Türkiye’de Aile Hekimliği Modeline Geçiş Süreci ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun Aile Hekimlerinin Sosyal Sigortalılık Statülerine İlişkin Uygulaması Hakkında Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 76, 121 - 158, 25.01.2023

Emre Yayın Yusuf Alper

https://doi.org/10.54752/ct.1241213

Öz

Cumhuriyet tarihi boyunca sağlık hizmetlerini geniş halk kitlelerine ulaştırmaya yönelik çabalar birinci basamak sağlık hizmeti sunumunda, 5258 sayılı Kanun ile hayata geçirilen aile hekimliği modeliyle sürdürülmektedir. Ancak gerek hekimlik gerekse yönetsel vazifeleri dolayısıyla birinci basamak sağlık hizmetlerinin merkezinde yer alan aile hekimlerinin, 5258 sayılı Kanun’dan kaynaklanan önemli sorunları bulunmaktadır. Bu sorunların bir kısmı, kanun ve idarenin düzenleyici işlemleri vasıtasıyla birinci basamakta hekimlik görevini ifa eden bir kamu görevlisi grubuna alışılagelmemiş görev, yetki ve sorumlulukların yüklenmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Bir diğer kısmı ise söz konusu hekimlerin, aile hekimliği hizmeti içerisindeki hukuki statülerinin tartışmalı niteliğinden ileri gelmektedir. Özellikle bu hususun, öncesinde kamu görevlisi olmayıp, aile hekimliği hizmet sözleşmeleri ile hizmete giren hekimler üzerinde yoğunluk kazandığı görülmektedir. Bu alanda yaşanan sorunların sosyal güvenlik hukukuna yansıması ise Sosyal Güvenlik Kurumu’nun hekimlerin sosyal sigortalılık statüsüne ilişkin uygulamaları üzerinden gerçekleşmektedir. Nitekim Kurum, 2013/11 sayılı Genelgesinin ilgili bölümünde gerekçesi belli olmayan bir yorumlamayla öncesinde kamu görevlisi olmayan aile hekimlerinin sosyal sigortalılık statüsünü, m. 4/I-a kapsamındaki sigortalılık olarak değerlendirmektedir. Halbuki idari hizmet sözleşmelerine dayalı bir şekilde istihdam edilen bu kişilerin 5510 sayılı Kanun’un açık hükmü karşısında m. 4/I-c kapsamındaki sigortalılıklarının kabulü gerekir.

