Türkiye’de 2000 Sonrası Akademik Yazında Çocuk İşçiliği Çalışmalarının Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 63, 2503 - 2538, 01.01.2019

Emre Erdoğan Pınar Uyan Semerci

Öz

OECD ülkeleri arasında en yüksek çocuk yoksulluk oranına sahip ülkelerden biri olan Türkiye’de yasadışı olan çocuk işçiliği güncel olmayan TÜİK 2013 verilerine göre 900 bindir. Suriye’den gelen geçici koruma altındaki 18 yaş altı kırılgan nüfus eklendiğinde çocuk işçiliği Türkiye’nin en öncelikli olarak çözüm geliştirmesi gereken konularından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. “Çocuk hakları”, “çocuğun iyi olma hali” ve “çocuğun üstün yararı” başta olmak üzere çocuk çalışmaları açısından var olan temel prensipler çocuk işçiliği ile mücadele alanında, araştırma ve yazında kılavuz görevi görmelidir. Bu makalede 2000 yılı sonrası Türkiye’de var olan çocuk işçiliği üzerine olan akademik yayın elden geldiğince kapsamlı bir biçimde ele alınacaktır. Google Akademik “çocuk işçiliği” ve “Türkiye” anahtar kelimeleri eşliğinde hem Türkçe hem İngilizce olarak taranmıştır. Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Vakfı’nın internet sayfasında yer alan kütüphanenin kaynakçası 2000 sonrası akademik yayınlar için taramaya dahil edilmiştir. Ayrıca sivil toplum kuruluşları için yazılan araştırma raporları da eklenmiştir. Hem NVIVO programından yararlanarak temalar, alanlar kodlanmış, hem de tüm yazın dikkatle okunarak, teorik ve metodolojik yaklaşımı açısından değerlendirilmiştir. Çocuk işçiliği alanındaki çalışmaların disiplinler, yaklaşımlar ve temalar çerçevesinde nasıl ele alındığı özetlenen makalede, ayrıca çocuk işçiliğinin farklı biçimlerine dair çalışmalarda aktarılacaktır. Çocuğun iyi olma hali çerçevesinde özellikle riskler açısından çocuk işçiliğinin farklı biçimlerinin hangi tür sorularla sınıflandırılabileceğine dair bir öneri de yer alacaktır. Çocuk çalışmaları açısından etik ve metodolojik noktalara dikkat edilmesinin vurgulandığı makale, çocuk işçiliği yazının hem nihai amacı olan çocuk işçiliğinin önlenmesi hem de üretilen akademik yazının hem içerik hem de metodolojik olarak “çocuğun iyi olma hali” ve “çocuğun üstün yararı” perspektifini korumasının önemi yineleyerek sonlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk İşçiliği, Çocuğun iyi olma hali, Çocuğun üstün yararı, Türkiye

Evaluation of Child Labour Studies in Turkey 2000 Onwards

Öz

Turkey is among the OECD countries that have the highest child poverty rates, and the number of child labourer, although defined as illegal, is 900 thousand according to the outdated data of TURKSTAT 2013 . When the number of vulnerable children from Syria, with their temporary protection status, added to the existing conditions, child labour becomes one of the most vital issues in Turkey that needs to be solved. The basic principles that exist in childhood studies, especially “child's rights”, “child well-being” and “child's best interests” should serve as guidelines in the field of combating child labour, and also for research and literature. In this article, the academic publication on child labour that existed in Turkey after 2000 will be discussed as comprehensively as possible. Google Academic has been scanned in both Turkish and English with the keywords "child labour" and "Turkey". The library's source on the website of the Fişek Institute Working Children Foundation is included in the scan for post-2000 academic publications. In addition, research reports written for non-governmental organizations have been added. Using the NVIVO program, themes and fields are encoded and evaluated theoretically and methodologically by carefully reading the entire texts. The article elaborates on how studies in the field of child labour are handled within the framework of different disciplines and approaches, and how different themes and different forms of child labour are classified. Within the child's well-being approach, there will be a proposal on the classification of different forms of child labour in terms of risks. Underlying the importance of ethical and methodological concerns in children's studies, the article emphasizes how "child well-being and "the child's best interest" perspective should be maintained in child labour literature both for its ultimate aim of prevention of child labour, and for its content and its methodology.

Anahtar Kelimeler

Child Labor, Child Wellbeing, Child’s Best Interest, Turkey

Kaynakça

• Acar, H. (2000) Working Children on the Streets and in the Service Sector, Basılmamış Tez, Ankara: Hacettepe University.
• Acar, H. (2010) “Children Working in the Streets and in the Service Sector in Turkey: A Comparative Study” International Journal of Human Sciences, 7(1), 1009-19.
• Acaroğlu, H. (2010) “An Empirical Approach about Some Important Features of Child Labor in Turkey”, Business and Economic Horizons, 3(3), 135-146.
• Afanasieva, D. (2016) In Turkish Sweatshops, Syrian Children Sew to Survive, Reuters Investigates, Special Report, https://www.reuters.com/investigates/special- report/europe-migrants-turkey-children/ (09.07.2019)
• Akıllı, H. Ve Dirikoç, A. (2015) “Uydu Kent Nevşehir’de Göç Çocukları”. İdealkent, 6(17), 252-269.
