Aktif İstihdam Siyasetinin Gelişimi Açısından İşsizlik Sigortasının Dönüşümü

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 50, 1295 - 1320, 01.01.2016

Servet Gün

Öz

Kapitalizmin kısa tarihi içerisinde farklı yaklaşımlarca farklı düzeylerde sorunsallaştırılan, sosyo-ekonomik bir olgu olarak gündemden neredeyse pek düşmeyen ve bugün halen ekonomi açısından belirleyici bir sorun alanı olarak varlığını sürdüren işsizlik, istihdam politikalarının yanı sıra bir asrı aşkın bir süredir sosyal sigortacılık tekniğine bağlı olarak tazmin edici mekanizmalarla da kontrol altında tutulmaya çalışılmaktadır. Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi içerisinde sosyal sigorta tekniğiyle uygulamaya konulan işsizlik sigortası -çeyrek asırlık kısa geçmişi içerisinde- sistematik müdahalelerle değişime zorlanmakta ve sosyal güvenlik mantığından giderek uzaklaştırılmaktadır. İşsizlik sigortası, 2008 yılında ve izleyen yıllarda yapılan bir dizi değişiklikle tazmin edici özelliği geri plana itilerek aktif işgücü piyasası politikalarını işler hale getiren bir araca dönüştürülmüş durumdadır. Dönüşümün felsefi dayanağı neoliberal esneklik yaklaşımıyla örtüşmekte; hedef, istihdam yaratmaktan çok istihdam edilebilirliği arttırmak olarak belirtilmektedir. Nitekim işsizlik sigortası fonunun resmi yöneticisi konumundaki İŞKUR, işsizlik sigortası fonunu kullanarak bahsi geçen aktifleştirme siyasetinin asli aktörü olarak eğitim ve kurslarla piyasaların talepleri doğrultusunda istihdam müdahalelerle başlangıç amacından uzaklaştırılmış bulunan işsizlik sigortası, gelinen noktada özgülendiği amaca hizmet edebilmekte midir? Bu çalışma, İŞKUR’un faaliyetleri ile il ölçeğine Tunceli bağlı bir örneklem üzerinden bu ve benzeri sorulara bazı cevaplar üretmeye çalışmaktadır

Anahtar Kelimeler

işsizlik, işsizlik sigortası, neoliberalizm, esneklik, aktif istihdam politikaları

The Transformation of Unemployment Insurance in terms of Active Labour Market Policies

Öz

Questioned by different perspectives at different levels during short history of capitalism, unemployment, as a socioeconomic fact and a crucial problem in the economy, has still been in existence. In addition to employment policies, compensating mechanisms based on insurance technique have been implemented to combat unemployment during over a century. Unemployment insurance implemented as a part of social security system in Turkey for a quarter century has been changed systematically and shifted semantically. Unemployment benefits have been used as a moderatig tool for active labour market policies rather than as a compensating mechanism from 2008 onwards. The basic philosophy of this transformation is compatible with neoliberal flexibility approach; aimthe is improving employability rather than creating new opportunities for employment. As a matter of fact Labour Agency, as a main actor of activating politics, responsible for the unemployment insurance fund officially is carried out training programs and courses by using the fund to improve employability to be consistent with the demands of market. Do unemployment benefits subjected to systematic interventions pollitically have the same function as it had in the beginning? This paper tries to give a satisfactory answer to such questions by examining activities of Labour Agency both in Tunceli province and in general

Anahtar Kelimeler

unemployment, unemployment insurance, neoliberalism, flexibility, active labour market policies

