Karşılaştırmalı Hukuk ve Türk Hukukunda Grev Toplu Eylem Hakkının Değerlendirilmesi: Üç Farklı Yargıtay Kararı Işığında Toplu Eylem Hakkı

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 51, 1793 - 1836, 01.01.2016

Berna Öztürk

Öz

Grev hakkı Anayasanın 54. maddesinin 1. fıkrasında tanımlanmaktadır. Buna göre “Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler. Bu hakkın kullanılmasının ve işverenin lokavta başvurmasının usul ve şartları ile kapsam ve istisnaları kanunla düzenlenir.” Grev hakkına ilişkin düzenlemeler ayrıca Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda da yer almaktadır. Yasal mevzuatımıza göre işçiler greve ancak toplu iş sözleşmesi görüşmeleri sırasında uyuşmazlık çıkması halinde ekonomik ve sosyal haklarını korumak için başvurabilirler. Yasal grevin dışında yapılan tüm eylemler ise mevzuatımıza göre yasa dışı grev olarak kabul edilmektedir. Buna karşın, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve Avrupa İnsan Haklar Mahkemesi kararlarıyla toplu eylem hakkı yargı kararlarıyla tanınmaya başlamıştır. Anayasanın 90.maddesinin 5. fıkrasına göre “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.” Uluslararası normların iç hukuka etkisi toplu eylem açısından oldukça önemlidir. Çalışmamızda öncelikle uluslararası belgelerde ve yabancı ülkelerin hukuk sistemlerinde grev hakkı ve toplu eyleme ilişkin düzenlemeleri inceleyip ardından Türk Hukukunda grev hakkı ve toplu eylemi Yargıtayın üç farklı kararı bağlamında ele almaya çalışacağız

Anahtar Kelimeler

Grev hakkı, Toplu eylem hakkı, yasal grev, yasa dışı grev, uluslararası normlar, iç hukuk

