Turizm Sektöründe Göçmen Emeği: Nitelikli Emek mi? Ucuz Emek mi?

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 56, 139 - 166, 01.01.2018

Çisel Ekiz Gökmen

Öz

Turizm sektörünün emek yoğun ve mevsimsellik gibi özellikleri, artan rekabet ve turizm sektöründe sağlanan hizmetlerin çeşitliliği, sektörde göçmenlerin istihdamını artırmaktadır. Bu anlamda dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de turizm sektörü, göçmenlerin istihdam edildiği önemli sektörlerden biri durumundadır. Bu çalışmanın amacı turizm sektöründe göçmen emeğine yönelik talebin dünyada ve Türkiye’de farklılık gösterip göstermediğini ve olası farklılığın nedenlerini ortaya koymaktır. Çalışma ayrıca göçmenlerin çalışma koşullarına ve göçmenlik statüleri nedeniyle sektörde yaşadıkları sorunlara da ışık tutmayı hedeflemektedir. Bu amaçla, çalışmada öncelikle turizm sektörünün dünya ve Türkiye Ekonomisindeki yeri incelenmiştir. Ardından, sektörün göçmen emeğine duyduğu ihtiyacın nedenleri, göçmenlerin sektördeki konumları ve yaşadıkları sorunlar araştırılmıştır. Çalışma göstermektedir ki, dünya turizm sektöründe göçmen emeği genel itibariyle ucuz ve niteliksiz işgücüne erişimin bir yolu iken, Türkiye turizm sektörü için göçmen emeği sektördeki nitelikli işgücü açığının ve emek arzı kısıtının olduğu işlerin doldurulması anlamına gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Emek Göçü, İşgücü Piyasası, Turizm Sektörü

Migrant Labor in Tourism Sector: Is it Qualified Labor? Or Cheap Labor?

Öz

The unique characteristics of the tourism sector, such as its labor-intensive and seasonal nature, increasing competition and increasing diversity of tourists, increase the need for migrant labor in the tourism sector. As in the world as in Turkey, the tourism is one of the important sectors where migrants are employed. This study aims to demonstrate whether there is a difference in demand for migrant labor in the tourism sector between Turkey and the World and reveal the reasons for the possible difference. And also, it aims to shed light on the problems faced by migrants due to their working conditions and migration status. For this purpose, firstly, the place of tourism sector in the world and Turkey economies will be examined. Then, the reasons why the tourism industry needs migrant labor, the positions of migrants in the industry and the problems they are experiencing will be investigated with the help of related literature. This study shows that migrant labor in the world tourism sector is generally a way of access to cheap and unqualified labor. The migrant labor in the tourism sector in Turkey is meant to fill the qualified labor shortage and the jobs where the labor supplies constraints in the sector.