Anahtar Kelimeler

Aile hekimi, Sosyal sigorta statüsü, Aile sağlığı merkezi

Kaynakça

• Akdağ, R. (2007) "Nereden Nereye Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı: Kasım/2002-Haziran/2007", T.C. Sağlık Bakanlığı, Ankara.
• Akyılmaz, B., Sezginer M., Kaya, C. (2017) Türk İdare Hukuku, Ankara: Seçkin.
• Alper, Y. (2020) Sosyal Sigortalar Hukuku, Bursa: Dora.
• Arslan, Y. (2017) Anadolu Selçuklu ve Osmanlı’da Darüşşifalar ve Faaliyetleri, http://kitaptarih.com/2017/06/24 (3 Kasım 2022)
• Aydın, E. (1997), "Türkiye’de Taşra ve Kırsal Kesim Sağlık Hizmetleri Örgütlenmesi Tarihi", Toplum ve Hekim, Temmuz-Ağustos, 1997/12, 21-44.
• Aydın, E. (2002) "Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Yıllarında Sağlık Hizmetleri", Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 2002/31, 183-192.
• Bulut, S. (2017) Aile Hekimlerinin Zorunlu Sevk Zinciri Uygulaması Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi, (Doktora Tezi), Hacettepe Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çağlayan, R. (2016) "Aile Sağlığı Merkezi Personelinin Hukuki Statüsü" Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 1/7, 399-415.
• Çakır, H.M. (2015) "Aile Hekimlerinin Hukuki Statüsü" İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2/2, 113-156.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N., Canbolat, T., Özkaraca, E. (2022) İş Hukuku Dersleri, İstanbul: Beta.
• Dağlaraştı, C. (2020) Türkiye’de Aile Hekimliği Kurumu: Aile Hekimliği Çalışanlarının Statüsü, Hakları, Yükümlülükleri ve Sorumlulukları, Ankara: Adalet.
• Demir, F. (2019) En Son Yargıtay Kararları Işığında İş Hukuku ve Uygulaması, İzmir: Albi Yayınları.
• DPT (2000) Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı:2001-2005, Ankara.
• DPT (2000), Sağlık Hizmetlerinde Etkinlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara: DPT:2561, ÖİK:577.
• Ertürk, Ş. (2022) İş Hukuku Dersleri: Bireysel İş Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, S., Ulucan, D., Baskan, E. (2020) İş Hukuku, İstanbul: Beta.
• Gözler, K. (2009) İdare Hukuku, Bursa: Ekin.
• Gözler, K. (2016) Hukuka Giriş, Bursa: Ekin.
• Gözler, K., Kaplan, G. (2022) İdare Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin.
• Gözübüyük, A. Ş. & Tan, T. (2016) İdare Hukuku: Genel Esaslar, Ankara: Turhan Kitapevi.
• Günday, M. (2015) İdare Hukuku, Ankara: İmaj Yayınevi.
• Güneş, A. M. (2020) Hukuk Metodolojisi, Bursa: Ekin.
• Güriz, A. (2019) Hukuk Başlangıcı, Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Güzel, A. (1997) “Fabrikadan İnternet’e İşçi Kavramı ve Özellikle Hizmet Sözleşmesinin Bağımlılık Unsuru Üzerine Bir Deneme”, Kamu-İş, 4/2, 83-126.
• Güzel, A., Okur, A. R., Caniklioğlu, N. (2021) Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul: Beta.
• Korkusuz, R. M., Doğan, B. B. (2011) "Sağlık Hakkının sosyal Güvenlik Sistemi İçindeki Yeri ve Önemi ile Gelişim Sürecindeki Eğilimler", Dicle Üniversitesi İİBF Dergisi, 2011/1, 65-83.
• Mollamahmutoğlu, H., Astarlı, M., Baysal, U. (2022) İş Hukuku, Ankara: Lykeion.
• Narmanlıoğlu, Ü. (2015) İş Hukuku: Ferdi İş İlişkileri I, İstanbul: Beta.
• Özbek, N. (2006) Cumhuriyet Türkiye’sinde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, İstanbul: Emeklilik Gözetim Merkezi ve Tarih Vakfı.
• Pala, K. (2016) "Türkiye’de Sağlık Reformu/Sağlıkta Dönüşüm Programı Süreci", 20. Pratisyen Hekimlik Kongresi, 3-6 Kasım, 2016, Antalya.
• Sağlık Bakanlığı. (2003), Sağlıkta Dönüşüm, Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Sağlık Bakanlığı. (2022a) Aile Hekimliği Dairesi Başkanlığı, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi-anasayfa (3 Kasım 2022)
• Sağlık Bakanlığı. (2022b) Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/birinci-basamak-sa%C4%9Fl%C4%B1k-hizmetleri.html ( 3 Kasım 2022)
• Sağlık Bakanlığı. (2022c) Türkiye’de Aile Hekimliği, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/t%C3%BCrkiye-de-aile-hekimli%C4%9Fi.html (3 Kasım 2022)
• Sağlık Bakanlığı. (2022d) Neden Aile Hekimliği?, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/neden-aile-hekimli%C4%9Fi.html (3 Kasım 2022)
• Sağlık Bakanlığı. (2022e) Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/birinci-basamak-sa%C4%9Fl%C4%B1k-hizmetleri.html (3 Kasım 2022)
• Sağlık Bakanlığı. (2022f) Sağlık İstatistikleri Yıllığı: 2020, https://www.saglik.gov.tr/TR,89801/saglik-istatistikleri-yilligi-2020-yayinlanmistir.html (3 Kasım 2022).
• Sancaktar, O., Önüt, L. B., Us Doğan, E., Kasapoğlu Turhan, M., Seyhan, S. (2021) İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, Ankara: Seçkin.
• Sert, S. (2019) Türkiye’de Sağlık Sistemi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı:2003-2019, (Yüksek Lisans Tezi), Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sözer, A. N. (2017) Hukukta Yöntembilim, İstanbul: Beta.
• Sözer, A. N. (2021) İşçi, Bağımsız Çalışan ve Kamu Görevlileri Bakımından: Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, İstanbul: Beta.
• Sted. (2001) On Soru On Yanıt: 224 Nolu sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, Mart-2001. https://www.ttb.org.tr/sted/sted0301/9.html ( 3 Kasım 2022)
• Süzek, S. (2022) İş Hukuku, İstanbul: Beta.
• Taşdemir, Y. (2021) "Türk Hukukunda Aile Hekimliği Sistemi ve Aile Hekiminin İşveren Sıfatına İlişkin Bir İnceleme", Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021/2, 261-296.
• Top, M. (2016) Türk Sağlık Sistemi, https://www.academia.edu/2923094/T%C3%BCrk_Sa%C4%9Fl%C4%B1k_Sistemi_ve_Politikalar%C4%B1 (3 Kasım 2022)
• Tuncay, A. C., Ekmekçi, Ö. (2021) Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul: Beta.
• Tunçomağ, K. & Centel, T. (2022) İş Hukukukunun Esasları, İstanbul: Beta.