Küresel Çerçeve Sözleşmelerinin Toplu Pazarlık Sürecine Etkisi: Türkiye’de IndustriALL’a Üye Sendikalar Örneği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 78, 2187 - 2228, 19.07.2023

Merve Çelik Hacer Simay Karaalp-orhan

https://doi.org/10.54752/ct.1325640

Öz

Türkiye, 1980 sonrasında ihracata dayalı sanayileşme modelini benimseyerek, dışa açılma sürecine girmiş ve böylelikle yabancı sermaye yatırımları ve çok uluslu şirketler (ÇUŞ)’ler için cazibe merkezi haline gelmiştir. Bu süreçte ucuz işgücüne dayalı emek yoğun üretim biçimleri yaygınlaşmaya başlamıştır. Birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi ulusal sendikal hareketin nispeten zayıflaması emeğin hak ve çıkarlarının gözetilmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Küresel sendika federasyonları tarafından küreselleşmenin neden olduğu sendikal sorunlara çözüm olabilecek yeni bir mücadele alanı olarak Küresel Çerçeve Sözleşmeleri (KÇS) düzenlenmiştir. Bu çalışmanın amacı KÇS’lerin Türkiye’deki ulusal sendikaların toplu pazarlık sürecine etkisini araştırmaktır. Alan araştırması iki boyutta olup öncelikle Türkiye’de IndustriALL’a üye KÇS kapsamındaki sekiz sendikanın uzmanı ve IndustriALL İsviçre merkez yetkilileriyle görüşülmüştür. Çalışmada, yarı-yapılandırılmış derinlemesine görüşme tekniği kullanılmış ve farklı işkolu/sektör temelinde karşılaştırmalar yapılmıştır. Sonuç olarak, KÇS’lerin Türkiye’deki üye sendikaların toplu pazarlık sürecine etkisinin sınırlı olduğu tespit edilmiştir. Yerel sendikaların KÇS’lerin müzakere süreçlerinde doğrudan yer almadığı, KÇS’lerin toplu pazarlık süreçlerinde araçsal nitelikte kullanıldığı ve grev hakkına etkisinin ise yerel yasa nedeniyle zayıf olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca KÇS’lerin, gönüllükten bağlayıcılığa geçişin hızlanması ve ÇUŞ’ların hesap verilebilirliğinin artırılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

küresel çerçeve sözleşmeler, toplu pazarlık, IndustriALL, Türkiye

The Effect of Global Framework Agreements on the Collective Bargaining Process: The Case of Trade Unions Affiliated with IndustriALL in Turkiye

Öz

After 1980s, Turkey adopted the export-based industrialization model and began opening up, thus becoming a center of attraction for foreign capital investments and multinational companies (MNCs). This started with labour-intensive production based on a cheap labour force. As in many developing countries, the relatively weak national trade union movements revealed the need for the rights and freedoms of workers to be observed within the framework of new arguments. In this process, Global Framework Agreements (GFAs) were organized by global union federations as a new field of struggle that could be a solution to the union problems caused by globalization. This study aims to investigate the effect of (GFAs) on the collective bargaining process of national trade unions in Turkey. The field research is in two dimensions: First, experts of eight national trade unions that are members of IndustriALL and the scope of GFAs, and second the IndustriALL Switzerland central officials were interviewed. In this research, a semi-structured in-depth interview technique is employed, and comparisons were made based on different sectors/business lines. As a result, it has been determined that the effect of GFAs on the collective bargaining process of member trade unions in Turkey is limited. It has been determined that local unions are not directly involved in the negotiation processes of GFAs, they are used instrumentally in collective bargaining processes, and their effect on the right to strike is weak due to local law. Moreover, it is stated that the transition from voluntary to binding should be accelerated, and the accountability of MNCs should be increased.