Kaynakça

• ABELSHAUSEN, K.-CLAESSENS, S.-FRANCKEN, S.- MONDELAERS, Y.: Belgium, The Right to Strike: A Comparative Perspective, A Study of National Law In Six EU States, edited by Arabella Stewart&Mark Bell, 2008, 9-26.
• ALPAGUT, Gülsevil: 6356 sayılı Kanunda Avrupa Konseyi, AB ve ILO Normlarına Uyumu Açısından Değerlendirilmesi, İş Hukukunda Güncel Sorunlar 3, İstanbul 2013, 113-148. (6356 sayılı Kanun)
• ALPAGUT, Gülsevil: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 11. Maddesi ve Türk İş Hukukunun Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağanı I. İş Hukuku Uluslararası Kongresi, Ankara 2016, 203-220. (Değerlendirme)
• ATAMAN, Hakan: Avrupa Sosyal Şartı ve Uygulanması, İnsan Hakları Gündemi Derneği, Ankara 2010.
• BARRETT, D.- EARL, K.- LYNCH, K.: The United Kongdom, The Right to Strike: A Comparative Perspective, A Study of National Law In Six EU States, edited by Arabella Stewart&Mark Bell, 2008, 97-107.
• BELLACE, Janice: The ILO and the Right to Strike, International Labour Review, Vol.153, No.1, 2014, 29-70. (http://heinonline.org)
• CARTA, L.-DESCHAMPS, M.-JANNIN, A.- L LUDUEC, A.: France, The Right to Strike: A Comparative Perspective, A Study of National Law In Six EU States, edited by Arabella Stewart&Mark Bell, 2008, 27-52.
• ÇELİK, Aziz: Avrupa Sosyal Şartı ve Türkiye’nin Çekinceleri, Türk-İş Dergisi, 366, Mayıs-Haziran 2005, 9 vd.
• ÇELİK, N.-CANİKLİOĞLU, N.- CANBOLAT, T.: İş Hukuku Dersleri, B.29, İstanbul 2016.
• ÇİÇEKLİ, Bülent: Avrupa Sosyal Şartı Temel Rehber, Ankara 2001.
• DEAKIN, S.- MORRIS, G.: Labour Law, Oxford 2005.
• DOĞAN YENİSEY, Kübra: İşverenin İş Sözleşmesinin Feshinde Eşit Davranma Borcuna İlişkin İki Yargıtay Kararının Düşündürdükleri, Sicil, 2006/2.
• DOĞAN, Sevil: Toplu Eylem Hakkı ve Siyasi Grev Bağlamında Bir Yargıtay Kararı İncelemesi, Çalışma ve Toplum, 40, 2014/1, 307 vd.
• DOĞRU, O.- NALBANT, A.: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, 2. Cilt, İstanbul 2011.
• ENGİN, Murat: İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuku Anayasa m.90 Son Cümle Hükmü ve Toplu Eylemler Üzerine, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2015/2, 9 vd.
• ERTÜRK, Şükran: İş Mücadelesinde Denge İlkesi, İzmir 1999.
• ESEN, Bülent Nuri: Türk İş Hukuku, Ankara 1944.
• ESENER, Turhan: İş Hukuku, Ankara 1987.
• EWING, K.D.- HENDY, Q.C.: The Dramatic Implications of Demir and Baykara, (http://ilj.oxfordjournals.org/content/39/1/2.abstract). Law Journal, 39, 2010/1, 2-51,
• Freedom of Association, Digest of Decisions and Principles of the Freedom of Association Committee of the Governing Body of the ILO, Fifth (Revised) Edition, ILO, Geneva 2006. (Freedom of Association)
• GERNİGON, B.-ODERO, A.-GUIDO,H.: ILO Principles Concerning The Right to Strike, ILO, Geneva 2000.
• GRUNERT, John: Striking The Sources and Treatment of The Right to Strike in the (www.nyls.edu/capstones.com) States and Europe, New York 2012,
• GÜLMEZ, Mesut: “Örgütlenme Özgürsüzlüğü” Cephesinde Yeni Bir Şey Yok Olacağı da Yok , Çalışma ve Toplum, 2013/2, 13 vd. (Örgütlenme Özgürsüzlüğü)
• GÜLMEZ, Mesut: Karar İncelemesi: “Toplu Eylem Hakkına Dahil Protesto Grevleri, Yasa Dışı Grev Değildir” Yargıtay 7.Hukuk Dairesi Karar Eleştirisi, Çalışma ve Toplum, 2014/4, 233 vd. (Karar İncelemesi)
• GÜLMEZ, Mesut: Sendika Hakkı, Toplu Sözleşme ve Grevi de İçeren Toplu Eylem Haklarını Kapsar Mı?, Çalışma ve Toplum, 2008/3, 137 vd. (Toplu Eylem)
• GÜLMEZ, Mesut: Sendikal Hakların Bölünmezliği: “Toplu Sözleşmesiz ve Grevsiz Sendika Hakkı, Özünden Yoksundur”, Çalışma ve Toplum, 26, 2010/3, 9 vd. (Sendikal Hakların Bölünmezliği)
• GÜLMEZ, Mesut: “Toplu Eylem Hakkına Dahil Protesto Grevleri, Yasa Dışı Grev Değildir” Yargıtay 7. Hukuk Dairesi Kararı Karar Eleştirisi, Çalışma ve Toplum, 2014/4, 233 vd. (Karar Eleştirisi)
• GÜZEL, Ali: Toplu İş İlişkileri Açısından Yargıtayın 2013 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, İstanbul 2015, 301-459.
