Samsun’da Evlere Temizliğe Giden Roman Kadınlar: Enformel Sektörde Çalışmanın Yükü Nelerden Hafif?

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 48, 59 - 86, 01.01.2016

Kezban Çelik Yasemin Yüce Tar

Öz

Bu çalışma, Samsun’daki Roman kadınların evlere temizliğe gitme şeklinde dahil oldukları enformel işgücü piyasasına katılım süreçlerini irdelemektedir. Evlere temizliğe giden Samsunlu Roman kadınlar yaklaşık 4 kuşaktır günlük ücretle çalışan kadınlardır. 20 Roman kadınla yapılan derinlemesine görüşmeler yoluyla kadınların bu çalışma deneyiminden ne kazandıkları ve ne kaybettiklerine yanıt aranmıştır. Araştırma sonucunda Roman kadınların ev hizmetlerinde çalışmalarının bazı kazanımlara ve bazı kayıplara yol açtığı bulgulanmıştır. Kazanımları şöyle sıralanabilir: i orta sınıfların evine, en mahrem yerlerine girebildikleri için kendilerini “tanınmış” hissediyorlar, ii kısa eğitimleri, erken evlenmeleri ve mesleki becerilerinin yokluğuna rağmen çalışabiliyorlar, iii ev içi alan ve cinsiyetçi iş bölümünden kaytarabiliyorlar, iv yoksullukla baş edebiliyorlar. Ne kaybettiklerine ilişkin bulgular ise şöyledir: i ücretli çalışan olmalarına rağmen sosyal güvencesizler, ii kız ve oğullarına çalışan kadın olmaktan aktarabildikleri şeyler sınırlı kalıyor; onların çalışan anne olması kızların ve oğlanların eğitim düzeyini arttıramıyor, evlenme yaşlarını geciktiremiyor, iii giyimleri, renkleri, yaşadıkları mahalle yani Roman olmanın damgaları ile mücadele etmelerine katkı sunmuyor, aksine roman oluşun ve ötekileştirme pratiğinin her gün tekrarlanması, içselleştirilmesi gerçekleşiyor iv çocuklarını mahalle ortamında bırakmak zorunluluğu; mahalle beklentisini ve yaşam biçimini değiştirmelerine olanak sağlamıyor, v birikim yapamıyorlar, sadece gündelik yaşamın sürdürülmesini sağlayabiliyorlar. Çalışmanın sonunda, enformel nitelikli çalışan olmanın yükünün; Roman olmaktan, iş piyasalarındaki ayrımcılıktan, sosyal sistemden alacaklarını tahsil edemedikleri için gittikçe ağırlaşan Roman oluştan daha hafif hale gelmekte olduğu tespiti yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Romanlar, Evlere temizliğe gitmek, İş yaşamı ve Kadın, Ev içi Alan, Enformalite ve Kadın

Roma women who do house cleaning in Samsun: Can be the burden of informal sector less than the others?

Öz

This study examines the process of Roma women’s labor force participation into informal labor market by doing house cleaning in Samsun. About four generations, Roma women in Samsun have been doing house clean work as a daily wage earner. The study conducted 20 in-depth interviews with Roma woman, and using the findings of interviews, the study try to find answers to two questions: what women lost and what women gain from this informal labor force participation. What they gain? i they can enter into the private homes the most intimate place of middle class families, therefore they feel that they are “recognized” by them, ii despite their short education, lack of training and early marriage, they can find a job, iii they can skip of domestic and gendered divisions of labor in their homes, iv they can able to cope with poverty. What they lost? i although they have a paid work , they have no social security, ii they would not increase to their daughters and boy’s education levels and does not delay the age at marriage of them, iii They could not cope with the stigma of being a Roma, including their clothing, their colors and neighborhood they live which shaped the stigma, it occurs every day repeating the practices are taking place internalization, iv they have to leave their children in the neighborhood environment, it does not allow them to change the neighborhood and lifestyle expectations of the neighborhood , v They cannot make savings, they only can ensure sustainability of everyday life. At the end of the study, it can be said that the burden of the informal work participation is less than to be a Roma for the Roma women who do house cleaning in Samsun

Anahtar Kelimeler

Roma, cleaning the house, work life and woman, private space, informal work and woman