Anahtar Kelimeler

Global Framework Agreements, Collective Bargaining, IndustriALL, Turkey

Kaynakça

• Altan O (2020) Fabrika mı geliyor? https://www.dunya.com/kose-yazisi/fabrika-mi- geliyor/475582 (03.01. 2022). Alpagut G. ve Namlı, M. (2022) “İşkolu Barajının Toplu İş Sözleşmesi Ve İstatistiklere İtirazın Yetki Başvurusuna Etkisi” Çalışma ve Toplum, 1(72): 65-92 . Baycık, G. (2019) “Sosyal Diyalog, Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme Hakkına İlişkin ILO ve AB Standartlarına Uyum Değerlendirmesi ve Öneriler”, ILO, Ankara. Carew A (1996). “Conflict Within the ICFTU: Anti-Communism and Anti-Colonialism in the 1950s”. Internional Review of Social History, (41): 147-181. Eurofound, (2019) International Framework Agreement https:// www.eurofound. europa.eu/observatories/eurwork/industrial-relations-dictionary/international-framework-agreement (20.03.2021) Esprit&IndustriALL (2018) Global Framework Agreement https://www.industriall-union.org/sites/default/files/uploads/documents/GFAs/Esprit/esprit_gfa.pdf . (24.01.2022). Erdoğdu S. (2006) Küreselleşme Sürecinde Uluslararası Sendikacılık Ankara: İmge Kitapevi. Fairbrother P. and Hammer, N. (2005) “Global Unions: Past Efforts and Future Prospects” Relations industrielles/Industrial Relations, 60(3) 405-431. Fichter M., Sayım, K., and Agtaş, Ö. (2013). “Ulusötesi Üretim ve Tedarik Ağlarında İstihdam İlişkilerinin Örgütlenmesi ve Denetimi : Temel Çalışma Standartları Uluslararası Çerçeve Anlaşmalarıyla Güvence Altına Alınabilir mi?” . International Labour Organization- Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) Derneği, Berlin/Ankara. Ford, M. and Gillan, M. (2015) “The Global Union Federation in International Industrial Relations: A Critical Review”, Journal of Industrial Relations 57(3), 456-475. Gallin D. (2008) “International Framework Agreements: A reassessment”, Papadakis K (der) Cross-Border Social Dialogue and Agreements içinde Geneva: Internaional Institute for Labour Studies, 15-40. Gözler K. (2013) Hukukun Temel Kavramları, Bursa: Ekin Basın Yayın. Gülmez M. (2008) “Sendika Hakkı, Toplu Sözleşme ve Grevi de İçeren Toplu Eylem Haklarını Kapsar mı?” Çalışma ve Toplum, 3(18), 137-169. Hadwiger, F. (2016 ) Global Framework Agreements Achieving Decent Work in Global Supply Chain Geneva: International Labour Organization (ILO). Hammer, N. (2005). “International Framework Agreements: Global Industrial Relations Between Right and Bargaining”, Transfer, 9(4): 511-530. Hyman, R. (2005) “Shifting Dynamics in International Trade Unionism: Agitation, Organisation, Bureaucracy, Diplomacy”, Labor History 46(2), 137-154.
• Hutt, W. (2007). The Theory of Collective Bargaining. Alabama: The Ludwing Von Mıses Instıtute Auburn,
• IndustriALL. (2020). Due Diligence: Has France really laid the foundations to end corporate impunity? https://www.industriall-union.org/due-diligence-has-france-really-laid-the-foundations-to-end-corporate-impunity (20.03.2022)
• IndustriALL&TK Elevator (2020) Global Framework Agreement https://www.industriall-union.org/sites/default/files/uploads/documents/2021/GERMANY/gfa_tk_elevator_english.pdf (22.01.2022)
• IndustriALL&SAFRAN (2017) Global Framework Agreement on Working Conditions Social Responsibility and sustainable development https://www.industriall-union.org/industriall-global-union-signs-global-framework-agreement-with-safran (21.01.2022)
• IndustriALL&Eni (2019) Global Framework Agreement on International Relations and Corporate Social Responsibility https://www.industriall-union.org/sites/default/files/uploads/documents/GFAs/Eni/2019/gfa_eng.pdf, 1-18 (18.01.2022)
• IndustriALL&Daimler (2021) Principles of Social Responsibility and Human Rights https://www.daimler.com/documents/sustainability/society/daimler-principles-of-social-responsibility-and-human-rights-20210901 pdf 1-13 (22.01.2022)
• IndustriALL&Renault (2019) Building the world of work together at groupe Renault https://www.industriallunion.org/sites/default/files/uploads/documents/GFAs/Renault/GFA2019/acm_du_9_juillet_en.pdf (22.01.2022).
• IndustriALL , Essity, Unionen, & Essity Group EWC. (2018). Agreement between Essity and IndustriALL Global Union/ Unionen/Essity Group EWC https://admin.industriall-union.org/sites/default/files/uploads/documents/2018/SWITZERLAND/essity_gfa.pdf (23.01.2022).
• IndustriALL&HM (2015) On Compliance and Implementation of International Labour Standards at the Suppliers of HM Hennes Mauritz GBC AB https://www.industriall-union.org/sites/default/files/uploads/documents/GFAs/HM/hm_gfa2016_eng.pdf 1-8 (20.01.2022).