• Akın, L. (2009) “Working Conditions of the Child Worker in Turkish Labour Law”, Employ Responsibilities and Rights Journal, 21(1), 53–67.
• Akpınar, T. (2017) “Türkiye’deki Suriyeli Mülteci Çocukların ve Kadınların Sosyal Politika Bağlamında Yaşadıkları Sorunlar”. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 3(3), 16-29.
• Akpınar, T. ve Gün, S. (2016) “Testing the Human Capital Development Model: The Case of Apprenticeships in Turkey”, International Journal of Training and Development, 20(3), 214-223.
• Akşit, B., Karancı, N. ve Gündüz-Hoşgör, A. (2001) “Turkey Working Street Children in Three Metropolitan Cities: A Rapid Assessment”, Investigating the Worst Forms of Child Labour, 7, 1-88.
• Akyan, M. A. ve Atak, N. (2004) “Çankırı Sanayi Sitesinde Çalışan Çocuklar ve Çalışma Koşulları”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57(03), 139-151.
• Akyüz, E. (2012) Çocuk hukuku, Ankara: Pegem Akademi.
• Altuntaş, B. (2003) Mendile, Simite, Boyaya, Çöpe: Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuklar, İstanbul: İletişim.
• Altuntaş, O. ve Altınova, H. H. (2015) “Türkiye’de Risk Altındaki Çocukların Ana Akım Basında Temsili”, Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 3(2), 59- 69.
• Ardıç Çobaner, A. (2015) “Çocuk Hakları Bağlamında Suriyeli Mülteci Çocukların Haberlerde Temsili”, Marmara İletişim Dergisi, 24, 27-54.
• Ardıç Çobaner, A. (2016) “Türkiye'de Çocuk İşçiliği Sorunu ve Haberlerde Suriyeli Çocuk İşçilerin İzini Sürmek”, İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 5(9), 13-49.
• Artan, T., Arıcı, A., Salduz, Ç., Güzel, G., ve Küskün, M. E. (2018) “Syrian Child Workers Working In Textile Workshops: A Field Research in Bagcılar, Istanbul”. Türk Uygulamalı Sosyal Hizmet Dergisi, 1(1), 51-61.
• Artar, M. (2014) Mevsimlik Tarımda Çocuk Olmak, Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 21.
• Atasü Topçuoğlu, R. (2012) Türkiye’de Göçmen Çocukların Profili, Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Önerileri Hızlı Değerlendirme Araştırması, Uluslararası Göç Ofisi (IOM). http://www.turkey.iom.int/documents/Child/IOM_GocmenCocukRaporu _tr_03062013.pdf (09.07.2019)
• Avcı, Y. Y. (2017) “Mehmet Güler’in Kalemiyle Çocuk İşçiler”, Sosyal ve Beşeri
• Avşar, Z. ve Öğütoğulları, E. (2012) “Çocuk İşçiliği ve Çocuk İşçiliği Mücadele Stratejileri”, SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(1), 9-40.
• Aydın, D., Karaca Çiftçi, E., ve Karataş, H. (2015) “Determination of Depression States of Children Who Work in Streets”, The Journal of Pediatric Research, 2(1), 31-36.
• Aykaç, H. B. (2015) “Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 27(116), 335-386.
• Bahadır, H. ve Uçku, R. (2016) “İzmir’in bir Mahallesinde Yaşayan 6-17 Yaş Arasındaki Suriyeli Çocukların Çalışma Durumları ve Çalışma Durumlarını Etkileyen Etmenler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 117-124.
• Bakırcı, K. (2002) “Child Labour and Legislation in Turkey”, The International Journal of Children’s Rights, 10(1), 55-72.
• Barışık, S., Ege, T ve Şimşek, T. (2016), “Türkiye’de Çocuk İşçiliği ve Ekonomik Etkileri”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 161-179.
• Başak Kültür ve Sanat Vakfı (2017) “Bir çocuk hakkı ihlali: Ev içi çocuk işçiliği” İstanbul: https://docs.wixstatic.com/ugd/085959_636046b08a594ea28d7658f64556b 3b3.pdf (09.07.2019) .
• Bekar, O. (2013) “Fırsat Eşitliği Bağlamında Orhan Kemal’in Eserlerindeki Çocuk İşçilerden İzler” Umut Vakfı Araştırma Merkezi, IV. Hukukun Gençleri Sempozyumu, “Edebiyat ve Hukuk”.
• Beltekin, N. ve Radmard, S. (2015) “Okul Çağındaki Çocukların İşçileşmesini Etkileyen Faktörler”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 145-163.
• Ben-Arieh, A. (2010) “From Child Welfare to Children Well-being: The Child Indicator Perspective”, A. Ben Arieh, S. Phipps ve S. B. Kamerman (der.) From Child Welfare to Child Well-being: An International Perspective on Knowledge in the Service of Policy Making, 9-24, New York: Springer.
