Sosyal Güvenlik Mevzuatımızda Gebe ve Anne Sigortalılara Yönelik Düzenlemeler

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 68, 75 - 96, 01.01.2021

Ö. Hakan Çavuş

Öz

Kadın işçilerle/sigortalılarla ilgili düzenlemelere Anayasanın 50. Maddesinde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda ve 4857 sayılı İş Kanununda yer verilmiştir. 5510 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat ile yapılan düzenlemeler, kadınların hem çalışma yaşamında daha fazla istihdam edilmesini hem de yıpranmalarını önlemeye yöneliktir. Primli ve primsiz rejimden oluşan sosyal güvenlik sistemiz ve ilgili mevzuat kapsamında gebe ve anne sigortalılara yönelik birçok düzenlemeler yapılmıştır. Sosyal güvenlik sistemimizde düzenlenen bu hakları; geçici iş göremezlik ödeneği, emzirme ödeneği, belli şartlarda yarım çalışma ödeneği, işkazası sigortasından sağlanan yardımlar, doğum borçlanması, engelli çocuğu bulunan annelerin erken yaşlılık aylığı almaları, doğum yardımı, çocuk bakım desteği, evde bakım aylığı ve şartlı sağlık yardımı şeklinde sayabiliriz. Çalışmamız, gebe ve anne sigortalılara yönelik sosyal güvenlik hukuku kapsamında sağlanan yardımlar ile sınırlandırılmış, sözkonusu yardımların özellikleri ve hak kazanma şartları değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Gebe ve anne sigortalı, Sosyal Güvenlik Mevzuatı, Analık Sigortası

Regulations for Insured and Pregnants and Mothers ın Turkish Social Security Legislation

Öz

Regulations about women workers/ınsurers are included in the 50th Article of the Constitution of Republic of Turkey, Social Insurance and General Health Insurance Law No. 5510 and Labor Law No. 4857. The regulations introduced by Law No. 5510 and related legislation are aimed providing to increase in women employment and to prevent worn out of women in the working life. Many arrangements have been made for insured pregnant and mother insured for social security system with premium and non-premium regime. These rights which organize in our social security system we can count them as temporary incapacity benefit, breastfeeding allowance, half-time working allowance under certain conditions, benefits from work accident insurance, payment unpaid birth leave insurance liability, partum half-time work allowance in case of birth or adoption in pregnancy and maternity, maternity indemnity, maternity with disability, early retirement advantage for mothers who have a disabled child, child care support, home care pension and conditional health care. Our study limits are determined rights granted to pregnant and maternity insured social security law and features of the law and conditions of having these rights are evaluated