• HALATÇI, Ülkü: Sosyal Hakların Korunmasında Birleşmiş Milletlerin Rolü, Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu III, Bildiriler, İstanbul 2011, 245 vd.
• Reports of the Commitee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations, (http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@ed_norm/@relconf/docu ments/meetingdocument/wcms_103484.pdf) Session 2009,
• JACOBS, C.- WHITE, A.- OVEY, C.: The European Convention on Human Rights, Fifth Edition, 2010.
• KABAKÇI, Mahmut: Grev ve Lokavt, İstanbul 2004.
• KANDEMİR, Murat: Grev Hakkı ve Sınırlandırılması, Prof. Dr. Tankut Centel’e Armağan, 300 vd.
• KLAß, F.- RÖLZ, H.- RABE, S.- REITEMEYER, S.: Germany, The Right to Strike: A Comparative Perspective, A Study of National Law In Six EU States, edited by Arabella Stewart&Mark Bell, 2008, 53-64.
• KOCHER, Eva: Germany, The Right to Strike in the ILO, The Complexity of the Norms and Safeguarding Efficacy, edited by Carmen La Macchia, Roma 2011, 123-134.
• LYON-CAEN, Antoine: France, The Right to Strike in the ILO, The Complexity of the Norms and Safeguarding Efficacy, edited by Carmen La Macchia, Roma 2011, 113-121.
• MAKAL, Ahmet: Grev, Ankara 1987. (Grev)
• MAKAL, Ahmet: Osmanlı İmparatorluğunda Çalışma İlişkileri: 1850-1920, Ankara 1997. (Osmanlı İmparatorluğu)
• MAKAL, Ahmet: Türkiye’de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1946-1963, Ankara 2002. (Türkiye’de Çok Partili Dönem)
• MAKAL, Ahmet: Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946, Ankara 1999. (Türkiye’de Tek Partili Dönem)
• NARMANLIOĞLU, Ünal: Grev, Ankara 1990. (Grev)
• NARMANLIOĞLU, Ünal: İş Hukuku II Toplu İş İlişkileri, İstanbul 2013. (Toplu İş İlişkileri)
• ODAMAN, Serkan: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2011.
• OĞUZMAN, Kemal: Hukuki Yönden İşçi-İşveren İlişkileri, C.1, B.4, İstanbul. (İşçi-İşveren İlişkileri)
• PITT, Gwyneth: Employment Law, USA 2004.
• REİSOĞLU, Seza: 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu Şerhi, Ankara 1986.
• REYNAUD, Jean-Daniel: İş Uyuşmazlıkları Sosyolojisi, (çev.Güzel/Okur), İstanbul 1986.
• SAĞLAM, Fazıl: Anayasa Hukuku Perspektifi ile İş Hukukunun Bazı Sorunlarına Bakış, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik Forumu, İstanbul 2014, 5, vd.
• SELWYN, Norman: Selwyn’s Law of Employment, Oxford 2006.
• SUR, Melda: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda Grev Hakkı, Sicil, Aralık 2012, 163 vd. (Grev Hakkı)
• SUR, Melda: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Uluslararası Normlar Açısından Değerlendirilmesi, Çalışma ve Toplum, 2013/4, 317 vd. (Uluslararası Normlar)
• SUR, Melda: Avrupa İnsan Hakları Divanının Gustafsson/İsveç Kararı, Prof. Dr. Kenan Tunçomağ’a Armağan, İstanbul 1997, 85 vd. (Gustaffson/İsveç Kararı)
• SUR, Melda: Grev Kavramı, İzmir 1987. (Grev)
• SUR, Melda: İş Hukuku Toplu İlişkiler, Ankara 2015. (Toplu İlişkiler)
• SUR, Melda: Siyasal Grev, Çalışma ve Toplum, 23, 2009/4, 11 vd.
• SÜZEK, Sarper: İş Hukuku, İstanbul 2016.
• TANÖR, Bülent: Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, İstanbul 1978.
• TUNCAY, Can: Karar İncelemesi, Çalışma ve Toplum, 42, 2014/3, 265 vd.
• The Right to Strike and the ILO, ITUC, March 2014.
• The Right to Strike in the ILO, The Complexity of the Norms and Safeguarding Efficacy, edited by Carmen La Macchia, Roma 2011. (The Right to Strike)
• TUNÇOMAĞ, Kenan: İş Hukukunun Esasları, İstanbul 1989.
• UNISON Industrial Action Handbook, 2009.
• UŞAN, Fatih: İş Sözleşmesinin Feshinde İşverenin Eşit Davranma Borcu Var Mıdır?, Legal İHSGHD, 2005/8, 1623 vd.
• WARNECK, Wiebke: Strike Rules in the EU27 and Beyond –A Comperative Overwiev, European Trade Union Institute For Research, Education and Health and Safety (ETUI-REHS), Brussels 2007.
• YILDIZ, Gaye Burcu: İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu, Ankara 2008.