• Bilgin, R. (2009) “Diyarbakır'da Sokakta Çalışan Çocuklar Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 232-244.
• Bilgin, R. (2012) “Sokakta Çalışan Çocukları Bekleyen Risk ve Tehlikeler: Diyarbakır Örneği”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8(15), 79-96.
• Büken, E. ve Büken, B. (2013) “Çalışma Süreleri ve Ücretler Çalışan Çocuğun Kabullenilmiş İstismarı mı? Çıraklık Okullarında Yapılan Bir Çalışma”, Adli Tıp Bülteni, 18(2), 48-55.
• Bülent, Ş. ve Kahraman, F. (2012) “Oyun Hakkının Uzağında Yaşamak: Türkiye’de İçgöç ve Çocuk Emeği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 167-189.
• Cangür, Ş., Furkan, K., İlhan, M., Özkaya, E. G., Tuğçe, U., Baykı, N., ve Ankaralı, H. (2013) “Düzce İlinde Sokakta Çalışan Çocukların Eğitime Bakış Açısı ve Beklentileri”, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(2), 5-14.
• Cesur, E. (2006) “Çocukların Çalıştırılmasının Ekonomik Büyümeye Etkisi” (Doctoral dissertation), DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Cüce, S. (2017) “Sokakta Çalıştırılan Çocukların Karşılaştıkları Güçlükler Üzerine Nitel Bir Araştırma: Ankara Örneği”, Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 35-47.
• Çatak, B. (2006) “Çocuk İşçiliği İçin Risk Faktörlerinin Belirlenmesi; Çocuk İşçi ve Okuyan Öğrencilerin Sağlık Durumlarının Karşılaştırılması” (Uzmanlık tezi), Pamukkale Üniversitesi.
• Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, (2004) Resmi Gazete, 25425. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/04/20040406.htm#3 (25.01.2018)
• Çöpoğlu, M. (2018a) “Bir Kısır Döngü: Dünyada ve Türkiye’de Çocuk İşçiliği ve İşsizlik”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5), 671-685.
• Çöpoğlu, M. (2018b) “Türkiye’de Çocuk İşçiliği”, Iğdır University Journal of Social Sciences, 14, 357-398.
• Davran, M. K., Sevinç, M. R., ve Seçer, A. (2014) “Türkiye’de Mevsimlik Tarım İşçisi Çocuklar”, XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 1184-1192.
• Dayıoğlu, M. (2005) “Patterns of Chance in Child Labour in Schooling in Turkey: The Impact of Compulsary Schooling”, Oxford Development Studies, 33(2), 195-210.
• Dayıoğlu, M. (2006) “The Impact of Household Income on Child Labour in Urban Turkey”, The Journal of Development Studies, 42(6), 939-956.
• Dayıoğlu, M. (2008) “Mother’s and Children’s Employment in Turkey”, The Journal of Developing Areas, 42(1), 95-115.
• Dayıoğlu, M. ve Assaad, R. (2003) “The Determinants of Child Labor in Urban Turkey”, Economic Research Forum Working Papers Series, Working Paper, 0302, Cairo, Egypt.
• Dedeoğlu, S. (2018) “Tarımsal Üretimde Göçmen İşçiler: Yoksulluk Nöbetinden Yoksulların Rekabetine”, Çalışma ve Toplum, 56(1), 37-68.
• Dedeoğlu, S. ve Bayraktar, S. (2019) Yoksulun Umudu Çocuk: Mevsimlik Tarım İşçisi Hanelerin Sosyo-Ekonomik Profili ve Çocuk İşçiliği Araştırması, Ankara: Kalkınma Atölyesi.
• Değirmencioğlu, S. M. (2010) “Medyada Çocuk Emeği ve Reklamların Çocuk İşçileri”. K. İnal (der.), Türkiye’de Çocuk Emeği, 313-329, Ankara: Ütopya Yayıncılık.
• Değirmencioğlu, S. M., Acar, H. ve Acar Baykara, Y. (2008), “Extreme Forms of Child Labour in Turkey”, Children & Society, 22(3), 191-200.
• Demiral, Y. ve Demir, E. (2016) Olgu Sunumu: Sığınmacılarda Çocuk İşçiliği. Savaş, Göç ve Sağlık, Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları
• Dur, A. İ. B. ve Öztürk, M. (2017) “Türkiye'de ve Dünyada Çocuk İşçiliği ve Mücadele Politikaları: Sdü Myo Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics ve Administrative Sciences, 22(3), 613-635.
• Durualp, E., Karadut, T., Kul, G., Özen, E., ve Gül, D. (2010) “Sokakta Çalışan Çocuklarda Depresif Belirtiler”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 161-168.
• Duyar, İ. (2013) “Çalış(tırıl)an Çocuklarda Bedensel Yıpranmalar”, İnsanbilim Dergisi, 2(1), 1-14.
• Duyar, İ. (2017) “Çalıştırılan Çocukların Bedensel Gelı̇şı̇mı̇ ve Sağlık Sorunları”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (Msg), 16(62-63), 65-73.
