net/news/view/aym-kararlari-olumlu-ama-cok- yetersiz/8003(Erişim: 06.05.2015).
• Çelik, Aziz(2010),Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık(1946-1967), İletişim Yayınları1535, Araştırma-İnceleme Dizisi 254, İstanbul.
• Dutertre, Giles(2003), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları, Strasbourg http://www.anayasa.gov.tr/files/insan_haklari_mahkemesi/kitaplar/aihmka rarlarindanornekler.pdf(Eişim 05.06.2016).
• DİSK(2016),Türkiye’nin Uluslararası Çalışma Örgütü Karnesi, DİSK-AR, http://disk.org.tr/2016/05/turkiyenin-uluslararasi-calisma-orgutu- karnesi/(Erişim:03.06.2016).
• Gülmez, Mesut(2008), Sendika Hakkı, Toplu Sözleşme ve Grevi de İçeren Toplu Eylem Haklarını Kapsar mı?, Çalışma ve Toplum, 2008/3, İstanbul, ss.137-169.
• Gülmez, Mesut(2006),Sendikal Haklarda Uluslararası Hukuka ve Avrupa Birliğine Uyum Sorunu, Belediye-İş Yayınları, AB’ye Sosyal Uyum Dizisi, 2. Baskı, Ankara.
• Hekimler, Banu Uçkan(2015), Anayasa Mahkemesi’nin Sendikal Haklara İlişkin İptal Kararlarının Genel Bir Değerlendirmesi, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2015/4, İstanbul, ss.11-34. ILO Sözleşmeleri, http://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by- turkey/WCMS_377291/lang-- tr/index.htm, (Erişim Tarihi: 01.03.2015).
• Kaya, Pir Ali(2015),Anayasa Mahkemesi’nin 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Bazı Hükümlerinin İptaline İlişkin 22 Ekim 2014 Tarihli Kararının Sendika Özgürlüğü Açısından Değerlendirilmesi, Karatahta İş Yazıları Dergisi, Sayı:1, 2015,Ankara, ss.217-230.
• Kaya, Pir Ali(2014), ILO ve Uluslararası Çalışma Normları: ILO’nun Kuruluşu, Yasal Statüsü, Kabul Ettiği Normlar ve Denetim Mekanizması, Uluslararası Sosyal Politika Teorisi, Uluslararası Çalışma Normları ve Güncel Gelişmeler, Siyasal Kitapevi, Ankara, ss.35-54.
• Kaya, Pir Ali(2013), Uluslararası Normlar Bağlamında Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Değerlendirilmesi, V. Uluslararası Sosyal Haklar Sempozyumu, Petrol-İş Yayını 118, İstanbul, ss.131-155.
• Pirler, Bülent(2014), Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararının Düşündürdükleri, TİSK İşveren Dergisi, Cilt:52, Sayı:6, Kasım- Arlık 2014, ss.6-7.
• Sur, Melda(2013), Uluslararası Normlar ve 6356 Sayılı Kanunun Toplu İş Sözleşmeleri ve Grev Hakkındaki Hükümleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 15, Özel S., s.255-278.
• Şahlanan, Fevzi(1995), Sendikalar Hukuku, Yılmaz Ajans Matbaacılık, İstanbul.
• Öztürk, Mehmet Onat(2013), İşçinin Sendika Özgürlüğünün Sendikal Nedenle Feshe Karşı Korunması, Çalışma ve Toplum, 2013/3, ss.217-241.
• Özveri, Murat(2014), Sendikal Hakların Uluslararası Kaynakları, Uluslararası Sosyal Politika Teorisi, Uluslararası Çalışma Normaları ve Güncel Gelişmeler, Siyasal Kitapevi, Ankara, ss.327-349 .
• Özveri, Murat(2012), Sendikal Haklar, 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasası, Birleşik Metal-İş Yayınları, İstanbul.
• Resmi Gazete; Kanun No: 5547, Kabul Tarihi: 27/09/2006, Resmi Gazete Tarihi: 03/10/2006,
• Resmi Gazete Sayısı: 26308.
• Resmi Gazete; Bakanlar Kurulu Karar No: 9119, Bakanlar Kurulu Karar Tarihi: 06/04/1949, Resmi
• Gazete Tarihi: 27/05/1949, Resmi Gazete Sayısı: 7271.
• Ünsal, Engin(2003), Sendika Özgürlüğü ve Uluslararası Çalışma Örgütü ile T.C. Hükümetleri İlişkileri, Beta Yayın No:1311, Hukuk Dizisi:546, İstanbul.
• Yorgun, Sayım(2013), Sosyal Politika Açısından 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, Çalışma ve Toplum, 2013/4,İstanbul, ss.357-380.
• Yorgun, Sayım(2011), Grevsiz Toplu Pazarlık Hakkı ve Aidat Bağımlılığı Kıskacında Memur Sendikaları, Sosyal Siyaset Konferansları, İstanbul, sayı:60, ss.306-330.