• IMF ve BOSCH (2004) Bosch Firmalarında Sosyal Sorumluluk İlkeleri https://www.industriallunion.org/sites/default/files/uploads/documents/GFAs/Bosch/gfa_bosch_turk.pdf (12.02.2022).
• IMF ve Volkswagen (2002) Declaration on Social Rights and Industrial Relations at Volkswagen 1-3 https:// www. industriallunion. org/sites/default/files/uploads/d ocuments/GFAs/Volkswagen/vweng.pdf (23.01.2022)
• ILO (2015) Collective Bargaining A Policy Guide. Geneva : International Labour Office https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---tra vail/documents/instructionalmaterial/wcms_425004.pdf (25.06.2021).
• ILO (2022). What is Collective Bargaining https://www.ilo. org/empent/ areas/ business-helpdesk/tools-resources/WCMS_DOC_ENT_HLP_CB_EN/lang--en/index.htm#:~:text=Collective%20bargaining%20is%20a%20voluntary,terms%20and%20conditions%20of%20work. (15.07.2022).
• Işıklı , A. (2003). Gerçek Örgütlenme Sendikacılık, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kağnıcıoğlu, D. (2014) Toplu Pazarlık Teori ve Uygulama Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kıdak, E. ve Uçkan Hekimler, B. (2021) “Ulusal Sendikal Rekabetin Uluslararası Düzeye Yansıması: Türkiye’deki Taşımacılık İşkolu Örneği”, Çalışma ve Toplum, 4(71), 2677-2712.
• Koçak, H. (2014) “Küresel Çerçeve Sözleşmeleri” Kaya P. A. (der) Uluslararası Sosyal Politika: Teorisi, Uluslararası Çalışma Normları ve Güncel Gelişmeler içinde, Ankara: Siyasal Kitapevi 155-168.
• Koç, Y. (2000) Uluslararası Sendikacılık Hareketi, Ankara:Türk-İş Eğitim Yayınları
• Munck, R. (2003). Emeğin Yeni Dünyası: Küresel Mücadele Küresel Dayanışma (1. b.). (M. Tekçe, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Müller, T. Platzer, H. & Rüb, S. (2010) “Global Union Federations and the Challenges of Globalization”, International Policy Analsysis 1, 1-12.
• Öztürk, Ş. (2021) “Tarihsel Açıdan Uluslararası Sendikal Örgütlenme ve Eleştiriler”, Kayagil M.E ve Kalkan M. (der) içinde, Sosyal Politikada Kurum ve Kuruluşlar, İstanbul: Filiz Kitabevi
• Papadokis, K. Casole, G. & Tsotroudi , K. (2008) “International Framework Agreements as elements of Cross-broder Industrial Relations Framework” Papadokis K. (der) içinde, An Emerging Global Industrial Relations Framework? Geneva: International Institute for Labout Studies 67-87.
• PETROL-İŞ (2014) Küresel Çerçeve Sözleşme Stratejik Bir Araç. 1-20. https: //www.p et rol-is.org.tr/sites/default/files/kuresel.pdf (20.10.2021).
• PSA, IndustriALL, & Industriall Europe (2017) Global Agreement on the PSA Group's Social Responsibility https://www.industriall-union.org/sites/ default/ files/ up loads/documents/2017/SWITZERLAND/acm_2017_signe-version_anglaise.pdf (20.02.2021).
• Renault ve IndustriALL (2013) Sürdürülebilir Bir Gelişim Büyüme İçin Birlikte Taahhüt Etmek https://www.industriall-union. org/s ites/ default /files/ up lo ads /documents/GFAs/Renault/GFA2013/renault_gfa_-_turkish.pdf (22.04.2022).
• Rıısgoord, L. (2005) International Framework Agreements: A New Model for Securing Worker Rights? Industrial Relations , 707-737.
• Sobczak, A. (2008) “Legal Dimesions of Internional Framework Agreements in the Field of Corporate” Papadakis K. (der) Cross-Broder Social Dialogue and Agreements: An Emerging Global Industrial Relations Framework? İçinde Geneva:International Institute for Labour Studies, 115-130.
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1996) Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını Cilt-1
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1998) Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfının ortak yayını Cilt 2
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi. (1998) İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Cilt 3
• Uçkan Hekimler B. (2017) “ Uluslararası İşçi Örgütlerinin Tarihsel Gelişimi, Faaliyetleri ve Üye Yapıları”, Kaya P. A. ve Güler C. (der) Uluslararası Sosyal Politika Teorisi, Uluslararası Çalışma Normları ve Güncel Gelişmeler içinde, Gözden geçirilmiş ve genişletilmiş 2. Baskı, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Ünal , A. (1999) Uluslararası İşçi Örgütleri ve Türk Sendikacıları ile İlişkileri, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Waterman, P. (2001) “Trade union internationalism in the age of Seattle”, Antipode, 33(3): 312–336.
• Windmuller, J., Pursey , K., and Baker , J. (2014) “The International Trade Union Movement”, R.Blanpain (der) içinde, Industrial Relations in Industrialized Market Economies, The Netherlands: Kluwer Law International BV, 75-100.
• WFTU (2023) History, https://www.wftucentral.org/history/ (21.06.2023).