• Duyar, İ. ve Özener, B. (2003). Çocuk işçiler: çarpık gelişen bedenler, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Efe, H. ve Uluoğlu, S. A. (2015) “Dünyada Çocuk İşçiliğiyle Mücadelede Gelinen Nokta ve Geleceğe Dair Bazı Öngörüler”, Eğitim Bilim Toplum, 13(51), 46-72.
• Eğitim Reformu Girişimi (ERG). (2017) Bir Arada Yaşamı ve Geleceği Kapsayıcı Eğitimle İnşa Etmek, https://indd.adobe.com/view/6066c857-843a-4d49- b7e9-77f635a950cf (09.07.2019)
• Elçi, Ö. Ç., Yener, G., ve Ucku, R. (2007) “Working Conditions and Related Neuropsychiatric Problems among Shoemakers in Turkey: Do Child Workers Differ from Others?”, Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine, 11(1), 9-14.
• Erbay, E. (2008) Çocuk İşçi Olmak, Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayınları.
• Erbay, E. (2013) “Türkiye'de Çocuk İşçiliğinin Büyük Resmi”, Journal Of Society & Social Work, 24(1), 157-167.
• Erder, S. ve Lordoğlu, K. (1993) Geleneksel Çıraklıktan Çocuk Emeğine İstanbul:FES.
• Erder, S. (2005) “Çalışan çocuklar: çırak mı, işçi mi”, http://www.sendikanet.org/tr/modules/news/article.php?storyid=947.
• Erdoğan, E. ve Uyan Semerci, P. (2018) “Illegality in the Informal Labour Market: Findings from Pilot Research on Child Labour in Istanbul”. Research and Policy on Turkey, 3(2), 138-154.
• Erdoğan, Ö. (t.y.) Sokakta Çalışan Çocuklar Sorunu, Ankara: İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığı.
• Erdoğan, R. ve Ertaş, A. G. N. (2017) “Van Kentinde Çocuk İş Gücünün Mekânsal Analizi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(41), 219-246.
• Ertürk, Y. ve M. Dayıoğlu (2004) Gender, Education and Child Labour in Turkey Cenevre: ILO.
• Esin, M. N., Bulduk, S. ve İnce, H. (2005) “Workrelated Risks and Health Problems of Working Children in Urban Istanbul, Turkey”, Journal of Occupational Health, 47(5), 431-436.
• Fişek, A.G. (1979) “Çalışma Yaşamında Çocukların ve Gençlerin Korunması”, Çalışma Dergisi (Ocak-Nisan).
• Fişek A.G. (1982) “Çocuk Sağlığı ve Çocuk Yaşamı”, Ajans Tüba İş-İşçi Çalışma Bülteni, Yıl.7 Sayı 333.
• Fişek A.G. (1987) “Çocuk İşçilerde Beslenme ve Sağlık”, Toplum ve Hekim Dergisi, Mar, Sayı 42.
• Fişek, A. G. (1998) “Türkiye’de Çocuk Emeği Çalışmalarına Genel Bakış “II. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi: Cumhuriyet’in 75 Yılında Türkiye’de Çocuk Ankara: A.Ü. Çoçuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi (www.gurhan.fisek.net).
• Geçgin, E. (2017) “Ankara-Polatlı Örneğinde Sosyal Dışlanma Açısından Mevsimlik Tarım İşçiliği”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 3-35.
• Gelegen, D. G. (2015) “Çocuk Emeği”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 2(6), 42-46.
• Goncu, A., Ozer, S., ve Ahioglu, N. (2009) Chapter 4 Childhood in Turkey: Social Class and Gender Differences in Schooling, Labor and Play, Childhood Studies and the Impact of Globalisation: Policies and Practices at Global and Local Levels, Abingdon: Routledge.
• Gökşen, F., Cemalcılar Z. ve Gürlesel C. F. (2006) Türkiye’de İlköğretim Okullarında Okulu Terk ve İzlenmesi ile Önlenmesine Yönelik Politikalar, İstanbul: AÇEV, KA-DER ve ERG.
• Göl, İ. (2016) “Sanayi Sitesinde Çalışan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalışma Koşulları ile Sağlık Durumları ve Sağlığın Önemi Algılarının Değerlendirilmesi”, TAF Prev Med Bull, 15(4), 347-353.
• Gülçubuk, B. (2012) “Tarımda Çocuk Emeği Sömürüsü ve Toplumsal Duyarlılık”, Çalışma ve Toplum, 33(2), 75-94.
• Güloğlu, T., Korkmaz, A., ve Kip, M. (2003) “Türkiye'de Kayıtdışı İstihdam Gerçeğine Bir Bakış”, Sosyal Siyaset Konferansları, 45, 51-95.
• Gümrükçüoğlu, Y. (2014) “Mevzuatımızda Çocuk ve Genç İşçilerin Çalışma Yaşamında Korunmasına İlişkin Düzenlemelere Genel Bir Bakış”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (15), 482-545.
