Emergence and Development of the Occupational Safety Specialist Profession: Occupational Safety Professional in Developed Countries and Turkey

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 78, 2253 - 2286, 19.07.2023

İlknur Karanfil

https://doi.org/10.54752/ct.1325642

Öz

In this article, the conditions under which the occupational safety profession emerged and its development until today are examined. This profession has developed with the needs arising in the industrialization process and has taken its current form. It has been revealed by which regulations the profession emerged in industrialized countries and has been operated. It is known that this profession, in which autonomy is important, has value in terms of employees’ safety. Therefore, it is important how the profession matures and what stages it goes through.
In the article, it is aimed to show how this process develops differently in different countries.At this point, the examples of UK, USA and Spain are emphasized. This profession, which has developed with the efforts and organizations of professionals in the UK and the USA, has been shaped by government regulations in European countries and has been standardized throughout the EU. In these regulations, where the strategic importance of the profession is emphasized, the roles and functions of professionals have been determined. The article aims to show through which phases and with what kind of arrangements the profession has taken its present form. Then, the development of occupational safety proffession, which has become an important one with the Occupational Health and Safety Law adopted in 2012 in Turkey, has been conveyed. As a result, the development of the profession shaped by the regulations in Turkey and the current situation in other countries were evaluated by comparing with each other.

Anahtar Kelimeler

occupational safety professional, occupational safety in European Union, Occupational Safety Law, job insecurity, history of occupational safety.

İş Güvenliği Uzmanlığı Mesleğinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi: Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye’de İş Güvenliği Uzmanı

Öz

Bu makalede iş güvenliği uzmanlığı mesleğinin hangi koşullar altında ortaya çıktığı ve günümüze kadarki gelişimi incelenmektedir. Bu meslek, sanayileşme sürecinde doğan ihtiyaçlarla birlikte gelişmiş ve günümüzdeki halini almıştır. İlk olarak sanayileşmiş ülkelerde ortaya çıkan mesleğin hangi düzenlemelerle etkin hale getirildiği ortaya konulmuştur. Mesleki özerkliğin önem taşıdığı bu mesleğin çalışanların güvenliği açısından değer taşıdığı bilinmektedir. Dolayısıyla mesleğin nasıl olgunlaştığı ve hangi aşamalardan geçtiği önem taşımaktadır.
Makalede farklı ülkelerde bu sürecin nasıl farklı geliştiği gösterilmek istenmiştir. Bu noktada, İngiltere, ABD ve İspanya örnekleri üzerinde durulmuştur. İngiltere ve ABD’de uzmanların kendi mesleki çabaları ve örgütlenmeleri ile gelişen bu meslek, Avrupa ülkelerinde hükümet düzenlemeleri ile şekillenmiş ve AB genelinde standart hale getirilmiştir. Mesleğin stratejik öneminin vurgulandığı bu düzenlemelerde uzmanların rol ve işlevleri belirlenmiştir. Makale hangi evrelerden geçerek ve ne tip düzenlemelerle mesleğin bugünkü halini aldığını göstermeyi amaçlamaktadır. Ardından Türkiye’de 2012 yılında kabul edilen İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile birlikte önemli bir meslek haline gelen iş güvenliği uzmanlığının gelişimi aktarılmıştır. Sonuç olarak, mesleğin Türkiye’deki düzenlemelerle şekillenen gelişimi ile diğer ülkelerdeki mevcut durumu birbiriyle kıyaslanarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

iş güvenliği uzmanı, Avrupa Birliği’nde iş güvenliği, İş Güvenliği Kanunu, iş güvencesizliği, iş güvenliğinin tarihi.

