Türkiye Emek Tarihinin Bir İzdüşüm Alanı Olarak ‘Edebiyat’

Yıl 2008, Cilt: 3 Sayı: 18, 15 - 43, 01.01.2008

Ahmet Makal

Öz

‘Literature’ as a Projection Realm for the Labour History of Turkey

Öz

In this study we are trying to connect the labour history of Turkey with the Turkish literature. In looking at literature from the labour history perspective, the study has two basic problematic. The first problematic is to search for the reflections of the labour history in the literary texts. The second problematic is to evaluate whether the footprints of the labour history in the literature can be used as material for the Turkish labour history studies and if the answer is in the affirmative, to determine the degree of such utilization.The reflections related to the working life in Turkey appeared in the literary texts at the beginning of the 20th century. This appearance, increased gradually in time but still remained very limited. This limitation is more marked for the period before 1963. But even in the period after 1963, where strike has been legalized as a labour struggle tool alongside with the organizations of unions and where important labour movements took place, their reflection to the literary texts still remained very limited. Under these circumstances, it is not possible to say that a “worker literature” like the ones existed in the western countries has come to existence in Turkey. This situation must be due, on the one hand, to the delayed and weak appearance of the working class parallel to the process of industrialization in Turkey, with all its accompanying dimensions and consequences and on the other hand to the fact that, other than the writers in the socialist realist tradition, the men of literature did not show much interest in the subject and that there have been legal and de facto limitations which even reached the level of pressure both on the world of labour and on the cultural and artistic life. When we evaluate the literary texts as to their potential for being used as a resource for the labour history studies, we see that such works are very limited. However, even these limited resources have not been sufficiently evaluated

Anahtar Kelimeler

Turkish labour history, Turkish literature, worker literature

Kaynakça

• Ateş, Nida; “Mükellef”, Mapushane Türküleri (CD kaydı), Kalan Müzik, CD 266, 2003. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü; İş İstatistikleri: 1937-1943, Ankara, 1945.
• Bulutay, Tuncer; Employment, Unemployment and Wages in Turkey, International Labour Office - State Institute of Statistics, Ankara, 1995.
• Çalgüner, Cemil; Türkiye’de Ziraat İşçileri, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü Yayını, Ankara, 1943.
• Çelik, Nuri; İş Hukuku Dersleri, Yedinci Bası, Marmara Üniversitesi Eğitim ve Yardım Vakfı Yayını, İstanbul, 1985.
• Danacıoğlu, Esra; Geçmişin İzleri – Yanıbaşımızdaki Tarih İçin Bir Kılavuz, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İkinci Baskı, İstanbul, 2007.
• Elibol, Nejat; Direnen Haliç, Birinci Cilt, İkinci Basım, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2002.
• Elibol, Nejat; Direnen Haliç, İkinci Cilt, İkinci Basım, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2002.
• Emek Öyküleri 1: Ekmek Kavgası, Hazırlayanlar: Sennur Sezer, Adnan Özyalçıner, İkinci
• Basım, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2002.
• Emek Öyküleri 2: Grev Bildirisi, Hazırlayanlar: Sennur Sezer, Adnan Özyalçıner, İkinci Basım, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2002.
• Emek Öyküleri 3: Motorize Köleler, Hazırlayanlar: Sennur Sezer, Adnan Özyalçıner, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 1999.
• Emek Öyküleri 4: Dokumacının Ölümü, Hazırlayanlar: Sennur Sezer, Adnan Özyalçıner, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 1999.
• Emek Şiirleri 1: Selam Yaratana, Hazırlayanlar: Eray Canberk, Gülsüm Cengiz, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2000.
• Emek Şiirleri 2: Ellerimiz Günışığı, Hazırlayanlar: Eray Canberk, Gülsüm Cengiz, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2001.
• Enis, Reşat; Afrodit Buhurdanında Bir Kadın, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2002 (İlk baskısı: 1939).
• Enis, Reşat; Sarı İt, Evrensel Basım Yayın, İkinci Basım, İstanbul, 2002 (İlk baskısı: 1968).
• Göbenli, Mediha; “Alman İşçi Edebiyatı”, Sol Dergisi, Sayı: 198, Nisan 2003.
• Guthrie, Woody; Struggle (CD kaydı), Smithsonian/Folkways CD SF 40025.
• Johnson, Claudia Durst; Labor and Workplace Issues in Literature, Greenwood Books, Westport, 2006.
• Kalaycı, İ. Behçet; Kıvırcık – Genç Bir Madencinin Öyküsü, Ankara, 1992.
• (Kalpakçıoğlu), Fethi Naci; On Türk Romanı, Ok Yayınları, İstanbul, 1971.
• (Kalpakçıoğlu), Fethi Naci; Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1981.
• (Kalpakçıoğlu), Fethi Naci; Türk Romanında Ölçüt Sorunu – Eleştiri Günlüğü (1980-1986), YKY, İstanbul, 2002.
• Kalyoncu, Hamit; Kömür Kokan Şiirler, Pervaz Yayınları, Ankara, 2005.
• Kalyoncu, Hamit; Kömürde Açan Çiçek, Pervaz Yayınları, Ankara, 2005.
• Karay, Refik Halid; “Hakkı Sükût”, Memleket Hikâyeleri, 8. Basılış, İnkilâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul, 1981, s. 141-153.
• Kemal, Orhan; “Grev”, Grev, Seçilmiş Hikâyeler Dergisi Yayınları, Ankara, 1954, s. 7- 21.
• Kemal, Orhan; Vukuat Var, Remzi Kitabevi Yayını, İstanbul, 1958.
• Kemal, Orhan; Hanımın Çiftliği, Remzi Kitabevi Yayını, İstanbul, 1961.
• Kemal, Orhan; Bereketli Topraklar Üzerinde, İkinci Baskı, Remzi Kitabevi Yayını, İstanbul, 1964.
• Makal, Ahmet; Osmanlı İmparatorluğu’nda Çalışma İlişkileri: 1850-1920, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1997.
• Makal, Ahmet; Türkiye’de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1946- 1963, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2002.
• Makal, Ahmet; Ameleden İşçiye – Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihi Çalışmaları, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
• Makal, Ahmet; “Emeğe, Sendikalara ve Aydınlara Dair”, Radikal İki, 27 Nisan 2008.
• Moran, Berna; Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış II: Sabahattin Ali’den Yusuf Atılgan’a, İkinci Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
• Mutluay, Rauf; Çağdaş Türk Edebiyatı (1908-1972), Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1973.
• Nesin, Aziz; “Büyük Grev”, Büyük Grev - Kalpazanlık Bile Yapılamıyor, Adam Yayıncılık, İkinci Basım, İstanbul, 2003, s. 48-61.
• Oppermann, Serpil; Postmodern Tarih Kuramı – Tarihyazımı, Yeni Tarihselcilik ve Roman, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2006.
• Oruçoğlu, Muzaffer; Grizu, Kardelen Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• Oruçoğlu, Muzaffer; Grizu-2, Kardelen Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• Oruçoğlu, Muzaffer; Grizu-3, Babek Yayın, İstanbul, 2007.
• O r u ç oğl u , M u z a f f e r ; “ G r i z u ’ y a N a s ı l B aşl a d ı m ? ” , http://www.babekyayin.com/index.php?option=com_content&task=view&id=32&Itemid=38
• Özyalçıner, Adnan; “Grev Bildirisi”, Emek Öyküleri 2: Grev Bildirisi, Hazırlayanlar: Sennur Sezer, Adnan Özyalçıner, İkinci Basım, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2002, s. 197-205.
• Quataert, Donald; Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, Çeviren: Tansel Güney, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999.
• Seyda, Mehmet; Yanartaş, İki Cilt, Ararat Yayınevi, İstanbul, 1970.
• Sezer, Sennur; “Reşat Enis’in Üç Romanında Kadınlar”, Evrensel Kültür, Sayı: 137.
• Steinbeck, John; Bitmeyen Kavga, Çeviren: Özay Sunar, İkinci Baskı, Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul, 1965.
• Steinbeck, John; Gazap Üzümleri, Çeviren: Rasih Güran, Beşinci Baskı, Remzi Kitabevi Yayını, İstanbul, 1972.
• “Tarih Çalışma Grubu Raporu”, Türkiye Bilimler Akademisi, Sosyal Bilimler Öngörü Çalışması: 2003-2023, Ankara, 2007, s. 201-231.
• Thompson, E. P.; İngiliz İşçi Sınıfının Oluşumu, Çeviren: Uygur Kocabaşoğlu, Birikim Yayınları, İstanbul, 2004.
• Topçuoğlu, Necati; “Memleketimiz İşçi Durumuna Genel Bir Bakış”, Çalışma, Yıl: 1, Sayı: 4, Mart 1946, s. 18-20.
• Türkeş, Ömer; “Afrodit Buhurdanında Bir Kadın”, http://www.pandora.com.tr/sahaf/eski.asp?pid=33
• Türkeş, Ömer; “Siz Hiç Reşat Enis Okudunuz mu?”, Virgül, Şubat 2003, Sayı: 59.
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayını, İkinci Cilt, İstanbul, 1998.
• Üçok, Coşkun; Mumcu, Ahmet; Türk Hukuk Tarihi, Beşinci Baskı, Savaş Yayınları, Ankara, 1985.
• Yalçın, İrfan; Ölümün Ağzı, İkinci Baskı, Gölge Yayınları, İstanbul, 1989.
• Yesari, Mahmut; Çulluk, Çevrimyazı: M. Sabri Koz, Oğlak Yayınları, İstanbul, 1995 (İlk baskısı: 1927).