• Gün, S. (2010). Yoksulluk Döngüsü Bağlamında Sokakta Çalışan Çocuklar, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Güngör, F. ve Erdurak, A. (2016) “Çocuk Hakları ve Uygulama Stratejileri Bağlamında Sokakta Çalıştırılan Çocuklar”, Yalova Üniversitesi Sosyal
• Günöz, M. (2007) Türkiye’de Çocuk İşçiliği Sorunu ve Çözüm Önerileri (Uzmanlık tezi), T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.
• Gürses, D. (2009) “An Analysis of Child Poverty and Social Policies in Turkey”, Journal of Developing Societies, 25(2), 209-227.
• Harunoğulları, M. (2016) “Suriyeli Sığınmacı Çocuk İşçiler ve Sorunları: Kilis Örneği”, Göç Dergisi (GD), 3(1), 29-63.
• Hatipoğlu, B. (2009) Yoksul Ailelerle Sosyal Hizmet: Sokakta Çalışan Çocuklar Örneği, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Havlioğlu, S. ve Koruk, İ. (2013) “Göçebe Mevsimlik Tarım İşçisi Ergenlerde Yaşam Kalitesi Düzeyi ve Sorun Davranışları Sıklığı”, Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 11(1), 11-22.
• Hayata Destek Derneği (2016) Türkiye’de Çocuk İşçiliği Sorunu, https://www.hayatadestek.org/yayinlarimiz/Turkiyede_Cocuk_Isciligi_Soru nu_2016.pdf (09.07.2019)
• Hıdıroğlu, S. Karavus, M., Tanrıöver, Ö., Salva, T., Lüleci, E., ve Herek, B. (2016) “Bir Sanayi Kompleksinde Çalışan Çocukların Aile İçi Şiddete Maruziyetleri ve İlgili Faktörler: Niteliksel Bir Araştırma”, Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(3), 132-135.
• İçli, G. ve Bağış, R. C. (2018) “Çocuk Emeğine ve Çıraklık Eğitimine Sosyolojik Bir Yaklaşım: Denizli Kent Örneği”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 157-167.
• İkizoğlu, M., Önal Dölek, B., ve Gökçearslan Çifçi, E. (2007) “Çalışan Çocukların Sorunları ve Geleceğe İlişkin Beklentileri”, Toplum ve Sosyal Hizmet,
• İşeri, B., Sözen, G., Melik, Ö., Yavaşcan, Ö., Başkesen, A., ve Yaprak, I. (2005) “Çalışan Çocuk; Sosyo-Kültürel Özelikler ve Sağlık Taraması-İzmir Otomotiv Sanayi”. İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 15(1), 45-56.
• Kahraman, F. ve Sallan Gül, S. (2015) “Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu: Gaziantep Üzerine Bir Araştırma”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 339-366.
• Kalkınma Atölyesi (2012) Mevsimlik Tarım Göçünden Etkilenen 6-14 Yaş Grubu Çocuklar için Temel Araştırma, Ankara.
• Kalkınma Atölyesi (2014) Fındık hasadının oyuncuları, Ankara.
• Kalkınma Atölyesi (2017) Geçmişten Günümüze Adana Ovası’nda Mevsimlik Tarım İşçileri ve Çocukları, Ankara.
• Kalkınma Atölyesi (2018a) Bir Yevmiye Bir Yevmiyedir: Tarım Aracıları ve Türkiye’de Tarımsal Üretimde Çocuk İşçiliği Raporu, Ankara.
• Kalkınma Atölyesi (2018b), Yevmiyeci, Yarıcı veya Kürekçi Hepsi Çocuk: Tarımsal Üretimde Ücret Tipleri ve Çocuk İşçiliğinin Görünümleri Raporu, Ankara.
• Kara, B. (2017) “Çocuk İşçı̇lerı̇n Nörolojı̇k Sorunlar”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (Msg), 16(62-63), 56-64.
• Kara, S. B. K. ve Çalık, T. (2012) “Sokakta Çalışan Çocukların Eğitim İhtiyaçları”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(3), 674-695.
• Karaman, B. ve Özçalık, M. (2007) “Türkiye’de Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin Bir Sonucu: Çocuk İşgücü”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 25-41.
• Karatay, A. (2000) “İstanbul’un Sokakları ve Çalışan Çocuklar” S. U. Sayıta ve M.R. Şirin (der.) içinde İstanbul Çocuk Kurultayı Araştırmalar Kitabı, İstanbul: İstanbul Çocukları Vakfı.
• Karaoğlan, B., Alparslan, Ö. ve Karaoğlan, B. K. (2012) “Sokakta Çalışan Çocukların Yaşam Koşulları”, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(4), 268-274.
• Kayhan, N. (2012) “Çocuk İşçiliği, Ipec Deneyimi Işığında Sanayide Çalışan Çocukların Sorunları”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 187- 200.
• Kaynakçı, F. ve Mesutoğlu, C. (2018) “Göçebe Mevsimlik Tarım İşçiliğinde Çocuklar: Ekolojik Sistem Yaklaşımına Dayalı Bir Değerlendirme”, Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1).
• Kıral, G. ve Tıraş, M. F. (2013) “Understanding of Child Labour in Turkey: An Empirical Analysis”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2), 109-120.