Anahtar Kelimeler

International Labor Migration, Labor Market, Tourism Sector

Kaynakça

• AFAD Başkanlığı, (2013) Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacılar, Saha Araştırması Sonuçları, Ankara.
• Aitken, C. Ve Hall, C. M. (2000) “Migrant and Foreign Skills and Their Relevance to the Tourism Industry”, Tourism Geographies, 2, 1, 66-86.
• AKTOB, Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği, (2014) “2023’e Doğru Türkiye’de Turizmin 100 Yılı Turizm ve Konaklama Sektörünün Sosyo- Ekonomik (22.05.2017). http://www.aktob.org.tr/pdf/arastirma2014.pdf
• Anthias, F. (2000) “Metaphors of Home: Gendering New Migrations to Southern Europe”, Anthias, F. Ve Lazaridis, G.(der) Gender and Migration in Southern Europe: Women on the Move içinde, Oxford, UK: Berg Oxford International Publishers, 15-47.
• Aydoğanoğlu, E. (2007) “Uluslararası Emek Göçü, Yasa dışı Göç ve Göçmen İstihdamı”, http://www.emekdunyasi.net/tr/article.asp?ID=32, (17. 12. 2008).
• Cabezas, A. L. (2004) “Between Love and Money: Sex, Tourism, and Citizenship in Cuba and the Dominican Republic”, Journal of Women in Culture and Society, 29, 4, 987-1015.
• Cooper, M. J. (2002) “Flexible Labour Markets, Ethnicity and Tourism-Related Migration in Australia and New Zealand”, Hall, C. M. ve Williams, A. M. (der.) Tourism and Migration New Relations Between Production and Consumption içinde, Netherlands: Kluwer Academic Publishers, 73-86.
• Dedeoğlu, S. Ve Ekiz Gökmen, Ç. (2011) Göç ve Sosyal Dışlanma: Türkiye’de Yabancı Göçmen Kadınlar, Ankara: Efil Yayınevi.
• Deniz, A. Ve Özgür, E. M. (2010) “Rusya’dan Türkiye’ye Ulus aşırı Göç: Antalya’daki Rus Göçmenler”, Ege Coğrafya Dergisi, 19, 1, 13-30.
• Deniz, A. Ve Özgür, E. M. (2013) “Antalya’daki Rus Gelinler: Göçten Evliliğe, Evlilikten Göçe”, Sosyoloji Dergisi, 3, 27, 151-175.
• DİE, Devlet İstatistik Enstitüsü, (1994) İstatistikî Göstergeler 1923-1992, Yayın no: 1632, Ankara.
• Ekiz Gökmen, Ç. (2011), “Türk Turizminin Yabancı Gelinleri: Marmaris Yöresinde Turizm Sektöründe Çalışan Göçmen Kadınlar”, Çalışma ve Toplum, 28, 1, 201-231.
• Ekiz Gökmen, Ç. ve Dedeoğlu, S. (2014) “Bir Göç Stratejisi Olarak Uluslararası Evlilikler: Marmaris’te Yaşayan Yabancı Göçmen Kadınlar Örneği”, Tuna, M. (der.) Türkiye ve Yeni Uluslararası Göçler içinde, İstanbul: Sentez Yayıncılık, 162-199.
• Erder, S. (2007) “Yabancısız Kurgulanan Ülkenin Yabancıları”, Arı, F.A. (der.) Türkiye’de Yabancı İşçiler Uluslararası Göç, İşgücü ve Nüfus Hareketleri içinde, İstanbul: Derin Yayınları, 1-82.
• Erder, S. Ve Kaşka, S. (2003) Irregular Migration and Trafficking in Women: The Case of Turkey, Ankara: IOM.
• Gebelek, G. (2008) The New International Migration from a Gender Perspective: A Case Study of Post- Soviet ‘Servants of Tourism’ in Antalya, MA Thesis in International Relations, Koç University. İstanbul.
• Gökovalı, U. Ve Terzioğlu, M. (2015) Turizm Endüstrisinde Geri Bağlantılar ve Ekonomik Sızıntılar: Muğla Otelcilik Endüstrisi Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış TÜBİTAK Projesi, 2013-2015.
• Gülçür, L. Ve İlkkaracan, P. (2002) “The “Natasha” Experience: Migrant Sex Workers from the Former Soviet Union and Eastern Europe in Turkey”, Women’s Studies International Forum, 25,4, 411-421.
• Güzel, A. Ve Bayram, F. (2007) “Türk Hukukunda Yabancıların Çalışma Hakları ve Çalışma İzinleri”, Arı, F. A. (der.) Türkiye’de Yabancı İşçiler: Uluslararası Göç, İşgücü ve Nüfus Hareketleri içinde, İstanbul: Derin Yayınları, 157-256.
• ILO, International Labour Organization, (2010a) Developments and Challenge in the Hospitality and Tourism Sector, Geneva, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@ed_norm/@relconf/docum ents/meetingdocument/wcms_166938.pdf (26.05.2017).
• ILO, International Labour Organization, (2010b) International Labour Migration: A Rights-based Approach, Geneva, CH .http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1086&c ontext=intl (26.05.2017).
• ILO, International Labour Organization, (2012) Migrant Workers in the International Hotel Industry, International Migration Paper No. 112, Geneva, http://staging.ilo.org/public/libdoc/ilo/2012/112B09_59_engl.pdf (29.05.2017).
• ILO, International Labour Organization, (2015) Global Estimatese on Migrant Workers Results and Methodology Special Focus on Migrant Domestic Workers, Geneva, http://ilo.org/wcmsp5/groups/public/--- dgreports/-- dcomm/documents/publication/wcms_436343.pdf(29.05.2017).
• İçduygu, A. (2004) Türkiye’de Kaçak Göç, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 65, İstanbul.
• Janta, H. (2011) “Polish Migrant Workers in the UK Hospitality Industry: Profiles, Work Experience and Methods for Accessing Employment”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 23, 6, 803-819,
• Janta, H., Ladkin, A., Brown, L., Lugosi, P. (2011) “Employment Experiences of Polish Migrant Workers in the UK Hospitality Sector”, Tourism Management, 32, 5, 1006-1019.
• Joppe, M. (2012) “Migrant Workers: Challenges and Opportunities in Addressing Tourism Labour Shortages”, Tourism Management, 33, 662-671.
• Kaşka, S. (2005) “Ev İçi Hizmetlerin Küreselleşmesi ve Türkiye’deki Göçmen Kadınlar”, Tes-İş Sendikası Dergisi, Ekim, 49-54.
• Kılıç, Y. (2014) “Turizm Sektörü İstihdamının Eğitim Durumu ve İnsan Gücü Planlaması”, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4,1, 419-436.
• Kim, J. K. Ve Fu, M. (2008) “International Women in South Korea’s Sex Industry: A New Commodity Frontier”, Asian Survey, 48, 3, 492-513.
• Kofman, E. (2000) “The Invisibility of Skilled Female Migrants and Gender Relations in Studies of Skilled Migration in Europe”, International Journal of Population Geography, 6: 45-59.
• Kofman, E., Phizacklea, A., Raghuram, P., Sales, R. (2000) Gender and International Migration in Europe: Employment, Welfare and Politics, Routledge, London and New York.
• Kwiatkowska, A. (2014) Migrant Workers in Tourism Employment, UK, http://www.travel- conference.co.uk/commentries.php?paper=277#.WW4OcBXyjcc (19.07.2017).
• Lazaridis, G. (2000) “Filipino and Albanian Women Migrant Workers in Greece: Multiple Layers of Oppression”, Anthias, F. Ve Lazaridis, G. (der.) Gender and Migration in Southern Europe: Women on the Move içinde, Oxford, UK: Berg Oxford International Publishers, 49-79.
• Lee, M. (2008) “Policing Chinese Migrant Sex Workers in Hong Kong”, International Migration, 46, 3, 95-121.
• Lever, A. (1987) “Spanish Tourism Migrants: The Case of Lloret de Mar”, Annals of Tourism Research, 14, 4, 449-470.
• Lordoğlu, K. (2007) “Türkiye’deki Çalışma Hayatının Bir Parçası Olarak Yabancı Çalışanlar”, Çalışma ve Toplum, 3, 11-32.
• Lordoğlu, K. (2009) Türkiye’de Turizmde Çalışan Göçmenler ve İşgücü Piyasasında Oluşan Yeni Sorunlar, http://mimoza.marmara.edu.tr/~klordoglu/yazilar/Anvers_Kongre_metni 1.pdf, (10.11.2009).
• Poikela, P. (2016) Tourism Industry and Migrant Workers in The UK, http://www.travel- conference.co.uk/commentries.php?paper=340#.WW8eGRXyjcc (19.07.2017).
• Psimmenos, I. (2000) “The Making of Periphrastic Spaces: The Case of Albanian Undocumented Female Migrants in the Sex Industry of Athens”, Anthias, F. Ve Lazaridis, G. (der.) Gender and Migration in Southern Europe: Women on the Move içinde, Oxford, UK: Berg Oxford International Publishers, 81-102.
• Salaff, J. Ve Greve, A., (2006) “Why Do Skilled Women and Men Emigrating from China to Canada Get Bad Jobs?”, Tastsoglou E. Ve Dobrowolsky, A. (der.) Women, Migration and Citizenship: Making Local, National, and Transnational Connections içinde, Burlington: Ashgate Press, 85-105.