Kaynakça

• Akçay, Ü. (2009) “İşsizlik Analizlerinin Eleştirel Bir Değerlendirmesi ve Türkiye’de 2001 Krizi sonrası Artan İşsizliğin Analizi”, Almanak 2009 içinde, İstanbul: Sav Yayınları 71-97.
• Andaç, F. (2010) İşsizlik Sigortası, Ankara: Tühis Yayınları.
• Arıcı, K. (2010) “İşsizlik Sigortası Fonunun Yönetimi ve Sürdürülebilirliği”, İşsizlik sigortası Fonundan Elinizi Çekin içinde, Ankara: Türk-İş Yayınları, 161-187.
• Bağımsız Sosyal Bilimciler (2011) Derinleşen Kriz ve Türkiye’ye Yansımaları: Ücretli Emek ve Sermaye, İstanbul: Yordam Kitap
• Başterzi, S. (1996) İşsizlik Sigortası, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Biçerli, M. K. (2005) “Aktif İstihdam Politikaları İşsizliği Azaltır mı?” Çimento İşveren Dergisi, Cilt 19, Sayı 6, Kasım,1-15.
• Caniklioğlu, N. (2011) “6111 Sayılı Kanunla İşsizlik sigortası Kanununda Yapılan Değişiklikler”, nursencaniklioglu.pdf ( 08.09.2015). http://www.toprakisveren.org.tr/2011-89
• Çelik, A. (2012) “Ulusal İstihdam Stratejisi: Ucuzluk, Esneklik ve Güvencesizlik”, Ulusal İstihdam Stratejisi: Eleştirel Bir Bakış içinde, Ulusal İstihdam Stratejisi Sempozyumu 13 Nisan 2012, Ankara, 13-35.
• Çelik, A. (2013) Sosyal Politikanın Kökleri ve Tarihi Gelişimi, Ders Notu, https://azizcelik2013.files.wordpress.com/2013/10/sosyal-politikanc4b1n- kc3b6kleri-ve-gelisimi.pdf (06.09.2015).
• Çiner, C. U. (2007) “Türkiye’de Çalışma Yönetiminin Dönüşümü: İstihdamın Yönetimindeki Dönüşüm”, Cahit Talas Anısına Güncel Sosyal Politika Tartışmaları içinde, (Haz.) B. C. Ataman, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, 259-314.
• Erdoğdu, S. ve Kutlu, D. (2014) “Dünyada ve Türkiye’de Çalışan Yoksulluğu: İşgücü Piyasası ve Sosyal Koruma Politikaları Bağlamında Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum, Sayı 41, 63-114.
• Göçmen, M. (2012) “Ülkemizdeki İşsizlik Sigortası ve İşsizlik Fonu Uygulamaları”, Kamu-İş, C:12, Sayı 2, 137-158.
• Gün, S. (2013) “Toplum Yararına Çalışma Programı: İşsizlikle Mücadelede Yeni Bir Yöntem mi?”, Sosyal Güvenlik Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 76-95.
• Güzel, A. ve Okur, A. R. (1999) Sosyal Güvenlik Hukuku, 7. Bası, İstanbul: Beta Yayınları.
• İŞKUR (2015) İşsizlik sigortası Fonu Bülteni, Ekim 2015, www.iskur.gov.tr
• İŞKUR (2014) Bağımsız Sınırlı Denetim Raporu, www.iskur.gov.tr
• İŞKUR (2014) 2014 İstatistik Yıllığı, www.iskur.gov.tr
• İŞKUR (2014) 2014 Yılı Faaliyet Raporu, Tunceli, www.iskur.gov.tr
• İŞKUR (2013) 2013 Aktüeryal Değerlendirme Raporu, www.iskur.gov.tr
• Kapar, R. (2006) “Aktif İşgücü Piyasası Politikaları”, Prof. Dr. Toker Dereliye Armağan içinde, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 55, S.1, 341-371.
• Kapar, R. (2012) “Ulusal İstihdam Stratejisi Taslağında İstihdam-Sosyal Koruma İlişkisi”, Ulusal İstihdam Stratejisi: Eleştirel Bir Bakış içinde, Ulusal İstihdam Stratejisi Sempozyumu 13 Nisan 2012, Ankara, 64-87.
• Kutlu, D. (2011) “Küresel Meta zincirleri ve Esneklik Gölgesinde Türkiye’de Çalışma ve Hak: Kopmakta Olan Bir İlişki Üzerine Notlar”, Kuramsal ve Tarihsel Boyutlarıyla Hak Mücadeleleri II içinde, (Ed.) Y. Bürkev vd., 2. Baskı, Ankara: NotaBene Yayınları, 259-284.
• Lordoğlu, K., Özkaplan, N. ve Törüner, M. (1999) Çalışma İktisadı, 3. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Marks, K. (2000) Kapital: Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili, (Çev. A. Bilgili), 6. Baskı, Ankara: Sol Yayınları.
