Profesyonalizm1 ve Sendikacılık İkiliği Ekseninde Türkiye Öğretmen Örgütlenmesi Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 47, 151 - 182, 01.01.2015

Halil Buyruk

Öz

Mesleklerin gelişiminde, meslek üyelerinin toplumsal statü ve güç elde etmesinde meslek örgütleri önemli bir rol oynar. Ekonomik kriz dönemlerinde profesyoneller, meslek örgütlerinden daha çok sendikalarda örgütlenme eğiliminde olmuştur. Oysa mavi yakalı çalışanların örgütü olarak görülen sendikalar genellikle profesyonellikle bir karşıtlık içinde tanımlanmıştır. Öğretmenler ise, dünyanın pek çok bölgesinde çoğu zaman sendikalarda örgütlenmiş, ancak öğretmenliğe yüklenen meslek ideolojisi nedeniyle profesyonalizm-sendikacılık ikiliğini farklı boyutlarda yaşamışlardır. Bu çalışmada öncelikle öğretmenlik mesleği ekseninde profesyonalizm ve sendikacılık ikiliği tartışmaya açılacak, sonrasında ise eğitim alanında, çalışma yaşamında, sendikalarda yaşanan değişimlere paralel bu ilişkinin dönüşümü ele alınacaktır. Son olarak, Türkiye’de öğretmen örgütlenmesinin tarihsel gelişimi ve bu örgütlenmenin günümüzde aldığı biçim yapılan tartışmalar bağlamında ana hatlarıyla değerlendirilecektir. Böylece çeşitli tarihsel dönemlerde profesyonalizm ve sendikal örgütlenme arasında ortaya çıkan çatışma ve uzlaşmanın günümüzde Türkiye öğretmen örgütlenmesi bağlamında nasıl şekillendiği çözümlenmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Profesyonalizm, sendikalaşma, reform sendikacılığı, öğretmenlik, meslek ideolojisi

An Evaluation on the Teachers' Organizations in Turkey in the Context of the Dichotomy of Professionalism and Unionism

Öz

Professional associations play important roles for their members achieving social status and power and in the development of professions. Professionals in times of economic crisis have been in a tendency of organizing in trade unions rather than professional organizations. However, trade unions seen as organizations of workers are generally defined in contrast to professionalism. The teachers have usually organized in trade unions in many parts of the world but they have experienced the dichotomy of professionalism and unionism in different dimensions because of the professional ideology of teaching. In this article, firstly, the dichotomy of professionalism and unionism will be discussed followed by an analysis of the transformation of this relationship parallel to the changes in education, working life and unions. Finally, the historical development of teacher organizations in Turkey and current status of these organizations will be evaluated in the context of the discussions with the main lines. Thus, how the conflict and rapprochement emerged between professionalism and unionism in various historical periods are shaped will be analysed in the context of teachers’ organizations today