• Kireçdağ, N. (2017) “Antakya’da Bir Alan Araştırmasına Dayalı Gözlemler: Suriyeli Sığınmacı Çocuk İşçiler (The Observations Based on a Field Survey in Antioch: The Syrian Refugee Children in Employment)”, Türk Tabipler Birliği Meslek Sağlık ve Güvenlik Dergisi (Turkish Journal of Occupational Health and Safety), 16(62-63), 29-35.
• Kizmaz, Z. ve Bilgin, R. (2010) “Sokakta Çalışan/Yaşayan Çocuklar ve Suç: Diyarbakır Örneği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 269-311.
• Kocadaş, B. ve Kılıç, M. (2017) “Medyanın Çalışan ve Okuyan Gençlik Üzerine Etkileri”, Sosyolojik Düşün, 2(2), 11-21.
• Koyun, A. ve Çiçekoğlu, P. (2011) “Karanlıkta Kaybolan Umutlar”, Anadolu Hemşirelik Ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(1), 59-65.
• Kömürcü, B. ve Avşar Negiz, A. (2016) “Kentsel Bir Sorun Alanı Olarak Sokakta Çalışan-Çalıştırılan Çocuklar: Isparta Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 971-994.
• Kucur, F. (2016) “Sosyo-Ekonomik Bir Sorun Olarak Sokakta Çalışan Çocuklar”, Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 55-66.
• Kulaksız, Y. (2014) “Yoksulluk Bağlamında Çocuk İşgücü”, Çalışma Dünyası Dergisi, 2(3), 91 -111.
• Kurnaz, Ş. A. (2007) “Çocuk yoksulluğu”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 12(12), 47-55.
• Küçükali, A. (2016) “Sokakta Çalışan Çocukların Sosyo-Ekonomik Durumları” Atatürk Üniversitesi İİB Dergisi, 30(5), 1345-1367.
• Küçükkalay, A. M., Dulupçu, M. A. ve Turunç, Ö. (2000) “Dünyada ve Türkiye'de Çocuk İşgücü İstihdamının Sorunları ve Önlenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 103-118.
• Küntay, E. (2017) “Dezavantajlı Çocuklar: İstanbul’un Yoksul ve Yoksun Çocukluk Halleri”, Toplum ve Demokrasi Dergisi, 11(24), 250-262.
• Lordoğlu, K. (2017) “Türkı̇ye’de Çocuk İşçı̇lı̇ğı̇ne İlı̇şkı̇n Değerlendı̇rmeve Saptamalar”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 16(62-63), 18-28.
• Lordoğlu, K. ve Aslan, M. (2018) “Görünmeyen Göçmen Çocukların İşçiliği: Türkiye'deki Suriye'li Çocuklar”, Çalışma ve Toplum, 57(2), 715-732.
• Lordoğlu, K. ve Etiler, N. (2014) “Batı Karadeniz Bölgesinde Mevsimlik Gezici Tarım İşçiliğinde Çalışan Çocuklar Üzerine Sınırlı Bir Araştırma”, Çalışma ve Toplum, 41(2), 115-134.
• Lordoğlu, K. ve Baştaymaz, T. (1983) “12-18 yaş arası Çalışan Çocuklar için Bölgesel bir Analiz örneği: Bursa” İstanbul: Sosyal Siyaset Konferansları 32-33.
• Mangır, M. (1992) “Ankara'da çıraklık eğitim merkezlerine devam eden öğrencilerin çalışma nedenleri ve bunları etkileyen bazı faktörler üzerinde bir araştırma” Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay., 696.
• Okumuş, E. (2009) “Sokak Çocukları’nın Sosyolojisi-Diyarbakır Örneği”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(4), 9-37.
• Osan, F. (2009) Çalışan Çocukların İstismarı: Mobilya İşkolu Örneği, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Öncü, E., Kurt, A. Ö., Esenay, F. I. ve Özer, F. (2013) “Abuse of Working Children and Influencing Factors, Turkey”, Child Abuse and Neglect, 37(5), 283-291.
• Öncü, E., Kurt, A., Esenay, F. ve Özer, F. (2012) “Çalışan Çocukların Ailede İstismarı/Abuse of Working Children Within the Family”, Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 10(3), 128-140.
• Öngel, S. (2017) “Türkiye'de Çocuk İşçiliği Gerçeği Raporu Nisan 2015”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (Msg), 16(62-63), 83-85.
• Örnek, Ö. K. (2017) “Çalışan Çocukların Psikolojik Sağlık Sorunları: Sistematik Derleme”,
• Özdemir, A. M. ve Yücesan, G. (2005) “Küresel Kapitalizmde Çocuk Emeğinin Ekonomi Politiği-Çocuk İşçilerin Oyun Hakkı Var mı?”, Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 8-15.
• Özdener, O. E. (2010) Adana İli Toplumsal Destek Merkezi Kayıt Tabanlı 7-15 Yaş Grubu Çalışan Çocukların Sağlık ve Sosyal Durumlarının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Adana. Uzmanlık Tezi, Çukurova
• Özener, B. ve Duyar, I. (2008) The Effect of Labour on Somatotype of Males During the Adolescent Growth Period, Homo, 59(2), 161-172.
