Türkiye’deki Yazılı Basında Tekel İşçi Eyleminin Sunumu

Yıl 2012, Cilt: 4 Sayı: 35, 189 - 216, 01.01.2012

Nilgün Kaner Koç

Öz

Haberin “nesnel”, “tarafsız” ve “dengeli” bir iletişim alanı olduğunu ileri süren liberal yaklaşıma karşı “eleştirel yaklaşım”ı savunanlar, toplumlarda ekonomik ve siyasal gücü elinde bulunduranların onun yapısı ve içeriğini belirlediklerini, toplumun hangi konularda ve nasıl düşünmesi gerektiğini de biçimlendirdiklerini ileri sürerler. Eleştirel yaklaşım, egemen sınıfların egemenliklerini sürdürmede toplumsal uzlaşmayı sağlamak için yalnızca zor kullanma gücüne sahip olmadıklarını, medya aracılığıyla toplumsal gerçekliğin egemen sınıfların ideolojisini pekiştirici yönde yeniden üretildiğini söyler. Bu anlamda, toplumdaki “karşıt” sınıfların yalnız ekonomik alanda değil, ideolojik alanda da mücadele içinde oldukları söylenebilir. Bu çalışmada, “özelleştirme” sonucu işini kaybeden ve kendilerine dayatılan genel anlamda kadrosuz, güvencesiz ve daha düşük ücretlerle çalışma anlamına gelen “4-C”ye tabi çalışmayı kabul etmeyerek, Ankara’da kurdukları çadırlı direniş kampında caydırma amaçlı tüm baskılara 78 gün direnen Tekel işçilerinin eyleminin Türkiye’deki yazılı basında nasıl sunulduğu incelenmektedir. Çalışmada iki farklı ideolojiyi temsil ettikleri düşünülen ve farklı iktidar ilişkilerine sahip Zaman ve Cumhuriyet gazetelerindeki eyleme ilişkin haberler internet üzerinden taranıp karşılaştırılarak nitel açıdan Van Dijk’ın “eleştirel söylem analizi tekniği”yle incelenmiştir. Zaman gazetesinin 78 gün süren eylemi yalnızca 8 kez baş sayfadan haber yaptığı, haber kaynaklarını ise hükümet yetkilileri ile işveren sendikalarının temsilcilerinden tercih ettiği görülmektedir. Zaman gazetesinin, Tekel işçilerini “solcu militan”, “hükümete komplo kuran”, “Ankara sokaklarına kurdukları çadırlarla esnafı mağdur eden”, “çalışmaksızın ücret isteyen kişiler” şeklinde niteleyip okuyucunun algılama çerçevesini eyleme olumsuz bakışa yönlendirerek “egemen ideolojiye hizmet ettiği” düşünülebilir. Cumhuriyet gazetesininse eylemi neredeyse her gün baş sayfasından vererek ve Tekel işçilerinin bakış açısına uygun haberler yaparak “işçi sınıfının hegemonyaya karşı mücadelesi”ne destek olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

“Tekel işçilerinin eylemi”, “özelleştirme”, “eleştirel söylem analizi”, “yazılı basın”

The Presentatıon Of Tekel Workers’ Actıon In Turkısh Prınt Medıa

Öz

Against liberal approach which claims that the news is an “objective”, “impartial” and “balanced” communication field, critical approch brings forward that those who possess the economical and political power in the societies determine the structure and content of the news and form how the society should think on which topics. Critical approach states that dominant classes do not possess only the power of using force to ensure social compromise in order to continue their dominance but that social reality is reproduced via media to stiffen the ideology of the dominant classes. In this sense, contrasting classes in the society can be said to struggle not only in the economical field but also in the ideological field. In this work, how the Tekel worker action is presented in Turkish print media is investigated, an action in which workers who lost their jobs as a result of privatisation, resisted during 78 days against all deterrent pressures in their tented resistance camp they established in Ankara, rejecting the 4-C job, which means working temporarily employed, without security and with lower wages, conditions which were imposed upon them in general. For this research, two newspapers Zaman and Cumhuriyet, which have two different ideological and power relationships, are scanned on internet and they are investigated in a comparative way qualitatively using Van Dijk’s critical discourse analysis technique. It is observed that Zaman newspaper tried to lower the importance of the action, which lasted 78 days, by carrying it on the front page 8 times and also that it selected its news sources from government authorities and representatives of emploeyers’ trade unions. Qualifying Tekel workers as leftist militants who set complot against the government and who victimize the craftsman with the tents they established in Ankara streets and as persons who demand wages without working, Zaman newspaper formed the reader’s perception framework towards the action in a negative way and is determined to service the dominant ideology. As to Cumhuriyet newspaper, it is observed that it supported working class’ struggle against the hegemony by carrying the action almost every day on the front page in accordance with the point of view of Tekel workers

Anahtar Kelimeler

“Tekel workers’ action”, “privatisation”, “critical discourse analysis”, “printed media”