Kaynakça

• Adams, S.J. (2000) “Today’s Safety Professional – Manager or Engineer?” Professional Safety Journal, 45 (6), 24-27.
• Akboğa Kale, Özge, Dikmen, Seyyit Ümit, Gürcanlı, Gürkan Emre, Bayram, İrem Baradan, Selim (2018) “İş Güvenliği Uzmanlığı: Sistemin İşleyişi Üzerine Bir Araştırma Çalışması,” (Çevrimiçi) https://www.researchgate.net/profile/Irem_Bayram/publication/284646396_Is_Gu venligi_Uzmanligi_Sistemin_Isleyisinin_Degerlendirilmesi_Uzerine_Bir_Arastirma_C alismasi/links/5655c69908ae1ef929787aa4.pdf 12 Aralık 2019.
• APOSHO. “APOSHO Hakkında”, (Çevrimiçi) http://www.kosha.or.kr/aposho/aposho/about/aboutAposho.do
• Arslan, Volkan, Ulubeyli, Serdar (2016) “İş Güvenliği Uzmanlarının Sorunlarına YönelikBir Saha Araştırması”, Çalışma ve Toplum, 50(3), 1321-1339.
• Booth, R.T., Hale, A.R., Dawson, S. (1991) “Identifying and Registering Safety Practitioners,” Safety Science, 14, 231-240.
• Brück, Carsten “OSH System at National Level – Spain” Kooperationsstelle Hamburg IFE GmbH; OSHwiki, (Çevrimiçi) https://oshwiki.eu/wiki/OSH_system_at_national_level_-_Spain#cite_note-INSHT_21-23
• Chaabane, Sebti (1985) “The Use of Expert Manpower in Health and Safety in France,” PhD Thesis, University of Aston, Birmingham.
• Cam, Erdem (2012) “İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitimlerinde Hukuki Dönüşüm (2004-2011)”, Çalışma ve Toplum, 34(3), 125-155.
• Demir, Günnur (2006) “İş Sağlığı ve Güvenliği’nin Sağlanmasında İşyeri İSG Kurullarının Etkinliği”, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Demirkaya, Seher (2014) “İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğini Sağlama Borcu ve İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini İşyeri (İşletme) Dışından Temini”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Anadolu Üniversitesi.
• Emiroğlu, Celal, Koşar, Levent (2010) “Toplumsallık ve Bireysellik Diyalektiğinde İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı Eğitimleri,” Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 35(10), 2-13.
• García, Ana M., López‐Jacob, Maria José, Dudzinski, Isabel, Gadea, Rafael, Rodrigo, Fernando (2007) “Factors Associated with the Activities of Safety Representatives in Spanish Workplaces”, Journal of Epidemiol Community Health, 61(9), 784–790.
• Hale, Andrew (2019) “From National to European Frameworks for Understanding the Role of Occupational Health and Safety (OHS) Specialists,” Safety Science, 115, 435-445.
• Hale, Andrew, Harvey, Hazel (2012) “Certification of Safety Professionals: Emerging Trends of Internationalisation”, Proceedings of the 6th International Conference of Working on Safety Network Towards Safety Through Advanced Solutions”, 11-14 September, Sopot, Poland.
• Hale, Andrew R., Hovden, J. (1998) “Management and Culture: the Third Age of Safety,” Occupational Injury: Risk, Prevention and Intervention, Ed. A.M. Feyer, A. Williamson, London: Taylor & Francis.
• Harvey, H., Johnson, D., Hale, A. (2012) “EUSAFE- European Qualification for Occupational Safety of Innovation,” Proje no.: 510362-2010-LLP-ITLEONARDO-LMP.
• HSE (Health and Safety Executive) (2003) Health and Safety Regulation: A Short Guide, (Çevrimiçi) https://www.hse.gov.uk/pubns/hsc13.pdf
• Health and Safety at Work etc. Law 1974, (İşte Sağlık ve Güvenlik Yasası), http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1974/37/section/2
• Hudson, Dennis, Ramsay, James D. (2019) “A Roadmap to Professionalism: Advancing Occupational Safety and Health Practice as a Profession in the United States”, Safety Science, 118, 168–180.
• International Network of Safety & Health Professional Organisations (INSHPO) https://www.inshpo.org/
• Institute of Medicine (2000) Safe Work in the 21st Century: Education and Training Needs for the Next Decade's Occupational Safety and Health Personnel, Washington, DC, The National Academies Press.
• İşçi Sağlığı ve Güvenliği (İSİG) Meclisi (2020) “İş Güvenliği Uzmanı Deniz İpek: Masalın 'aslı'”, (Çevrimiçi) 26.07.2020. http://isigmeclisi.org/20485-is-guvenligi-uzmani-deniz-ipek-masalin-asli
• Jandrot, Philippe (2012) “OSH System at National Level – France” (Çevrimiçi) https://oshwiki.eu/wiki/OSH_system_at_national_level__France#Legally_required_ training_for_OSH_specialist
• Kalyoncu, Gökçe (2007) Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye’de İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Ankara.
• Karakoç, Mehmet (2013) “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre İşverenin Eğitim Verme Yükümlülüğü”, İSSSM Mali Çözüm Dergisi, 117, 277-286.
• Karanfil, İlknur (2020) İş Güvenliği Uzmanlarının Emek Süreçlerinde Güvencesizleşme ve Güvencesizleşmeye Karşı Stratejiler, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Logan, P.W. (1966) ”Engineering Tomorrow’s Basic Component for Accident Prevention”, Journal of American Society of Safety Engineers, 11(8).