Anahtar Kelimeler

Insured pregnant and mother, Social Security Legislation, Maternity Insurance

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2012) “Türkiye’de Uygulanan Şartlı Nakit Transferi Programının Fayda Sahipleri Üzerindeki Etkisinin Nitel ve Nicel Olarak Ölçülmesi Projesi Final Raporu”, http://www.sck.gov.tr/wp- content/uploads/2020/02/SNT- Program%C4%B1n%C4%B1n-Etkisinin- %C3%96l%C3%A7%C3%BClmesi-Raporu.pdf (01.02.2018)
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2018) “Şartlı Eğitim ve Şartlı Sağlık Yardımı”, genel-mudurlugu/sartli-egitim-saglik-yardimi/ (01.03.2019)
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). (2019) Engelliler İçin Bilgilendirme Rehberi, Ankara.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB) (2020) “Evde Bakım Yardımı”, mudurlugu/evde-bakim-yardimi/ (05.02.2020)
• Alper, Y. (2019) Sosyal Sigortalar Hukuku, Bursa: Dora Yayıncılık.
• Arıcı, K. (2017) “Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Annelerin Korunması”, TBB Dergisi, 2017 (Özel Sayı), 269-284.
• Aygüler, E. ve Ayalp, M. Ç. (2018) “Türkiye’de Evde Bakım Aylığı Düzenlemesine Eleştirel Bir Yaklaşım”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3) :1-21
• Başkan, E. (2016) “Analık Halinin Türk Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Sonuçları”, Prof. Dr. Turhan Esenere Armağan, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı
• Canbolat, T. ve Ş. D. Özkan. (2016) “Doğum Borçlanması Yapılabilecek Süreler”, İş ve Hayat Dergisi, S.3 : 105-136.
• Caniklioğlu, N. (2006) “İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Kadın”, Ankara Barosu Hukuk Kurultayı, C:3, 368-420.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N. ve Canbolat, T. (2017) İş Hukuku Dersleri, İstanbul:Beta Basım A.Ş.
• Ekonomi, M. (2017) “Doğum veya Evlat Edinme Sonrası Çocuğun Bakımı ve Yetiştirilmesi Amacıyla Ücretsiz İzin ve Kısmi Süreli Çalışma Hakları”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 14 (53), 21-58.
• Ermumcu, S. D. (2017) “Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Kısmi Çalışma ve Yarım Çalışma Hakkı Ödeneği”, 9 Eylül üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, C.19, (Özel Sayı): 1997-2027.
• Göktaş, M. (2015) “Başkasının Bakımına Muhtaç Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalıların Emekliliği”, İş ve Hayat Dergisi, 1 (1): 211-218.
• Güzel, A. Okur, A.R. ve Caniklioğlu, N. (2018) Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul:Beta Basım A.Ş.
• İşkur, (2018a) “Çocuk Bakım Desteği Usul ve Esasları”, http://km.corpus.com.tr/MevzuatIcerik.aspx?id=1J303r1K2S1Y3T192o2Q 3Q3h3I183Z3b (05.02.2019)
• İşkur, (2018b) “İşbaşı Eğitimi”, https://www.iskur.gov.tr/is-arayan/kurs-ve- programlar/isbasi-egitim-programlari/ (05.02.2019)
• İşkur, (2019) “Kadın İstihdamının İşte Anne Projesi İle Desteklenmesine İlişkin Uygulama Usul ve Esasları”, http://km.corpus.com.tr/MevzuatIcerik.aspx?id=1V3Z1c2x3A2t0c3D3w13 38333i2B1p19. (05.02.2019)
• Korkusuz, R. ve Uğur, S. (2018) Sosyal Güvenlik Hukuku, Bursa: Ekin Basım.
• Ocak, S. (2017) “Doğum/Evlat Edinme Nedeniyle Ücretsiz İzin ve Yarım Çalışma Ödeneği Uygulaması”, İş ve Hayat, 3(5), 174-227.
• Ören, K. (2014) “Türkiye’nin Kümülatif Olarak Artan Sosyal Devlet Niteliği”, Emek ve Toplum. 3 (5): 48-69.
• Sarıipek, D., B. (2017) “Yoksullukla Mücadelede Şartlı Nakit Transferleri: İnsan Hakları Açısından Bir Değerlendirme”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (20): 94-107.
• Sarıtepe, Fatma (2019) “Türkiye’de Sağlık ve Sosyal Yardımlar: Sivas İlinde Şartlı Sağlık Yardımı Alanların Memnuniyet Durumu”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi), https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp tarihi: 05.02.2020) (Erişim
• Son, H. H. (2008) “Conditional Cash Transfer Programs: An Effective Tool for Poverty Alleviation?”, Asian Development Bank, https://www.adb.org/publications/conditional-cash-transfer-programs- effectivetool-poverty-alleviation (05.02.2019).
• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) (2009) “2009-73 sayılı Malül Çocuğu Olan Kadın Sigortalılar konulu genelge”, https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Kurum/22620739 (01.06.2010)
• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) (2013) “2013-11 sayılı Sigortalılık İşlemleri konulu genelge”, https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Kurum/22620739 (01.06.2014)
• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) (2014) “2014-32 sayılı 2013-11 Sayılı Genelge konulu (01.06.2015)
• https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Kurum/22620739
• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) (2016) “2016-21 sayılı Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulamaları konulu genelge, https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Kurum/22620739 (05.02.2019).
• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) (2020) “Kadın Sigortalının Hakları-Emzirme Ödeneği”,http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/emekli/kadin_sigortal ilarin_haklari (05.04.2020).
• Sözer, A. N. (2017) Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Tuncay, C. ve Ekmekçi, Ö. (2017) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul:Beta Basım A.Ş.
• Tuaç, P. (2017) “Analık Halinde İş ve Sosyal Güvenlik Hukukundan Doğan Haklar”, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, (32) 1: 201-241.
• Tuncay, C. ve Ekmekçi, Ö. (2019) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul:Beta Yayınevi
• Yetik, M. ve Erkan, D (2017) “Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Yaşlılık Sigortası Açısından Sürekli Bakıma Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Olan Kadın Sigortalılar”, Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 14 (53): 219-239.
• T.C Sağlık Bakanlığı (2019) “2019/6 sayılı Erişkinler İçin Engellilik ve Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelikler konulu Genelge” https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/30149,2019-06-sayili- genelgepdf.pdf?0 (02.02.2020)
• Makalede yer alan Yargıtay kararları Legalbank Elektonik Hukuk Bankasından elde edilmiştir. (https://legalbank.net/arama/mahkeme-kararlari)