Kaynakça

• Althusser, L. (1991) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları ( çev. Y. Alp-M. Özışık), İstanbul: İletişim Yayınları
• Atabek, Ü ve Atabek, G. (2007) Medya Metinlerini Çözümlemek, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bulut, S. ve Yaylagül, L. (2004) “Türkiye’deki Yazılı Basında Yargıtay ve Mafya İlişkisine Yönelik Haberler”, İletişim Dergisi,19, 119- 142.
• Boratav, K.(1996) “ Ekonomi ve Küreselleşmenin”, Emperyalizmin Yeni Masalı
• Çelenk,S.(2009) Ayrımcılık ve Medya. http//ilef.ankara.edu.tr/etik/wp.content/uploads/sev…(17.09.2012)
• Çelenk, S. (2008) İletişim Çalışmalarında Kırılmalar ve Uzlaşmalar, Ankara: De Ki Basım ve Yayım.
• Dağtaş, E. ve Kayador, V. (2006) “Ağca Tahliyesi’nin Türkiye Yazılı Basınındaki Yansımaları”, Akdeniz İletişim, 2006- 5, 131- 175.
• Dönmez, F. (2010) “İşçi Sınıfı’nın TEKELleşme Eğilimi”, AÜ SBF Dergisi, 65- 3, 267- 274.
• Dursun, Ç. (2001) TV Haberlerinde İdeoloji, Ankara: İmge Kitapevi.
• Erdoğan, İ. ve Korkmaz, A. (2005) Öteki Kuram, Ankara: Erk Yayınları.
• Erdoğan, İ. (2012) “Dördüncü Gücün İlettiği: Amerikan Örneği”, Özgür Gazeteciler Platformu, http:/www.dorduncukuvvetmedya.com/araştırma/irfaner.htm. (10.09.2012)
• Gülmez, M.(2012) 4/C Anarşisi Hukuksuz Dayanaklarıyla 4/C’ler ve 4/C’liler 1965- 2012, İstanbul: Legal Yayınları.
• Gülsoy, D.(2005) “Medyanın Altyapısına Muhalif Bir Yolculuk Noam Chomsky”, Kadife Karanlık, İstanbul: Su Yayınevi, 139-185.
• Hall, S. (2005) “İdeolojinin Yeniden Keşfi: Medya Çalışmalarında Baskı Altında Tutulanın Geri Dönüşü”, Medya, İktidar, İdeoloji (der. ve çev. M. Küçük) içinde, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 73- 115.
• Herman, Edward S. Ve N.Chomsky (1998) Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir? (çev. B. Akyoldaş vd.), İstanbul: Minerva Yayınları.
• Kaya, A.Raşit. ( 2009) İktidar Yumağı, Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Kejanlıoğlu, B.(2004) Türkiye’de Medyanın Dönüşümü, Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Korkmaz, N. Ve Yaylagül, L.(2008) “2007 Yılı 1 Mayıs Etkinliklerinin Türkiye’deki Yazılı Basında Sunumu”, Almanak- 2007 Analizleri. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı 22, 296- 313.
• Korkmaz, N. (2008) ‘Kültürel İncelemeler Geleneğinde “Kültür, Popüler Kültür Ve İdeoloji Sorunu”, Yaylagül, L. ve Korkmaz, N (der.) Medya, Popüler Kültür ve İdeoloji içinde, Ankara: Dipnot Yayınları, 171-185.
• Köker, E. (2007) Politikanın İletişimi İletişimin Politikası, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Mattelart, M. Ve Mattelart, A. (2010) İletişim Kuramları Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mutlu, E. (2008) İletişim Sözlüğü, Ankara: Ayraç Kitapevi.
• Özdemir-Yücesan., G. (2009) Emek ve Teknoloji Türkiye’de Sendikalar ve Yeni İletişim Teknolojileri, Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
• Parenti, M. (2008) “Tekelci Medya Manipülasyonu”, Yaylagül, L. Ve Korkmaz, N (der.) Medya, Popüler Kültür ve İdeoloji (çev. N. Korkmaz) içinde, Ankara: Dipnot Yayınları, 91-103.
• Schiller, Herbert I.(1993) Zihin Yönlendirenler, (çev. C. Cerit), İstanbul: Pınar Yayınları. Sönmez, Mustafa. (1986) Türkiye Ekonomisinde Bunalım, İkinci Kitap, İstanbul: Belge Yayınları.
• Şaylan, G.(1996) “Küreselleşmenin Gelişimi”, Emperyalizmin Yeni Masalı Küreselleşme (der. I. Kansu) içinde, Ankara: KİGEM, 9-19.
• Tahincioğlu, Nevin A. (2011) “Yazılı Basında Özelleştirme Haberlerinin Sunumu:Tekel Eylemi Örneğinde Bir Karşılaştırma”, Atatürk İletişim Dergisi, 1, 71-97
• Türkel, M. ( Tekgıda-İş Sendikası genel Başkanı’yla yapılan telefon görüşmesi 13.09.2012).
• Van Dijk, T. A. (2005) “Söylem Yapıları ve İktidar Yapıları”, Medya, İktidar, İdeoloji (der. ve çev. M.Küçük) içinde, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 315- 375.
• Wallerstein, I. (2011) Dünya-Sistemleri Analizi, İstanbul: BGST Yayınları
• Yaylagül, L.(2008) Kitle İletişim Kuramları, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yaylagül, L.(2006) “Ağca’nın Tahliyesine Yönelik Haberlerin Türkiye Yazılı Basınında Sunumu”, Akdeniz İletişim Dergisi, 2006- 4, 65-85.
• (http:/www.cumhuriyet.com.tr) (11.07.2011)
• (http:/www.turkishpolicycenter.com.tr) (11.07.2011)
• (http:/www.zaman.com.tr) (11.07.2011)
• (http:/www.odatv.com /n.php?n=tekel.yine.satildi-1603111200) (17.9.2012).