• Özservet, Y. Ç. ve Sirkeci, I. (2016) “Editörden: Çocuklar ve Göç”, Göç Dergisi, 3(1), 1-4.
• Radmard, S. ve Beltekin, N (2017) “İşçileşme(me)k ya da Okumak: İşçi Çocukların Eğitimsel Durumlarına İlişkin Bir Çözümleme”, Electronic Journal Of Education Sciences, 6(12), 125-137.
• Rende, S. ve Erkin, H.C. (2005) “Çocuk Emeği: Bizde Ucuz, İstediğiniz kadar Kullanın” Birikim, 192, 40-45.
• Rodgers, G. ve Standing, G. (1981). “Economic roles of children in low-income countries”, Int'l Lab. Rev., 120, 31.
• Salı, G. ve Köksal Akyol, A. (2014) “Çalışan ve Çalışmayan Çocukların Cinsiyetlerine Göre Arkadaşlık İlişkileri, Sosyal Destek Algıları ve Mükemmeliyetçiliklerinin İncelenmesi”, Eğitim ve Bilim, 39(173), 209-220.
• Sallan Gül, S., Türkmen, E. ve Nizam, Ö. K. (2019) “Türkiye’de Emeğin En Savunmasız Hali: Şanlıurfa’da Suriyeli Mülteci Çocuk İşçi Olmak”, Çalışma ve Toplum, (2): 917-940.
• Save the Children ve UNICEF, (2015) Small Hands, Heavy Burden: The Syria Conflict https://www.savethechildren.nl/sci-nl/media/Save-the- children/PDF/Save-rapport-_-Small-hands-heavy-burden.pdf (09.07.2019)
• Sevinç, G. ve Sevinç, M. R. (2012) “Gezici Mevsimlik Tarım İşçisi Ailelerin İlköğretim Seviyesindeki Çocuklarının Eğitim Sorunları”, 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Konya, 1122-1128.
• Sevinç, M. R., Davran, M. K., Remziye, Ö. ve Sevinç, G. (2015) “Şanlıurfa Semt Pazarlarında Taşıyıcılık Yapan Çocuk İşçiler”, Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 18(3), 21-31.
• Simsek, Z. ve Koruk, I. (2011) “The Effects of Migratory Seasonal Farmwork on Psychomotor Development and Growth among Children Ages 0-5 Years in Southeastern Anatolia”, Turkish Journal of Public Health, 9(3), 157.
• Sungur, O. (2017) “Geçmişten Günümüze Dünyada ve Türkiye’de Çocuk İşçiliği”, Ayrıntı Dergisi, 5(49), 53-57.
• Susanlı, Z. B., Inanc-Tuncer, O. ve Kologlugil, S. (2016) Child Domestic Labour and Mothers’ Employment in Turkey, Economic research-Ekonomska istraživanja, 29(1), 967-979.
• Şengül, M., ve Kaya, T. (2016) “Kapitalizm ve Paternalizm Kıskacında Çocuk”, Türkiye’de Çocuklara İlişkin Sorunlar ve Alternatif Politika Arayışı Uluslararası Sempozyumu, 29-30.
• Şensoy Bahar, Ö. (2014a) “An Overview of the Risk Factors That Contribute to Child Labor in Turkey: Implications for Research, Policy and Practice”, International Social Work, 57(6), 688-697.
• Sensoy Bahar, O. (2014b) “Should They Work or Should They Not? Low-income Kurdish Migrant Mothers’ Beliefs and Attitudes about Child Labor”, Global Social Welfare: Research, Policy, & Practice, 1(1), 37-52.
• Şişman, Y. (2006) “Sokakta Çalışan Çocukların Yaşam Koşulları ve Gelecek Beklentileri”, Sosyal Bilimler Dergisi, 251-276.
• Şişmanlar, Ş. G. (2017), “İstı̇smar ve İhmal Bağlamında Çocuk İşçı̇lı̇ğı̇ Ve Ruh Sağlığı”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (Msg), 1662-63), 47-55.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü (2017) Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı, Ankara: Çalışma ve Soyal Güvenlik Bakanlığı – Çalışma Genel Müdürlüğü.
• Tanır, F. (2009) “Adana İlinde Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri İçin Uygulanan Toplumsal İşbirliği Projesinin Sonuçlarına Bakış”, Nobel Med, 5(3), 82-7.
• Taşbaşı, K. (2018) “Ana Akım Gazetelerde Görünmez Kılınan Çocuk İşçiler”, Global Media Journal: Turkish Edition, 8(16).
• Taştan, C. ve Çelik, Z. (2017) “Türkiye'de Suriyelilerin Eğitimi: Güçlükler ve Öneriler”, Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Tor, H. (2010) “Türkiye’de Çocuk İşçiliğinin Boyutları”, Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 2(2), 25-42.
• Tuncay, G. (2005) “The Reality of Informal Employment in Turkey”, International Programs Visiting Fellow Working Papers, Cornell University.
• Tunçcan, N. (2000) “Çocuk İşçiliği: Nedenleri, Boyutları ve Küreselleşen Dünyadaki Konumu”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 43-44.