Anahtar Kelimeler

Professionalism, unionism, reform unionism, teaching, professionalism ideology

Kaynakça

• Akkaya, Y. (2004) “Toplumsal Hareket Sendikacılığı: Ne Kadar Yeni, Ne Kadar Eski?”, www.sendika.org. (04.12.2014)
• Akkaya, Y. (2005) “Sendikacılık”, Başkaya, F (der), Kavram Sözlüğü içinde, Ankara: Maki Basım Yayın, 515-521.
• Akyüz, Y. (2012) Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri (1848-1940), Ankara: Pegem Akademi.
• Aksoy, M. (1975) Devrimci Öğretmen Kıyımı ve Mücadelesi I-II, Ankara: Sevinç Matbaası.
• Altunya, N. (1998) Türkiye’de Öğretmen Örgütlenmesi (1908-2008), Ankara: Ürün Yayınları.
• Apple, M. W. (1986) Teachers and texts: A political economy of class and gender, London: Routledge and Kegan Paul.
• Aydın, İ. (1999) Dünden Bugüne Öğretmenler (1065-2005), Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Ball, S. J. (1994) Education Reform: a critical and post-structural approach, Buckingham: Open University Press.
• Barber, B. (1996) “Meslekler Sosyolojisinde Bazı Sorunlar”, Cirhinlioğlu, Z. (der.) Meslekler ve Sosyoloji, Ankara: Gündoğan Yayınları, 43-65.
• Bascia, N. & Osmond, P. (2012) Teacher Unions and Educational Reform: A Research Review, Washington, DC: National Education Association.
• Baykurt, F. (1969) Öğretmenin Uyandırma Görevi: El Kitabı, Yayın No: 1, Ankara: TÖS Yayınları.
• Baysal, Ö. (2006) Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Örgütlenmelere ilişkin Tutumları: Uşak Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Bora, T., Bora, A., Erdoğan, N. ve Üstün, İ. (2011) Boşuna mı Okuduk?, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buyruk, H. (2013) Türkiye’de Öğretmen Emeğinin Tarihsel Dönüşümüne İlişkin Ekonomi-politik Bir Çözümleme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Carter, B. ve Stevenson, H. (2009) “Teachers and the State: forming and reforming partnership”, Journal of Educational Administration and History, 41(4), 311–326
• Carter, B., Stevenson, H., Passy, R. (2010) Industrial Relations in Education: Transforming The School Workforce, Newyork: Routledge.
• Carter, B. ve Stevenson, H. (2012) “Teachers, workforce remodelling and the challenge to labour process analysis”, Work, Employment and Society, 26 (3), 481-496
• Clarke, J., Gewirtz, S. ve McLaughlin, E. (2000) “Reinventing the Welfare State”, Clarke J., Gewirtz, S. ve McLaughlin, E. (der.), New Managerialism, New Welfare? içinde, London: Sage Publications, 1-27.
• Clegg, H. (1972) The System of Industrial Relations in Great Britain, Oxford: Blackwell.
• Cooper, B. S. (2000) “An international pespective on teachers unions”, Loveless, T. (der.), Conflicting Missions?: Teachers Unions and Educational Reform içinde, Washinton: Brooking İnstitution Press, 240-280.
• Çelik, A. (2010) Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik, A. (2013) “Sendikal ‘Destan’ Yazıyorlar”, http://www.sendika.org/2013/07/sendikal-destan-yaziyorlar-aziz-celikbirgun/ (06.01.2015).
• Darling-Hammond, L. (2000) “Teacher quality and student achievement: A review of state policy evidence”, Education Policy Analysis Archives, 8(1).
• Demiryürek, E. (2008) Eğitim İş Kolunda Faaliyet Gösteren Kamu Sendikalarına Üye Öğretmenlerin Eğitim Sürecinde Kazandırılmasını Gerekli Gördükleri Değerlere İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dempster, N., Freakley, M. ve Parry, L. (2001) “The ethical climate of public schooling under new public management”, International Journal of Leadership in Education: Theory and Practice, 4(1), 1-12.
• DeMitchell T. A. (2010) Labor Relations in Education: Policies, politics, practices, ABD: Rowman & Littlefield Education. Eraslan, L. (2012) “Türkiye’de Eğitim Sendikacılığının Tarihsel Perspektifi ve Günümüz Eğitim Sendikacılığının Değerlendirilmesi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28.