Kaynakça

• Aras, F.E.(2009)Etnik (Çingene) İşgücünün Enformel İşgücü Piyasasına Katılım Biçimleri ve Bu Süreçte Etkili Olan Faktörler: İstanbul (Cankurtaran)ve Edirne (Menzilahır) Örnekleri. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 1-26.
• Aşkın, U. (2011) Küreselleşme sürecinde Türkiye’de yaşayan romanların sosyo- ekonomik durumları ve beklentileri: İzmir İli örneğinde bir alan araştırması. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı,(Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Akalın, A. E. (2014) Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınların Toplumsal ve İktisadi Varoluş Stratejileri Üzerine Sosyolojik Bir Analiz. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Baslevent, C. ve Onaran O. (2002) “Are Married Women in Turkey More Likely to Become Addedor Discouraged Workers?”, Labour, 17, 439 – 458.
• Bauder, H. (2002) “Neighborhood Effects and Cultural Exclusion”, Urban Studies, Vol 39, No.1, 85-93.
• Bora, A. (2005) Kadınların Sınıfı, Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Casa-Nova, M. J. (2007) “Gypsies, Ethnicity, and the Labour Market: An Introduction”, Romani Studies, Vol.17, No.1, 103-23.
• Doringer, P. B. ve Piore, M. J. (1980) “Unemployment and the ‘Dual Market’”, Reading Labour Economics, J.E. King (der), Oxford University Press, Oxford.
• Durmaz, N. (2015) “Eğlence Sektöründe Çalışma Koşulları ve Ayrımcılık: Çingeneler Örneği.” Çalışma ve Toplum, 44 (1).
• Duygulu, M. (2006) Türkiye’de Çingene Müziği: Batı Grubu Romanlarında Müzik Kültürü, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Erdoğdu, S. ve Toksöz, G (2013). Kadınların Görünmeyen Emeğinin Görünen Yüzü: Türkiye’de Ev İşçileri, Çalışma Koşulları ve İstihdam Serisi, No:42, Ankara: Uluslararası Çalışma Örgütü Ofisi.
• Fernandez, R. M. ve Su, C. (2004) “Space in the Study of Labor Markets”,Annu Rev. Social, Vol 30, 545-469.
• Fidan F.ve Özdemir Ç. M. (2011) “Ev Hizmetlerinde Çalışan Kadınlar ya da Evlerin Kadınları”, Çalışma İlişkileri Dergisi, Temmuz, Cilt 2, Sayı 1, 79- 89.
• Fonseca, I. (2002) Beni Ayakta Gömün, Çingeneler ve Onların Yolculukları (çev: Ö. İlyas), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fraser, N. (2005) “Kamusal Alanı Yeniden Düşünmek”, Özbek, M. (der), Kamusal Alan. İstanbul içinde: İstanbul: Hil Yayınları, 103–132.
• Gaulejac, V. (2013) İşletme Hastalığına Tutulmuş Toplum, (çev. Ö. Erbek) İstanbul: Ayrıntı yayınları.
• Genç, Yusuf ve Taylan, N. Ç. ve Barış, İ. (2015) “Roman Çocuklarının eğitim süreci ve akademik başarılarında sosyal dışlanma algısının rolü”, Internation Journal of Social Science (IASS), Number 33, 79-97.
• Helsinki Yurttaşlar Derneği (2008) “Eşitsiz Vatandaşlık: Türkiye Çingenelerinin Karşılaştığı staticfiles/files/biz_buradayız_-_ (10.10.2015) Hak İhlalleri” http://www.hyd.org.tr/turkiye%27de_romanlar-2.pdf
• Hudson, M. (2002) “Modeling the probability of niche employment: exploring work-force segmentation in metropolitan Atlanta”, Urban Geography, 23(6), 528-559.
• ILO (2010), Women in LaborMarkets: Measuring Progress and Identifying Challenges, March, First Published, Geneva, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_elm/--- trends/documents/publication/wcms_123835.pdf, (02.02.2011)
• İlkkaracan, İ. (1998) “Göç, Kadının Ekonomik Konumu, Hareket Özgürlüğü ve Aile İçi Güç Dinamikleri”, İktisat, 377, 62–67.
• Kalaycıoğlu S. ve Rittersberger-Tılıç H. (2001) Evlerimizdeki Gündelikçi Kadınlar, İstanbul: Su Yayınları.
• Koç, S. Ve Huntürk, M. Ve Üstünel, A. (2011) Yavuz Selim ve 200 Evler Mahallelerinde Yaşayan Roman Vatandaşlarımıza Yönelik Araştırma Raporu, Samsun: Samsun Valiliği
• Kümbetoğlu, B. (2005) Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Lordoğlu, K. ve Aslan M. (2012) “Türkiye İşgücü Piyasalarında Etnik Bir Ayrımcılık Var Mı?”. Çalışma ve Toplum, No: 2, 117-146.
• McGovern, P. (2007) “Immigration, labour markets and employment relations: prob-lems and prospects”, British Journal of Industrial Relations, 45(2), 217-235.
• Özbay, F. (1995) Kadınların Eviçi ve Evdışı Uğraşlarındaki Değişme, Şirin Tekeli (der.), 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: