Özgürlük Arayışında “Mecbur İnsan” Olmak: Denizli İşgücü Piyasasında İranlı Mülteciler

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 59, 2015 - 2046, 01.01.2018

Aslıcan Kalfa-topateş , Hakan Topateş Nursel Durmaz

Öz

Bu araştırmanın amacı, Denizli kentinde yaşayan İranlı sığınmacı ve mültecilerin kentin işgücü piyasasındaki konumlarının incelenmesi ve artı-değer üretimi koşullarında maruz kaldıkları ayrımcılık, sosyal güvencesizlik ve emek sömürüsü pratiklerinin çözümlenmesidir. Çalışma kapsamında nitel araştırma yöntemi kullanılarak 2015 Kasım ve 2017 Nisan ayları arasında 37 İranlı sığınmacı ve mülteciyle görüşülmüştür. Görüşmeler derinlemesine, yarı-yapılandırılmış mülakatlar ve odak grup görüşmeleri olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları kentteki İranlı göçmenlerin özellikle tekstil sektöründe ucuz emek kaynağı olarak tercih edildiklerini göstermektedir. Küresel göçe engel olan siyasal bariyerler nedeniyle, kentteki bekleme süresinin uzamasıyla birleşen emek sürecindeki ayrımcılık pratikleri, göçmen emeği sömürüsünü katmanlaştırmaktadır. Ayrıca göç sürecinin ara istasyonu olan Türkiye’de mülteci olmanın yarattığı olumsuzluklar ücretli çalışma alanının zorluklarıyla birleşmektedir. Böylelikle sosyal haklardan yoksun olarak kayıtdışı, sigortasız, güvencesiz biçimde tabakalı işgücü piyasasında yer alan İranlı göçmenler, emek sürecinde hem işçi hem de göçmen olarak bulunmanın risklerini deneyimlemektedir. Araştırma bulgularının bir diğer boyutu Denizli’de kentsel yaşamda son derece görünür olan İranlı mültecilerin/sığınmacıların, farklı altkültür gruplarında sosyolojik aidiyetlerinin bulunmasıdır. Birbirinden farklılaşan altkültür grupları göçmenlerin barınma, sosyal yaşam, boş zaman etkinliklerinin yanı sıra üretim ilişkilerindeki konumlarıyla da ilişkisellik üretmektedir. Bu altkültür grupları hem göçmenlerin göç nedenlerine dair kategorilerle örtüşmekte hem de kendi içinde parçalı ve karmaşık bir yapıya sahip olması dolayısıyla kente nispeten kozmopolit bir özellik kazandırmaktadır

Being an “Obliged Person” in Freedom Seeking: Iranian Refugees in Denizli’s Labour Market

Öz

This research’s aim is to analyse Iranian asylum seekers’/refugees’ position in the labour market, discrimination, and practices of labour exploitation they have been exposed to under the conditions of surplus value production in Denizli. Utilizing the qualitative field research method, 37 Iranian asylum seekers and refugees have been interviewed from November 2015 to April 2017. The interviews have been conducted as in-depth, semi-structured interviews and focus group discussions. The research findings reveal that Iranian migrants in the city are preferred as cheap labour sources especially in the textile sector. Due to political barriers preventing global migration, discrimination practices combining with the prolongation of the waiting period in the city stratifies migrant labour exploitation. Besides, negations created by being a refugee combine with difficulties of paid work in Turkey which is the intermediate station of the migration process. Thus, taking part in the stratified labour market as undocumented, unsecured workers without insurance, Iranian migrants are deprived of social rights and experience the risks of both being a worker and migrant in the labour process. Another dimension of the research findings is that Iranian refugees/asylum seekers being very visible in the city life in Denizli have a social belonging in different subculture groups. Subculture groups differing from each other create a relationality with migrants’ position in production relations as well as housing, social life, and leisure activities. These subculture groups both coincide with categories related to migration reasons and proportionally incorporates a cosmopolite feature to the city due to the fact that the Iranian refugee subculture has a fragmented and complicated structure in itsel

Kaynakça

• Afary, J. ve Anderson, K. (2015) Foucault ve İran Devrimi (çev. M. Doğan), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Arriola, E. (1994) “Gendered Inequality: Lesbians, Gays, and Feminist Legal Theory”, Berkeley Journal of Gender, Law&Justice, 9(1), 103-143.
• Ayubi, N. (1993) Arap Dünyasında Din ve Siyaset (çev. Y. Alogan), İstanbul: Cep Kitapları Yayınevi.
• Barth, F. (1969) Ethnic Groups and Boundaries, Boston: Little&Brown.
• Bauman, Z. (2016) Özgürlük (çev. K. Eren), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2015) Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına mıdır? (çev. H. Keser), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bilgin, N. (2007) Kimlik İnşası, Ankara: Aşina Kitaplar.
• Bilgin, N. (2003) Sosyal Psikoloji Sözlüğü, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bourse, M. ve Yücel, H. (2017) Kültürel Çalışmaları Anlamak, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Canetti, E. (2016) Kitle ve İktidar (çev. G. Aygen), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Carballo, M. and Nerurkar, A. (2001) “Migration, Refugees, and Health Risks”, Emerging Infectious Diseases, 7(3), 556-560.
• Castles, S. ve Miller, M. J. (2008) Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri (çev. B. U. Bal ve İ. Akbulut), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cüceloğlu, D. (2000) İnsan Davranışı, Psikolojinin Temel Kavramları, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dedeoğlu, S. (2011) “Türkiye’de Göçmenlerin Sosyal Dışlanması: İstanbul Hazır- Giyim Sanayinde Çalışan Azerbaycanlı Göçmen Kadınlar Örneği”, SBF Dergisi, 66(1), 27-48.
• Durmaz, N., Topateş, H. ve Kalfa-Topateş, A. (2017) “İşçi Sağlığı ve Güvenliği Açısından Denizli İlindeki İranlı LGBTİ Göçmenlerin Çalışma Deneyimleri”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran, 37-43.
• Erder, S. (2007) “‘Yabancısız” Kurgulanan Ülkenin “Yabancıları’”, A. Arı (der.), Türkiye’de Yabancı İşçiler, İstanbul: Derin Yayınları. 1-27.
• Fichter, J. (2001) Sosyoloji Nedir? (çev. N. Çelebi), Ankara: Atilla Kitabevi.
• Fobear, K. (2014) “Queer Settlers: Questioning Settler Colonialism in LGBT Asylum Processes in Canada”, Refuge, 30(1), 47-56.
• Foley, D. E. (2007) “İşçi Sınıfı Antropolojik Anlamda Bir Kültüre Sahip Midir?”, H. Erbaş (der.). Fark/Kimlik, Sınıf (çev. Özge Yalçın, Deniz Yüzüak) içinde, Ankara: Eos Yayınevi, 261-300.
• Freire, P. (2016) Ezilenlerin Pedagojisi (çev: D. Hattatoğlu ve E. Özbek), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Goffman, E. (2014) Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar (çev: Ş. Geniş, L. Ünsaldı ve S.N. Ağırnaslı), Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Grungras, N., Rachel L. and Slotek, A. (2009) “Unsafe Heaven: Security Challenges Facing LGBT Asylum Seekers and Refugees in Turkey”, The Fletcher Journal of Human Security, 24, 41-61. Hancock, B. (1998) An Introduction to Qualitative Research. http://faculty.cbu.ca/amolloy/MBA603/MBA603_files/IntroQualitativeRe search.pdf (29.03.2018).
• Harvey, D. (2015) On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu (çev: E. Soğancılar), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Harvey, D. (2011) Umut Mekânları (çev: Z. Kambetti), İstanbul: Metis Yayınları.
• Human Rights Watch (2012) Why they left? Stories of Iranian Activists in Exile. United States of America. http://www.refworld.org/docid/50d055982.html (07.04.2018).
• Iranian Queer Watch Report (2016) Toronto. http://irqr.net/2016/wp- content/uploads/2016/01/IQWReport.pdf (06/02/2017).
• Johnson, T.A.M. (2011) “On Silence, Sexuality and Skeletons: Reconceptualizing Narrative in Asylum Hearings”, Social & Legal Studies, 20(1), 57–78.
• Kâhya Nizam, Ö. ve Sallan Gül, S. (2017) “Türkiye’de Mültecilere Yönelik Yerleşim Politikaları ve Uydu Kentler: Güvenlik Kıskacında Yaşamlar”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 22, Göç Özel Sayısı, 1385-1410.
• Kalfa-Topateş, A., Durmaz, N. ve Topateş, H. (2017) “‘Araf’ta Kalmak: Denizli’de Yaşayan İranlı Sığınmacı ve Mültecilerin Çalışma Deneyimleri”, VIII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara: Sosyoloji Derneği. http://www.sosyolojidernegi.org.tr/s/2300/i/Kongre2017.pdf (08.04.2018). 339-345.
• Kay, D. ve Miles, R. (1990) Refugees or Migrant Workers?, London: Routledge.
• Kemal, Y. (2014) İnce Memed, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• König, S. (2000) Sosyoloji (çev: S. Sucu ve O. Aykac), İstanbul: Ütopya Kitabevi.
• Lefebvre, H. (2007) Modern Dünyada Gündelik Hayat (çev: I. Ergüden), İstanbul: Metis Yayınları.
• Lordoğlu, K. (2015) “Türkiye’ye Yönelen Düzensiz Göç ve İşgücü Piyasalarına Yansımaları”, Çalışma ve Toplum, 44, 29-44.
• Mavroudi, E. and Nagel, C. (2016) Global Migration: Patterns, Processes, and Politics, London and New York: Routledge.
• Miles, R. ve Satzewitch, V. (2007) “Göç, Irkçılık ve Postmodern Kapitalizm”, Hayriye Erbaş (der.), Fark/Kimlik, Sınıf (çev. Özge Yalçın, Deniz Yüzüak) içinde, Ankara: Eos Yayınevi. 301-333.
• Öner, A. (2015) Beyaz Yakalı Eşcinseller, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Royce, A. (1982) Ethnic Identity: Strategies of Diversity, Bloomington: Indiana University Press.
• Sözer, A. N. (2014) Türk Genel Sağlık Sigortası, İstanbul: Beta Yayınları.
• Sürgevil, O. (2008) “Farklılık Kavramına ve Farklılıkların Yönetimine Temel Oluşturan Sosyopsikolojik Kuramlar ve Yaklaşımlar”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(20),111-124.
• Toksöz, G. (2006) Uluslararası Emek Göçü, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Topateş, H., Durmaz, N. ve Kalfa-Topateş, A. (2018) “Denizli Kentindeki İranlı Göçmen Altkültürü ve Çalışma Yaşamı: Bir “Araf” Deneyimi”, Emirali Karadoğan vd. (der.), Gürhan Fişek’in İzinde Ortak Emek ve Ortak Eylem içinde, Ankara: Siyasal Kitabevi. 215-246.
• Topateş, H., Durmaz, N. ve Kalfa-Topateş, A. (2017) “Denizli Kentinde Yaşayan İranlı Sığınmacı ve Mülteci Topluluğunun Sınıfsal Yapısı” 15. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Özet Kitabı. 61-62.
• Treacher, A., Coombes, A., Alexander, C., Bland, L. and Alldred, P. (2003) “Exile and Asylum: Women Seeking Asylum in 'Fortress Europe'”, Feminist Review, 73, 1-4.
• UNHCR (The UN Refugee Agency) (2016). http://www.unhcr.org/turkey/uploads/root/tr(59).pdf (19.01.2017).
• UNHCR (The UN Refugee Agency) (2009a) UNHCR Eligibility Guidelines For Assessing The International Protection Needs of Iraqi Asylum-Seekers. http://www.unhcr.org/subsites/iraqcrisis/4a2640852/unhcr-eligibility- guidelines-assessing-international-protection-needs-iraqi.html (01.04.2018).
• UNHCR (The UN Refugee Agency) (2009b) UNHCR Policy on Refugee Protection http://www.unhcr.org/4ab356ab6.pdf (08.04.2018). and Solutions in Urban Areas.
• Walby, S. (2014) Patriyarka Kuramı, (çev. H. Osmanağaoğlu) Ankara: Dipnot Yayınları.
• Willis, R. (1981) Learning to Labor: How Working Class Kids Get Working Class Jobs, New York: Columbia University Press.
• Willis, R. (1976) Profane Culture, London: Saxon Press.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5510.pdf (07.04.2018).
• Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6458.pdf (07.04.2018).