• Munck, R. (2003) Emeğin Yeni Dünyası: Küresel Mücadele, Küresel Dayanışma, (Çev. M. Tekçe), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Onaran, Ö. (2003) “Emek Piyasasına Dayalı Yapısal Uyum: Katılık Miti”, Neoliberalizmin Tahribatı: Türkiye’de Ekonomi, Toplum ve Cinsiyet içinde, (Haz.) N. Balkan ve S. Savran, İstanbul: Metis Yayınları, 211-233.
• Onaran, Ö. (2007) “İşsizlik ve Alternatif Politikalar”, Türkiye’de İşsizliğin Çözüm Yolları ve Sendikalar Çalıştayı, DİSK, 14 Nisan 2007.
• Özsuca, Ş.T. ve Toksöz, Gülay (2003) Sosyal Koruma Yoksunluğu: Enformel Sektör ve Küçük İşletmeler, Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Parlak, Z. ve Özdemir, S. (2011 “Esneklik Kavramı ve Emek Piyasalarında Esneklik”, Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı. 60,1-60.
• Savaşkan, O. (2009) “Neoliberalizm ve Yeni Sosyal Politika Ortamı: Türkiye’de Çalıştırma (Workfare) Programları ve Emek Piyasaları”, Türkiye’de Neoliberalizm, Demokrasi ve Ulus Devlet içinde, İstanbul: Yordam Yayınları, 205-223.
• Şenses, F. (2003) “Neoliberal Ekonomi Politikaları, İşgücü Piyasaları ve İstihdam”, Küreselleşme Koşullarında Kapitalizm ve Sendikal Hareket içinde, Petrol-İş 2000-2003 Yıllığı, İstanbul: Petrol-İş Yayınları, 149-162.
• Taş, H. Y. (2011) “İŞKUR’un Mesleki Eğitim Faaliyetlerinin İstihdam Üzerindeki Etkileri: Yalova İŞKUR Örneği”, Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı 61, 153-176.
• Törüner, M. (1992) İşsizlik Sigortası, 2. Baskı, İstanbul: Friedrich Ebert Vakfı Yayınları.
• Tuna, O. (1952) “Memleketimizde İşsizlik Meselesi” İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 14, Sayı 1-4, 210-214.
• Tunalı, İ. (2003) İstihdam Durum Raporu: Türkiye’de İşgücü Piyasası ve İstihdam Araştırması”,statik.iskur.gov.tr/tr/dis_iliskiler/istihdam_durum_raporu.p df (05.10.2015).
• Tüik (2013) Seçilmiş Göstergelerle Tunceli 2013, Yayın No 4316, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları
• Tüsiad (2004) Türkiye’de İşgücü Piyasasının Kurumsal Yapısı ve İşsizlik, İstanbul: Tüsiad Yayınları.
• Uçkan, B. (2007) “İşçi Sendikaları İle İşsizlik Sigortaları Arasındaki Köprü: Ghent Sistemi”, Çalışma ve Toplum, Sayı 3, 29-57.
• Ulubey, R. (2011) “6111 Sayılı Torba Kanunundaki Düzenlemeyle Birlikte İşsizlik sigortası Kanununda Yer Alan İstihdam Teşvikine İlişkin Düzenlemeler”, Mali Çözüm Dergisi, Mart-Nisan Sayısı, 277-287.
• Ulubey, R. (2010) “ Ücret Garanti Fonunun AB Kriterleri ile İşsizlik sigortası Kanunumuza Göre Değerlendirilmesi”, Mali Çözüm Dergisi, Temmuz- Ağustos Sayısı, 221-227.
• Uşen, Ş. (2007) Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’de Aktif Emek Piyasası Politikaları”, Çalışma ve Toplum, Sayı 2, 65-95.
• Yeldan, E. (2009) “İstihdamsız Büyüme, İstihdamsız Toparlanma”, http://yeldane.bilkent.edu.tr/Yeldan225_19Agu09.pdf (05.10.2015).
• Yeldan, E. (2010) Küresel Kriz ve Türkiye: Mali Canlandırma Önlemlerinin İstihdam ve İşgücü Piyasaları Üzerindeki Etkilerinin Makroekonomik Değerlendirilmesi”, Kriz ve Türkiye: Kriz Tedbirlerinin Etki Değerlendirmesi içinde, Ankara: ILO, 9-42.
• Yeldan, E. (2012) “’Ulusal İstihdam Stratejisi’ Belgesi Üzerine Makro Ekonomik Bakış”, Ulusal İstihdam Stratejisi: Eleştirel Bir Bakış içinde, Ulusal İstihdam Stratejisi Sempozyumu 13 Nisan 2012, Ankara, 7-12.
• Yücesan Özdemir, G. ve Özdemir, A. M. (2008) Sermayenin Adaleti: Türkiye’de Emek ve Sosyal Politika, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu, Resmi Gazete, Sayı 23810.