1987 Kazlıçeşme Deri İşçilerinin Grev Öyküsü

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 63, 2611 - 2638, 01.01.2019

Özge Kahraman

Öz

İstanbul Zeytinburnu’nda bulunan Kazlıçeşme Mahallesi yaklaşık 500 yıl önce deri atölyelerinin kurulduğu, emek tarihi açısından önemli deneyimleri barındıran bir üretim alanıdır. Ağır kimyasalların, ilkel makinaların kullanıldığı Kazlıçeşme deri atölyelerinde düşük ücretlerle, kötü çalışma koşullarında çalışan deri işçileri, ücret düzeyleri, çalışma koşulları, sendikal hak ve örgütlenme özgürlüğü kapsamında köklü bir emek hareketi deneyimine sahiptir. Kazlıçeşme Grevi sendikal hakların kısıtlandığı 12 Eylül döneminin ardından sınıf hareketini yeniden canlandıran emek hareketlerinden biri olması nedeniyle oldukça önem taşımaktadır. Grev, dönemi, süresi ve kazanımları bakımından işçi sınıfının özgün deneyimlerinden birini oluşturmaktadır. Bu çalışmada emeğin yeniden özne haline gelmesinde önemli katkısı olan Kazlıçeşme Grevi’ni ortaya çıkaran koşullar, deri işçilerinin talepleri, grevi örgütleme mekanizmaları, lokavtın grev sürecine etkisi, sınıfın kendi içindeki dayanışma örüntüleri incelenmektedir. Bu kapsamda çalışma, greve katılan deri işçileri, dönemin sendika yetkilileri ve işveren sendikası yetkilisi ile yapılan yüz yüze görüşmelere gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda 1987 Kazlıçeşme Grevi’nin sendikal demokrasi, sınıf bilinci, sınıfın kendi içindeki dayanışma örüntüleri, grev örgütleme mekanizmaları açısından önemli deneyimleri barındırdığı görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Kazlıçeşme Grevi, deri işçileri, emek hareketi, lokavt

Strike History of Kazlıçeşme Leather Workers in 1987

Öz

The Kazlıçeşme quarter in Zeytinburnu, Istanbul is one of the production areas involving experiences significant as regards the history of labour and that leather workshops have been established approximately 500 years ago. The leather workers who work in Kazlıçeşme leather workshops, in which heavy chemicals and primitive machines, with low wages and under poor working conditions have had deeply labour movement experience as regards the working conditions, trade union rights and right to organization. The Kazlıçeşme Strike is rather important in relation with the fact that it was one of the movements of the labour that had reanimated the class movements following the September 12, which had restriction the trade union rights. The strike period constitutes one of the unique experiences of the working class as regards times, period and acquisitions. In this study, the conditions that had led to the Kazlıçeşme Strike, which had significantly contributed to the subjectivation of the labour, claims of the leather workers, strike organization mechanisms, effects of the lock-out on the process of strike, and the patterns of solidarity within the working class are examined. In this frame, the study was carried out with face-to-face interviews with the leather workers who had participated in the strike and representatives of the trade union and the union of employers and based on an archive research. As the conclusion of the study, it was seen that the Kazlıçeşme Strike in 1987 involves important experiences in the democracy in trade unions, class consciousness, patterns of solidarity within the class and mechanisms of the organization of the strike

Anahtar Kelimeler

Kazlıçeşme Strike, leather workers, movements of labour, lock-out

Kaynakça

• Abasıyanık, S.F. (1993). “İnsanlığın Haline Doğru”, Bütün Eserleri: 8 içinde, Ankara: Bilgi Yayınevi, 27-43.
• Akkaya, Y. (2004) “Düzen ve Kalkınma Kıskacında İşçi Sınıfı ve Sendikacılık”, Balkan, N. ve S. Savran (Hzl), Neoliberalizmin Tahribatı içinde, İstanbul: Metis Yayınları, 139-164.
• Aslan, F. (1996) “Deri Sanayii İşkolu” Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, C.1, 287-291.
• Ateş, H. (1987) Grevimiz Üzerine, İstanbul: Gümüş Basımevi.
• Boratav, K. (2012) Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009, 16. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Budak, F. (2014) “Fetih Başkentinden Küresel İstanbul’a, Kazlıçeşme’de Değişim ve Kentsel Dönüşüm: Barselona 22@ Projesi ile Bir Karşılaştırma”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2,2, 9-24.
• Çelik, A. (2017) “Çalışma İlişkilerinde Esneklik ve Kuralsızlaşma: 1980’den 2010’a”, Çalışma İlişkileri Tarihi içinde, Makal, A. (Edt), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• ÇSGB (t.b.d) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü Yıllar itibariyle Günlük ve Aylık Asgari Ücretler. https://www.csgb.gov.tr/media/4168/gunluk_aylik_asgariuecret.pdf (25.05.2018)
• ÇSGB. (2017) İşyeri Tehlike Sınıfları Listesi, T.C. Resmi Gazete, 29992 27.02.2017.
• Demirdizen, D. ve K. Lordoğlu (2013) “Türkiye’de Sendika İçi Demokrasi ya da Bir İmkânsızın Arayışı mı?”, Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu V Bildiriler, İstanbul: Petrol-İş Yayını, 223-241.
• Dereli, T. (1998) “Sendika İçi Demokrasi”. Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, C.3, 23-26.
• Deri-İş Sendikası. (1998) Deri-İş Sendikası 1948-1998 [Belgesel]. İstanbul: Deri-İş Sendikası Basın Yayın Birimi.
• Ercan, F. (2004) “Sermaye Birikiminin Çelişkili Sürekliliği Türkiye’nin Küresel Kapitalizmle Bütünleşme Sürecine Eleştirel Bir Bakış”, Neoliberalizmin Tahribatı içinde, Balkan, N. ve S. Savran (Hzl), İstanbul: Metis Yayınları, 9-43.
• Güler-Müftüoğlu, B. (2014) “Üretim sürecinin vazgeçilmezi esneklik: Var ve yok ettikleri üzerine bir çerçeve”, Türkiye’de Yeniden Esneklik içinde, Müftüoğlu, Ö. ve A. Koşar (Hzl), İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 17-42.
• Güzel, Ş. (1985) “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İşçi Hareketi ve Grevler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.3, 803-828.
• Güzel, Ş. (2016) Türkiye’de İşçi Hareketi (1908-1984), Ankara: İmge Kitabevi.
• Kala, A. (2012) Debbağlıktan Dericiliğe İstanbul Merkezli Deri Sektörünün Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Koç, Y. (1987) “Sendika-İçi Demokrasi”, 11. Tez Kitap Dizisi, 6, 192-200.
• Koç, Y. (2003) Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi, Ankara: Türkiye Yol-İş Sendikası.
• Koç, Y. (2015) Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi Osmanlı’dan Günümüze, İstanbul: Tek Gıda-İş Sendikası.
• Koray, M. ve A. Çelik (2007) Avrupa Birliği ve Türkiye’de Sosyal Diyalog, Ankara: Belediye-İş Yayınları.
• Lordoğlu, K. (2004) “Türkiye’de Mevcut Bazı Sendikaların Liderlik ve Yönetim Anlayışları ve Bazı Sendikal Sorunlardan Örnekler”, Çalışma ve Toplum, 1, 81-96.
• Özar, Ş. ve F. Ercan (2004) “Emek Piyasaları: Uyumsuzluk mu, Bütünleşme mi?”, Neoliberalizmin Tahribatı içinde. Balkan, N. ve S. Savran (Hzl), İstanbul: Metis Yayınları, 191-210.
• Özveri, M. (2006) “Sendikal Hareket, Sorunlar ve Arayışlar”, Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar içinde, Sazak, F. (Der), İstanbul: Epos Yayını, 75-116.
• Petrol-İş. (1988). ’87 Petrol-İş Yıllığı. İstanbul: Petrol-İş.
• Petrol-İş. (1993) Sendikal Demokrasi. İstanbul: Petrol-İş.
• Tekin, Z. (1997) “İstanbul Debbaghanelerı” Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 8, 08, 349-364.
• Türkiye Deri-İş Sendikası (1985) Türkiye Deri-İş Sendikası İle Türkiye Deri Sanayii İşverenleri Sendikası Arasında Akdedilen Toplu İş Sözleşmesi, İstanbul: Işık Matbaacılık.
• Türkiye Deri-İş Sendikası (1987b) Türkiye Deri İş Sendikası Karar Defteri.
• Türkiye Deri-İş Sendikası (1987c) Türkiye Deri-İş Sendikası ile Türkiye Deri Sanayii İşverenleri Sendikası Arasında Bağıtlanan Toplu İş Sözleşmesi, İstanbul.
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1998a) İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, C. 2.
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1998b) İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, C. 3.
• Yerlitaş, O. (2013) “Osmanlıdan Cumhuriyete Sümerbank Beykoz Deri Kundura Fabrikası”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
• Yıldırım, K. (2012). “Balkan Savaşları’nın Osmanlı’da İşçi Hareketleri Üzerindeki Etkileri” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12/2, 213-234.
• Cumhuriyet (21.09.1987) İstanbul’da 12 Eylül sonrası ilk işçi mitingi yapıldı Lokavtı protesto.
• Cumhuriyet (25.06.1987) Kazlıçeşme’de grev günü.
• Cumhuriyet (26.06.1987) Deri grevinde tam katılım.
• Cumhuriyet (28.08.1987) Deri iş kolu Garip bir çağrı.
• Ercan, Ö. (12.06.1987) “Deri Sanayiinde Sıkıntı”, Milliyet.
• Güreli, N. (10.07.1987) “Eli kolu bağlı grevler”, Milliyet.
• Milliyet. (24.06.1987) 117 işyerinde lokavt kararı 33 grev bugün başlıyor.
• Milliyet (01.07.1987a) Kazlıçeşme’de tedirginlik…
• Milliyet (01.07.1987b) Greve misilleme lokavt.
• Milliyet (12.06.1987) Taşınma telaşına grev ve lokavt da eklendi. Deri sanayiinde sıkıntı.
• Milliyet (21.09.1987) Dayanışma Mitinginde Korsan Gösteri.
• Milliyet (25.06.1987) Deri işçileri Greve gitti.
• Milliyet (27.08.1987) Türkiye Deri Sanayii İşverenleri Sendikasından Sayın İşçilerimize İlgili Özel ve Kamu Kuruluşları ile Kamuoyuna Saygı İle Duyuruyoruz.
• Milliyet (30.10.1987) Deri grevi bitti.
• Oral, Ö. (22.07.1987) “Evren için video film”, Milliyet.
• Türk-İş (1987) “Deri-İş 33 İşyerinde Grevde” Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu Aylık Yayın Organı, 213-214.
• Türkiye Deri-İş Sendikası (1987a) “Açık Salon Toplantısı Yapıldı”, Türkiye Deri-İş Sendikası Aylık Yayın Organı, 1, 10.
• Türkiye Deri-İş Sendikası (1988) “Kazlıçeşme Deri Sanayii İşçilerinin Ücret Düzeyi”, Türkiye Deri-İş Sendikası Aylık Dergi Eki.