• Etzioni, A. (1969) The Semi-Professions and Their Organization, New York: Free Press.
• Evetts, J. (2009). “The management of professionalism: a contemporary paradox”,
• Gewirtz, S., Mahony, P., Hextall, I. ve A. Cribb, Changing Teacher Professionalism içinde, USA and Canada: Routledge, 19-30.
• Freidson, E. (1996) “Mesleksel Kontrolün Değişen Doğası”, Cirhinlioğlu, Z. (der), Meslekler ve Sosyoloji içinde, Ankara: Gündoğan Yayınları, 99-127.
• Gemici, Y. (2008) Eğitimde Sendika-Yönetim İlişkileri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ginsburg, M. (1997) “Professionalism or politics as a model for educators’ work and lives”, Educational Research Journal, 11(2), 133-146.
• Ginsburg, M. B. ve Magahed, N. M. (2009) “Comparative Perspectives on Teachers, Teaching and Professionalism”, Saha, L. J. ve Dworkin, A. G. (der.), International Handbook of Researchon Teachers and Teaching içinde, Newyork: Springe Science, 539–556).
• Goode, (1996) “Topluluk İçinde Topluluk: Meslekler”, Cirhinlioğlu, Z. (der), Meslekler ve Sosyoloji içinde, Ankara: Gündoğan Yayınları, 67-80.
• Gray, S. L. (2007) Teacher as Technician: semi-professionalism after the 1988 Education Reform Act and its effect on conceptions of pupil identity, Policy Futures in Education, 5(2): 194-203.
• Gramsci, A. (2009) Hapishane Defterleri (çev. A. Cemgil). İstanbul: Belge Yayınları.
• Gül, M. H. (2007) Eğitim Çalışanlarının Eğitim Sendikalarına Bakışı, Beklentileri ve Sendikaların Eğitim Çalışanlarına Yönelik Faaliyetleri ve Beklentileri, Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gülmez, M. (2002) Kamu Görevlileri Sendika ve Toplu Görüşme Hukuku 788’den 4688’e: 1926-2001, Ankara: TODAİE Yayınları.
• Hargreaves, D. (1994) “The new professionalism: The synthesis of professional and institutional development”, Teaching and Teacher Education, 10(4), 423-438.
• Hargreaves, A. (2000) “Four ages of professionalism and professional learning”, Teachers and Teaching: Theory and Practice, 6 (2), 151-182.
• Hartley, D. (1997) “The new managerialism in education: a mission impossible?”, Cambridge Journal of Education, 27(1), 47-57.
• Helsby, G. (1999) “Multiple truths and contested realities: The changing faces of teacher professionalism in England”, Day, C., Fernandez, A., Hague, T. Ve J. Moller (der..) The life and work of teachers içinde, London: Falmer, 93- 108.
• Hovekamp, T. (1997) “Professional Associations or Unions? A Comparative Look”, Library Trends, 46, 232-44.
• Hughes, E. C. (1963) “Professions”, Daedalus, 92 (4), 655-668.
• Ironside, M. ve Seiferd, R. (2005) Industrial Relations in Schools, London and Newyoek: Routledge.
• Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu (KGSK) (2001) http://www.mevzuat.gov.tr/ Mevzuat Metin/1.5.4688.pdf
• Karasu, K. (2001) Profesyonelleşme Olgusu ve Kamu Yönetimi, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• Kerchner, C. ve Koppich, J. (1993) A union of professionals: Labor relations and Educational Reform, New York: Teachers College Press.
• Koç, Yıldırım, (2001) Geçmişten Günümüze Kamu Çalışanlarının Sendikalaşması, Türk-İş Eğitim Yay. No.69, Ankara.
• Koç, Y. ve Koç, C. (2009) KESK Tarihi 1, Ankara: Epos Yayınları.
• Koppich, J. (2006) The as-yet-unfulfilled promise of reform bargaining, Hannaway, J. ve Rotherham, A. (der.), Collective bargaining in education: Negotiating change in today’s schools içinde, Cambridge, MA: Harvard Education Press, 203–228.
• Kumar, P. ve Murray, G. (2006) “Innovation in Canadian Unions: Patterns, Causes and Consequences”, Kumar, P. ve Schenk, C. (der.) Paths to Union Renewal: Canadian Experiences içinde, Peterborough: Broadview Press, 79-102.
• Lawn, M. ve Grace, G. (2011) Teachers: The Culture and Politics of Work, Routledge Library Editions: Education (2nd Edition), London: Routledge.