• Scott, J. (1995) “Sexual and National Boundaries in Tourism”, Annals of Tourism Research, 22, 2, 385-403.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü (2017), “Turizm Sektörü Çalışma İzinlerinde 2017 Yılı İçin Sağlanan Kolaylıklar” sektoer%C3%BC-%C3%A7ali%C5%9Fma- %C4%B0z%C4%B0nler%C4%B0nde-2017-yili- %C4%B0%C3%A7%C4%B0n-sa%C4%9Flanan-kolayliklar/ (21.07.2017).
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (2017), “2016 Türkiye Göç Raporu” Yayın No: 40. http://www.goc.gov.tr/files/files/2016_yiik_goc_raporu_haziran.pdf (23.11.2017).
• TOBB ve TÜROFED, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Türkiye Otelciler Federasyonu (2016) Turizm Sektör Meclis Raporu, 6,11 https://issuu.com/yediiletisim/docs/turofed__rapor_2016-2 (13.06.2017).
• Toksöz, G. (2006) Uluslararası Emek Göçü, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Toksöz G. Ve Ünlütürk, Ç. (2011) “Göç Kadınlaşıyor mu? Türkiye’ye Yönelen Düzensiz Göçe İlişkin Yazına Toplumsal Cinsiyet ve Etnisite Temelinde Bakış”, Sancar, S. (der.) Birkaç Arpa Boyu… 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan içinde, 1. Baskı, Koç Üniversitesi Yayınları:9.
• Tuna, M. Ve Özbek, Ç. (2012) Yerlileşen Yabancılar, Güney Ege Bölgesi’nde Göç, Yurttaşlık ve Kimliğin Dönüşümü, Ankara: Detay Yayıncılık.
• TÜROFED, Türkiye Otelciler Federasyonu (2010) Turizm Raporu, Ekim, Sayı:2
• TÜRSAB, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği, (2017) Turizmin Ekonomideki Yeri, http://www.tursab.org.tr/tr/turizm-verileri/istatistikler/turizmin- ekonomideki-yeri/gsmh-icindeki-payi-1963-_79.html
• Tutar, F. Alpaslan, C. Tutar, E. Ve Erkan, Ç. (2013) “Turizm Sektörünün İstihdam Üzerine Etkileri”, GJEBS, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 2, 4, 14-27.
• UN, United Nations, (2004) World Economic and Social Survey: International Migration.
• UNEP ve UNWTO, United Nations Environment Programme and World Tourism Organization, (2012) Tourism in the Green Economy- Background Report, Madrid, https://www.unep.org/greeneconomy/sites/unep.org.greeneconomy/files/fi eld/image/tourism_in_the_green_economy_unwto_unep.pdf (12.06.2017).
• UN WOMEN, (2016) Filipino Women Migrant Workers Fact Sheet, http://www.unwomen.org/- /media/headquarters/attachments/sections/library/publications/2016/filip ino-women-migrant-workers-factsheet.pdf?la=en&vs=2736 (17.07.2017).
• UNWTO, United Nations World Tourism Organization, (2016) Tourism Highlights, 2016 Edition, (29.05.2017).
• Ünlüönen, K. S Ve Şahin, Z. (2011) “Turizmde İstihdam”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 37, 1-25.
• Üstübici, A. (2009) Türkiye’ye Yönelik Kadın Göçü: Seks İşçileri ve Ev İçi Hizmetlilerin Kişisel Güvenlik Sorunlarını İlişkilendirmek http://www.umut.org.tr/HukukunGencleri/TamMetinlerSunular/AysenUs tubici.pdf, (07.11.2009).
• Wonders, N. A. Ve Michalowski, R. (2001) “Bodies, Borders, and Sex Tourism in a Globalized World: A Tale of Two Cities Amsterdam and Havana”, Social Problems, 48, 4, 545-571.
• Yanardağ, M. Ö. Ve Avcı, M. (2012) “Turizm Sektöründe İstihdam Sorunları: Marmaris, Fethiye, Bodrum İlçeleri Üzerine Ampirik Bir İnceleme”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 3, 2, 39-62.
• Yenipınar, U. (2005) “Otel İşletmelerinde Ücretlendirme: İzmir İli 4-5 Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Analiz”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7,3, 148-176.
• Yıldız, Z. (2011) “Turizmin Sektörünün Gelişimi ve İstihdam Üzerindeki Etkisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3, 5, 54-71.
• Yılmaz, G. (2008) “Düş, Umut, Acı ve Travmanın Sentezi: Sermaye Birikiminde Göçmen Emeği”, Toplum ve Hekim, 3, 172-178.