• Tunçomağ, K. (1982) “Çalışma Hayatında Çocuk ve Gençler”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (31), 69-84.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2013) Çocuk İşgücü Anketi Sonuçları, 2012, Haber bülteni, 13659.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2017) İstatistiklerle çocuk, 2016. Haber bülteni, 24645.
• Türkmen Kaynak, M. ve Okyay, P. (2004) “A Descriptive Study on Street Children Living in a Southern City of Turkey”, The Turkish Journal of Pediatrics, 46(2), 131-136.
• Tüzün, I. (2017). Türkiye’de Mülteci Çocukların Eğitim Hakkını ve Karşılıklı Uyumu Destekleyen Yaklaşımlar, Politikalar ve Uygulamalar. European Liberal Forum. http://panel.stgm.org.tr/vera/app/var/files/t/u/turkiyede- multeci-cocuklarin-egitim-hakkini-destekleyen-yaklasimlar-politikalar-ve- uygulamalar-fnf-turkiye.pdf
• UNICEF (2016) Türkiye’deki Suriyeli Çocuklar, http://unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/T%C3%BCrkiyedeki%20Suriye li%20%C3%87ocuklar_Bilgi%20Notu%20Nisan%202016_1.pdf (09.07.2019)
• Uyan-Semerci, P. ve Erdoğan, E. (2017) Ben Kendim Büyüdüm Demiyorum- Adana’da (Mevsimlik Gezici) Tarım İşçilerinin Çocuklarının Yaşam Koşullarının Çocuğun İyi Olma Hali Perspektifinden İyileştirilmesi Projesi Araştırma Sonuçları, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Uyan Semerci, P., Erdoğan, E.ve Durmuş G. (2017) Çalışan Çocuk Bağcılar ve Küçükçekmece Pilot Araştırması, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. cocuk-web.pdf
• Uyan-Semerci, P. ve Erdoğan, E. (2018) “Who Cannot Access Education? Difficulties of Being a Student for Children from Syria in Turkey”, Vulnerable Children and Youth Studies, 13(1).
• Uyan-Semerci, P.; Erdoğan, E. (2014) Mevsimlik Gezici Tarım İşçiliği 2014: Araştırma Raporu, İstanbul: Hayata Destek Derneği.
• Uyan-Semerci, P., Müderrisoğlu, S., Karatay, A., Ekim-Akkan, B., Kılıç Z., Oy B. ve Uran Ş. (2012) Eşitsiz bir Toplumda Çocukluk: Çocuğun ‘İyi Olma Hali’ni Anlamak İstanbul Örneği. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ünal, C. (2014) “Çocukların Korunması Hakkı Kapsamında Çocuk İşçiliği Sorununun Çözümü ve Çözümsüzlüğü”, Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumu VI Bildiriler, Petrol İş Yayını, İstanbul, 289-305.
• Yalçın, S. (2016) “Syrian Child Workers in Turkey”, Turkish Policy Quarterly,
• Yetim, N. ve Çağlayandereli, M. (2007) “Toplumsal Algı Boyutuyla Sokakta Çalışan Çocuklar: Mersin Örneği”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(14), 31-55.
• Yıldırım, O. (2008) “Dünyada ve Türkiye’de Çocuk İşçiliği ve Özel Bir Örnek Olarak İstanbul İlinde Otomotiv Küçük Sanayiinde Çalışan Çocuk İşçi ve Çıraklar”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız, Ö. (2007) “Çalışan Çocuklar: ‘Sorun’ mu? ‘Çözüm’ mü?”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 6(2), 57-66.
• Yılmaz, A. G. F., Göçen, A. G. S. ve Yılmaz, F. (2013) “Sokakta Çalışan ve Çalışmayan İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlere İlişkin Algıları/Perceptions of Primary School 5th Grade Students' who are the Child Labour and who aren't at the Street towards Values in Social Studies”, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 82-99.
• Yılmaz, B. (2001) “Street-vendor Children in İstanbul: The Visible Face of Urban Poverty”, içinde S. Naumovic ve M. Jovanovic (der.) Childhood in Southeast Europe, Belgrade.
• Yılmaz, B. (2008) Entrapped in Multidimensional Exclusion: The Perpetuation of Poverty among Conflict-induced Migrants in an Istanbul Neighborhood, New Perspectives on Turkey, 38, 205-234.
• Yılmaz, T. (2014) “Çocuk İşçiliğinin Yeni Formları: Çocuk Oyuncular”, Çalışma ve Toplum, 40(1), 211-230.
• Yılmaz, U. ve Bayat, M. (2005) “Oto Tamirhanelerinde Çalışan Çocuk İşçilerin Sağlıklarını Koruyucu Davranışları İle İş Ortamı ve Çalışma Koşullarının Değerlendirilmesi”, Sağlık Bilimleri Dergisi, 14, 37-45.
• Yüksel, M., Adıgüzel, O. ve Yüksel, H. (2015) “Dünyada ve Türkiye'de Sosyal Politika Temelinde Dezavantajlı Bir Grup Olarak Çocuk İşçiler Realitesi”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(6), 23-34.