• Lipman, P. (2011) The new political economy of urban education: neoliberalism, race, and the right to the city, New York: Taylor and Francis.
• Lortie. D. (1975) School teacher: A sociology study, Chicago: University of Chicago Press.
• Makal, M. (1969) Zulüm Makinesi: Öğretmen Kıyımı, İstanbul: May Yayınları.
• Makal, A. (2002) “Türkiye’de Tek Parti Dönemi ve Korporatizm Tartışmaları”, Toplum ve Bilim, 93, 173-199.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) (2014) 4688 sayılı kamu görevlileri sendikaları ve toplu sözleşme kanunu gereğince kamu görevlileri sendikaları ile konfederasyonların üye sayılarına ilişkin 2014 Temmuz istatistikleri hakkında tebliğ, http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/WLP%20Repository/c sgb/dosyalar/istatistikler/4688_istatistik_2014 (20.02. 2015).
• Moody, K. (1997) Workers in a Lean World: Unions in the International Economy, London and New York: Verso.
• Ozga, J. ve Lawn, M. (1988) “Schoolwork: interpreting the labour process of teaching”, British Journal of Sociology of Education, 9(3), 323-336.
• Öcal, L. (1998) Türkiye’de Memur Sendikacılığı: Öğretmen Sendikacılığı Örneği, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özuğurlu, M. (2013) “Sendikacılık Hareketinde Yeni Eğilimler”, Sendikacılık Akademisi: Ders Notları 2 içinde (der.), Ankara: Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu.
• Petersen, B. (1997) “We need a new vision of teacher unions”, Rethinking Schools, 11(4), http://www.rethinkingschools. org/special_reports/ union/un11_4.shtml.
• Reid, A. (2003) “Undarstanding Teachers’ Work: Is there still a place for labour process theory?”, British Journal of Sociology of Education, 24 (5), 559- 573.
• Robertson, S.L. (2000) “Teachers’ Labour, Social Class and Change: Toward a new Theoretical Framework”, International Studies in the Sociology of Education, 10 (3), 285-302.
• Sazak, F. (2007) Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar (der.), Ankara: Epos Yayınları
• Scipes, K. (2014) “Social Movement Unionism or Social Justice Unionism? Disentangling Theoretical Confusion within the Global Labor Movement”, Class, Race and Corporate Power, 2(3), http://digitalcommons.fiu.edu/classracecorporatepower/vol2/iss3/9, (15/03/2015).
• Stevenson, H. (2007) “RestructuringTeachers’ Work and Trade Union Responses in England: Bargaining for Change?”, American Educational Research Journal, 44 (2) 224-251.
• Taşdan, M. (2013) “Eğitim İşkolundaki Sendikalara İlişkin Öğretmen Görüşleri; Nitel Bir Araştırma”, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 231-265.
• TÖB-DER (1975) Türkiye Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği Tüzüğü, Ankara.
• TÖS (1969) Devrimci Eğitim Şûrası, Yayın No 4, Ankara: TÖS Yayınları.
• Topak, O. (2012) Refah Devleti ve Kapitalizm, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Torres, C. A., Cho, S., Kachur, J., Aurora, L., Mollis, M., Nagao, A. ve Thompson, J. (2000) Political Capital, Teachers’ Unions and the State: Value Conflicts and Collaborative Strategies in Educational Reform in the United States,
• Canada, Japan, Korea, Mexico and Agentina, Pacific Rim Center, University of California.
• Ünal, L. I. (2005) Öğretmen İmgesinde Neoliberal Dönüşüm, Eğitim Bilim Toplum, 3(11), 4-15.
• ,Waterman, P. (1993) “Social Movement Unionism: A New Model for a New World”, Review, 16(3), 245-278.
• Weiner, L. (1998) “Teacher Unions Not ‘Too Industrial,’” letter to the editor in “Readers Speak Out on Teacher Unions,” Rethinking Schools, 13(1), http://rethinkingschools.org.
• Weiner, L. (2013) “Social Justice Teacher Activism and Social Movement Unionism: Tensions, Synergies and Space”, Multidisciplinary Journal of Educational Research, 3(3), 264-295.
• Whitty, G. (2006) “Teacher Professionalism in a New Era”, Paper presented at First General Teaching Council for Northern Ireland Annual Lecture, Belfast, March 2006.