Palyatif Bakımda Psikososyal Destek Hizmetlerinin Önemi

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 71, 2797 - 2812, 01.01.2021

Gökben Kangalgil Balta , Seval Bekiroğlu

Öz

Yaşamı tehdit eden hastalığa sahip bireyler ve bu bireylerin yakınları palyatif bakım sürecinde birtakım psikososyal sorunlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Kaygı, stres, tükenmişlik, depresyon gibi psikolojik faktörlerin yanı sıra günlük yaşam düzeninin bozulması, rollerdeki değişimler, iş yaşamının sekteye uğraması, ekonomik zorluklar, aile ilişkilerinde meydana gelen bozulmalar gibi diğer sorunlar bakım sürecini etkileyerek bireylerin yaşam kalitesini bozabilmektedir. Amacı bireylerin yaşam kalitesini artırmak olan palyatif bakım kapsamında bu sorunlara ilişkin müdahaleleri içeren psikososyal destek hizmetlerinin verilmesi oldukça önemlidir. Psikososyal destek hizmetleri, sağlığın psikososyal boyutunun bir gereği olarak palyatif bakım felsefesinin önemli bileşenlerinden biridir. Etkili, kaliteli ve tam bir palyatif bakımın sağlanabilmesi adına psikososyal destek hizmetlerinin geliştirilmesi ve palyatif bakım kapsamında hizmet alan bireylere etkin sunumunun sağlanması gereklidir. Bu çalışmada, palyatif bakım hizmetleri ve palyatif bakım hizmetleri kapsamında sunulan psikososyal destek hizmetleri literatür desteği ile açıklanmış ve bu hizmetlerin palyatif bakımdaki önemi üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler

Yaşamı tehdit eden hastalık, palyatif bakım, psikososyal destek hizmetleri

The Importance of Psychosocial Support Services in Palliative Care

Öz

Individuals with life-threatening diseases and their relatives may face some psychosocial problems during the palliative care process. In addition to psychological factors such as anxiety, stress, burnout, depression, other problems such as disruption of the daily life order, changes in roles, interruption in work life, economic difficulties, and deterioration in family relationships can affect the care process and impair the quality of life of individuals. It is very important to provide psychosocial support services including interventions for these problems within the scope of palliative care which aims to increase the quality of life of individuals. Psychosocial support services are one of the important components of palliative care philosophy as a requirement of the psychosocial dimension of health. In order to provide effective, quality and complete palliative care, it is necessary to develop psychosocial support services and to ensure that they are provided effectively to individuals who receive services within the scope of palliative care. In this study, palliative care services and psychosocial support services within the scope of palliative care were explained with the support of the literature and the importance of these services in the field of palliative care was emphasized