• Makal, Ahmet (1997) Türkiye’de Çalışma İlişkileri 1870-1919, İletişim, İstanbul.
• Makal, Ahmet (1999) Türkiye’de Çalışma İlişkileri 1919-1945, İletişim, İstanbul.
• McCullough, J.R. (1959) “What is a Safety Engineer?”, Journal of American Society of Safety Engineers, 1(4), 2-4.
• Maral, Murat, Yıldız, Taşkın D. (2020). Nezaretçilerin Gözünden Maden İşletmelerinin Değerlendirilmesi, İksad Yayınevi, Ankara.
• Molina, J.S.: “Historia de la Seguridad en el Trabajo en España” (History of Occupational Safety in Spain). Junta de Castilla y León, Consejería de Economía y Empleo -Dirección General de Trabajo y Prevención de Riesgos Laborales (Government of Castilla-León, Economy and Employment Ministry –General).
• Namal, Burcu, Kanber, Hilal, Kavas, Mustafa Volkan (2016) “İş Güvenliği Uzmanlarının Ücretlerini Denetledikleri Kurumlardan Almaları Nedeniyle Karşılaştıkları Etik Sorunlar”, Türkiye Biyoetik Dergisi, 3(3), 146-164.
• OSHA (U.S. Department of Labor, Occupational Safety and Health Administration) (2018) All About OSHA, 3302-08R 2018, (Çevrimiçi) https://www.osha.gov/Publications/all_about_OSHA.pdf
• Occupational Safety and Health Administration (OSHA), “Occupational Health Professionals”, https://www.osha.gov/SLTC/healthprofessional/index.html
• Occupational Safety and Health Administration U.S. Department of Labor, “Training Requirements in OSHA Standards”, 2254-09R 2015, https://www.osha.gov/Publications/osha2254.pdf
• Orhan, Serdar (2014) “İş Güvenliği Uzmanlarının İş Güvencesi Sorunu” HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum, 6(3), 70-89.
• Pérez, R., Martínez, C., Ruiz, R. (2016) “Intereses básicos y resoluciones de conflictos de las principales figuras en materia preventiva” (Basic interests and conflict resolution of the main actors in preventive matters). Tirant Lo Blanch, Valencia. https://diagnosticoprlconstruccion.files.wordpress.com/2016/03/intereses-yresolucic3b3n-conflictos-en-prl.pdf
• Pérez, R., Martínez, C., Ruiz, R. (2016) “Intereses básicos y resoluciones de conflictos de las principales figuras en materia preventiva” (Basic interests and conflict resolution of the main actors in preventive matters). Tirant Lo Blanch. (Çevrimiçi) https://diagnosticoprlconstruccion.files.wordpress.com/2016/03/interesesyresolucic3b3n-conflictos-en-prl.pdf
• Provan, David J., Pryor, Pam (2019) “The Emergence of the Occupational Health and Safety Profession in Australia,” Safety Science, Cilt: 117, 428-436.
• Pryor, Pam, Hale, Andrew, Hudson, Dennis (2019) "Development of a Global Framework for OHS Professional Practice", Safety Science 117, 404-416.
• Sevimli, K. Ahmet (2013) “Türk Borçlar Kanunu m.417 ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Işığında İşçinin Kişiliğinin Korunması”, Çalışma ve Toplum, 36(1), 107-147.
• Singapore Accord (2019) (Çevrimiçi) http://singaporeaccord.org/web/the-singapore-accord/accord-signatories
• Sánchez-Herrera, Ismael S., Donate, Mario J. (2019) “Occupational Safety and Health (OSH) and Business Strategy: The Role of the OSH Professional in Spain”, Safety Science, 120, 206–225.
• Saymen, Ferit Hakkı (1954) İş Hukuku, İstanbul, Hak Kitabevi.
• Taşkıran, Gülçin (2016) “Güvencesiz İş Güvenliği Uzmanları, Piyasalaşan İş Güvenliği: Bir Alan Araştırması”, Çalışma ve Toplum, 51(4), 1747-1768.
• Turner, B.R. (2014) The INSHPO Survey Project: Results and Retrospective. Report to ASSE (American Society of Safety Engineers). Parkridge Illinois.
• Yıldız, Taşkın Deniz (2012) 3213 sayılı Maden Kanunu Öncesinde ve Sonrasında Türkiye’de Maden Mevzuatında Yapılan Değişikliklerin İncelenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yeşilyurt, C. (2011) 5995 Sayılı Yasanın Getirdikleri VII (3213’ün 31. Maddesi). Madencilik Türkiye Dergisi 15, 80-82.
• Yasa ve Yönetmelikler 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. Resmi gazete yayım tarihi: 30 Haziran 2012.
• 4857 Sayılı İş Kanunu, Resmi gazete yayım tarihi: 10 Haziran 2003.
• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu. Resmi gazete yayım tarihi: 4 Şubat 2011.
• 5177 Sayılı Maden Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Resmi gazete yayım tarihi: 11 Mayıs 2004.
• 29342 Sayılı İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik. Resmi gazete yayım tarihi: 29 Aralık 2012.
• 27768 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği. Resmi gazete yayım tarihi: 27 Kasım 2010.
• 28509 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği, Ek 1: İşyeri Tehlike Sınıfları Listesi. Resmi gazete yayım tarihi: 26 Aralık 2012.
• 14502 Sayılı Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü. Resmi gazete yayım tarihi: 9 Nisan 1973.
• 28512 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği. Resmi gazete yayım tarihi: 29 Aralık 2012.