Anahtar Kelimeler

Life threatening illness, palliative care, psychosocial support services

Kaynakça

• Akbulut Şahin, E. (2019) “Hasta Yakını Olmanın Getirdiği Güçlükler ve Dini Başa Çıkma (Palyatif Bakım Servisi Onkoloji Hasta Yakınları)” (Yüksek Lisans Tezi). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
• Akdemir, N. (2005) “Hemşirelik uygulamalarında temel kavramlar”, N. Akdemir ve L. Birol (Ed.), İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı (2. baskı) içinde, Ankara, 3-24.
• Amerika Hospis ve Palyatif Bakım Ulusal Koalisyonu. (2018) Clinical Practice Guidelines for Quality Palliative Care. https://www.nationalcoalitionhpc.org/wp- content/uploads/2020/07/NCHPC- NCPGuidelines_4thED_web_FINAL.pdf (08.04.2021).
• Amerika Palyatif Bakımı Geliştirme Merkezi. (2021) What is Palliative Care? https://www.capc.org/about/palliative-care/ (07.04.2021).
• Amerika Ulusal Kanser Enstitüsü. (2017) What issues are addressed in palliative care? https://www.cancer.gov/about-cancer/advanced-cancer/care- choices/palliative-care-fact-sheet#what-issues-are-addressed-in-palliative- care (08.04.2021).
• Anderson, L. (2011) “Psychosocial support for palliative care patient”, Wound Essentials, 6, 84-86.
• Aslan, Y. (2020). “Türkiye’de ve Dünya’da palyatif bakım modellerine genel bakış”, Anadolu Güncel Tıp Dergisi, 2(1), 19-27. DOI: 10.38053/agtd.632674
• Avustralya CareSearch Projesi Palyatif Bakım Bilgi Ağı. (2017) Psychosocial Complexity. https://www.caresearch.com.au/caresearch/tabid/3427/Default.aspx (19.04.2021).
• Birleşik Krallık Hospis ve Uzman Palyatif Bakım Hizmetleri Ulusal Konseyi (1997). Feeling better: psychosocial care in specialist palliative care, London: National Council for Hospice and Specialist Palliative Care. Occasional Paper No. 13.
• Bosma, H., Johnston, M., Cadell, S., Wainwright, W., Abernethy, N., Feron, A., … Nelson, F. (2009). “Creating social work competencies for practice in hospice 87. doi:10.1177/0269216309346596 care”, Palliative Medicine, 24(1), 79–
• Breitbart, W. (2014) Psychosocial palliative care, USA: Oxford University Press.
• Cowles, L.A.F. (2003) Social Work in The Health Field: A Care Perspective (2. Baskı). New York.
• Çakıcı, N. I. (2010) “Hekim ve Hemşirelerin Kanserli Çocuklara Yönelik Palyatif Bakım Uygulamaları” (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Davies, A. & Bailey, F. (2006) “Palliative care”, S. Johnston ve C. Swanton (Ed.), Handbook of Metastatic Breast Cancer (1. Baskı) içinde, London: Informa Healthcare, 211-225.
• DeVita, M. A., Arnold, R. M. & Barnard, D. (2003). “Teaching palliative care to critical care medicine trainees”, Critical care medicine, 31(4), 1257-1262.
• Drageset, S., Austrheim, G., & Ellingsen, S. (2021). “Quality of life of women living with metastatic breast cancer and receiving palliative care: A systematic review”, Health Care for Women International, 1–22.
• Dünya Sağlık Örgütü. (1946) Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19–22 June 1946; signed on 22 July 1946 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April 1948.
• Dünya Sağlık Örgütü. (1990) Cancer pain relief and palliative care, Geneva.
• Dünya Sağlık Örgütü. (1998) Health Promotion Glossary. https://www.who.int/healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998. pdf?ua=1 (08.04.2021).
• Dünya Sağlık Örgütü. (2014) Strengthening of palliative care as a component of integrated treatment https://apps.who.int/iris/handle/10665/158962 (07.04.2021). the life course: Report by the Secretariat.
• Dünya Sağlık Örgütü. (2020) Palliative Care. https://www.who.int/news- room/fact-sheets/detail/palliative-care (06.04.2021).
• Engel, G. L. (1978). “The biopsychosocial model and the education of health professionals”, Annals of the New York Academy of Sciences, 310(1), 169-181.
• Fan, S. Y., Lin, W. C., & Lin, I. M. (2014). “Psychosocial Care and the Role of Clinical Psychologists in Palliative Care”, American Journal of Hospice and Palliative Medicine®, 32(8).
• Given, B., Kozachik, S., Collins, C., Devoss, D. & Given, C.W. (2001) “Caregiver role strain”, M. Maas, K. Buckwalter, M. Hardy, T. Tripp-Reimer ve M. Titler (Ed.), Nursing care of older adults: diagnosis, outcomes and interventions içinde, St Louis, Missouri: Mosby, 679-695.
• Göksel, F., Şenel, G., Oğuz, G., Özdemir, T., Aksakal, H., Türkkanı, M. H., ... ve Silbermann, M. (2020). “Development of palliative care services in Turkey”, European Journal of Cancer Care, 29(6), 1-6.
• Gwyther, L. P., Altilio, T., Blacker, S., Christ, G., Csikai, E. L., Hooyman, N., … Howe, J. (2005). “Social Work Competencies in Palliative and End-of-Life Care”, Journal of Social Work in End-Of-Life & Palliative Care, 1(1), 87– 120.
• Hudson, P., & Payne, S. (2009) Family carers in palliative care: a guide for health and social care professionals. Oxford University Press.
• Hudson, P., Remedios, C. & Thomas, K. (2010). “A systematic review of psychosocial interventions for family carers of palliative care patients”, BMC Palliative Care, 9(17), 1-6.
• Jeffrey, D. (2003) “What Do We Mean By Psychosocial Care in Palliative Care?” M. Lloyd-Williams (Ed.), Psychosocial Issues in Palliative Care içinde, New York: Oxford University Press, 1-13.
• Kabalak, A. A. (2017). “Türkiye'de Palyatif Bakım Çalışmaları”, Turkiye Klinikleri Anesthesiology Reanimation-Special Topics, 10(1), 7-12.
• Kabalak, A. A., Öztürk, H., Erdem, A. T. ve Akın, S. (2012). “SB Ulus Devlet Hastanesi'nde Kapsamlı Palyatif Bakım Merkezi Uygulaması”, Çağdaş Tıp Dergisi, 2(2), 122-126.
• Kangalgil Balta, G. ve Bekiroğlu, S. (2021) “Palyatif bakım merkezleri kapsamında verilen psikososyal destek hizmetleri: sosyal hizmet uzmanları ve psikologların gözünden nitel bir değerlendirme”, Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 17, 130-154.
• Karakaya, C. ve Işıkhan, V. (2020). “Palyatif Bakım Hastalarına Bakım Veren Aile Üyelerinde Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(4), 1437-1458.
• Kelley, A. & Morrison S. (2015). “Palliative care for the seriously ill”, N Engl J Med, 373, 747-55.
• Kramer, B. J. (2013). “Social Workers’ Roles in Addressing the Complex End-Of- Life Care Needs of Elders with Advanced Chronic Disease”, Journal of Social Work in End-Of-Life & Palliative Care, 9(4), 308–330.
• Lawson, R. (2007). “Home and Hospital; Hospice and Palliative Care”. Journal of Social Work in End-Of-Life & Palliative Care, 3(2), 3– 17. doi:10.1300/j457v03n02_02
• Lidstone, V., Butters, E., Seed, P. T., Sinnott, C., Beynon, T., & Richards, M. (2003). “Symptoms and concerns amongst cancer outpatients: identifying the need for specialist palliative care”, Palliative medicine, 17(7), 588-595.
• Macleod, R. (2008) “Setting the context: what do we mean by psychosocial care in palliative care?”, M. Lloyd-Williams (Ed.), Psychosocial issues in palliative care içinde, New York: Oxford University Press.
• Meier, D. E., McCormick, E., & Lagman, R. L. (2019). “Hospice: Philosophy of care and appropriate utilization in the United States”, UpToDate, 3(30), 20.
• Onyeka, T. C. (2010). “Psychosocial issues in palliative care: A review of five cases”, Indian journal of palliative care, 16(3), 123-128.
• Rubin R. (2015). “Improving the quality of life at the end of life”, Jama, 313, 2110-2.
• Sertöz, Ö. Ö. (2017). “Palyatif Bakımda Hasta Açısından Psikiyatrik Semptomlara Yaklaşımın Temelleri”, Turkiye Klinikleri J Anest Reanim-Special Topics, 10(1), 79-86.
• Sezer Korucu, K. ve Şenol, O. (2019) “Hasta Odaklı Bir Yaklaşım: Biyopsikososyal Model Üzerine Bir İnceleme”, 4. Uluslararası Sağlık Bilimleri ve Yönetimi Kongresi, Haziran, İstanbul.
• Şenel, G. (2017). “Palyatif Bakım Kavramı ve Palyatif Bakıma Kabul Kriterleri”, Turkiye Klinikleri Anesthesiology Reanimation-Special Topics, 10(1), 1-6.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2010) Türkiye Onkoloji Hizmetleri Yeniden Yapılanma Programı 2010-2023, Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2015) Palyatif Bakım Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge. https://khgmsaglikhizmetleridb.saglik.gov.tr/Eklenti/2817/0/palyatif- bakim-hizmetleri-yonergesipdf.pdf (07.09.2021). T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018). https://khgmozellikli.saglik.gov.tr/svg/palyatif.php (01.01.2020). Palyatif Bakım Hizmetleri.
• Thomas, K., Hudson, P., Trauer, T., Remedios, C., & Clarke, D. (2014). “Risk factors for developing prolonged grief during bereavement in family carers of cancer patients in palliative care: a longitudinal study”, Journal of pain and symptom management, 47(3), 531-541.
• Topkaya, Ö. (2018) “Kanser Hastalarının Palyatif Bakım Gereksinimleri ile Hasta ve Ailelerinin Palyatif Bakıma İlişkin Bilgi ve Beklentilerinin İncelenmesi” (Yüksek Lisans Tezi). Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Tuncay, T. (2013). “Yaşam Sonu Bakımda Sosyal Hizmet Uzmanının Rolleri”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 145-154.
• Turgut, A. Ş. ve Soylu, G. (2020). “Palyatif Bakım Hasta Yakınları İle Nitel Bir Çalışma”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 460-476.
• Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu. (2014) Strengthening Resilience: A Global Selection Of Psychosocial Interventions. http://legacy.pscentre.org/wp-content/uploads/Strengthening- Resilience.pdf (08.04.2021).
• Uysal, N., Şenel, G., Karaca, Ş., Kadıoğulları, N., Koçak, N., ve Oğuz, G. (2015). “Palyatif bakım kliniğinde yatan hastalarda görülen semptomlar ve palyatif bakımın semptom kontrolüne etkisi, Ağrı, 27(2), 104-10.
• Yavuzşen, T. (2015) “Palyatif bakım ve felsefesi”, T. Yavuzşen (Ed.), Palyatif bakım semptom yönetiminde klinik yaklaşım içinde, İzmir: T.C. Sağlık Bakanlığı İzmir İl Sağlık Müdürlüğü, 15-19.
• Yılmaz, Ö. ve Bahat, G. (2019). “Yaşlıda hastane temelli palyatif bakım ve hospis”, Türkiye Klinikleri-Geriatri Özel, 32-44.
• Zadeh RS, Eshelman P, Setla J. & Sadatsafavi H. “Strategies to improve quality of life at the end of life: interdisciplinary team perspectives”, Am J Hosp Palliat Care, 35, 411–6.