Untold Struggles: Unveiling Employment Challenges Faced by Asylum Seekers in Türkiye

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 81, 459 - 492, 03.04.2024

Bekir Güzel , Ozan Selçuk , Edip Aygüler

https://doi.org/10.54752/ct.1461345

Öz

In the 21st century, conflicts all over the world still cause people to leave their homes and/or countries and seek refuge in other countries. Due to Türkiye’s geographical location and history as a former empire, it has faced numerous requests for asylum since its founding. This research was conducted using the principles of the phenomenological approach and by interviewing 15 asylum seekers (6 of Afghanistan and 9 of Iraqi nationality) and 17 non-governmental organization (NGO) professionals working with asylum seekers in Ankara in order to delve into the challenges asylum seekers face in accessing employment and the problems in employment. Data was analysed using thematic analysis. The findings of this study are categorized into three themes: (1) Challenges faced by asylum seekers in the labour market; (2) Problems in assessing employment from a professional perspective; and (3) Common misconceptions and priority issues in the employment of asylum seekers. A total of 16 sub-themes were included under these themes. It has been determined that asylum seekers in Türkiye are forced to work in unregistered and temporary jobs, under severe conditions such as long working hours, with a salary lower than the minimum wage. It is also concluded that asylum seekers are inadequate in terms of language skills and lack of professional skills that facilitate access to the labour market; some asylum seekers cannot receive their wages from employers and they do not know any legal mechanisms that they can apply and claim their rights in such cases.

Anahtar Kelimeler

Employment, asylum seekers, international protection, challenges, Türkiye.

Anlatılmamış Mücadeleler: Türkiye'deki Sığınmacıların Karşılaştığı İstihdam Zorluklarının Ortaya Çıkarılması

Öz

21. yüzyılda dünyanın dört bir yanında yaşanan çatışmalar hâlâ insanların evlerini ve/veya ülkelerini terk etmelerine ve başka ülkelere sığınmalarına neden olmaktadır. Eski bir imparatorluk mirasını devralan Türkiye’nin coğrafi konumu ve tarihi, kuruluşundan bu yana çok sayıda sığınma talebiyle karşı karşıya kalmasına neden olmuştur. Bu araştırma, fenomenolojik yaklaşımın ilkeleri esas alınarak yürütülmüş ve Türkiye’deki sığınmacıların istihdama erişimde karşılaştıkları zorlukları ve istihdamda yaşadıkları sorunları keşfetmek için araştırma kapsamında Ankara’da ikamet eden 15 sığınmacı (6’sı Afganistan, 9’u Irak uyruklu) ve sığınmacılarla çalışan 17 sivil toplum kuruluşu (STK) çalışanıyla görüşülmüştür. Veriler tematik analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Bu çalışmanın bulguları üç tema altında sunulmuştur: (1) Sığınmacıların istihdam piyasasında karşılaştıkları zorluklar; (2) Profesyonellerin bakış açısıyla istihdam alanındaki sorunlar; (3) Sığınmacıların istihdamı konusunda doğru bilinen yanlışlar ve öncelikli konular. Bu temalar altında toplam 16 alt temaya yer verilmiştir. Türkiye’de bulunan sığınmacıların kayıt dışı ve geçici işlerde, uzun çalışma süreleri gibi ağır koşullar altında, asgari ücretten daha düşük bir ücretle çalışmak zorunda kaldıkları tespit edilmiştir. Ayrıca sığınmacıların işgücü piyasasına erişimi kolaylaştıran dil bilgisi ve mesleki beceri eksikliği gibi konularda yetersiz oldukları; bazı sığınmacıların işverenlerden ücretlerini alamadıkları ve böyle durumlarda başvurabilecekleri ve haklarını arayabilecekleri hukuki mekanizmaları da bilmedikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstihdam, sığınmacılar, uluslararası koruma, zorluklar, Türkiye.

Kaynakça

• Akdeniz, E. (2016). Ölüm Koridorundan Mülteci Pazarlığına: Sığınamayanlar, İstanbul: Evrensel Kültür Kitaplığı
• Akdeniz, E. (2021). Sekizinci Kıta: Göçmen Emeğinin Küresel Devinimi, İstanbul: Kor Kitap.
• Akpınar, T. (2009). Türkiye’ye yönelik düzensiz göçler ve göçmenlerin inşaat sektöründe enformel istihdamı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkiler Anabilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Alacadağlı, E. and Işıkçı Mamur, Y. (2018). Yerel Yönetimlerin Sığınmacı Kadınlara Yönelik Politikaları: Bayburt ve Giresun Örnekleri. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 141-160.
• Alamyar, R. and Boz, İ. (2022). Afgan göçmenlerin tarımsal geçmişi ve Türkiye’de tarım sektöründe istihdam olanakları. MAS Journal of Applied Sciences, 7(4), 1091-1106.
• Association for Solidarity with Refugees (2015). Türkiye'de Mülteci Olmak Uydu Kentler İzleme ve Raporlama Projesi, İzmir: Yediveren Matbaacılık.
• Aygüler, E., Ayalp, M. Ç., Yetkin-Aker, D. and Buz, S. (2021). Türkiye’deki Sığınmacı İstihdamının Beşerî Sermaye Açısından Değerlendirilmesi, Sosyoekonomi, 29(47), 159-180.
• Aygül, H. H. (2018). “Mültecilerin İş gücüne katılımı ve piyasaya dair deneyimleri”, (içinde) Aygül, H. H. and Eke, E. (der.) 21. Yüzyılda Uluslararası Göç ve Mülteciler: Bir Türkiye Perspektifi, Ankara: Nobel Yayınları.
• Biehl, K. and Danış, D. (der.) (2020). Toplumsal cinsiyet perspektifinden Türkiye’de göç araştırmaları, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) & Göç Araştırmaları Derneği (GAR).
• Bilek, Ö., Sandal, A. and Yıldız, A. N. (2019). Göçmenlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Konuları, Ankara: Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu, http://www.turkis.org.tr/dosya/50mTRT1Kh6C6.pdf (13.09.2021).
• Bora, A., Bora, T., Erdoğan, N. and Üstün, İ. (2011). Boşuna Mı Okuduk? Türkiye’de Beyaz Yakalı İşsizliği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozdağlıoğlu, Y. (2014). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180(180), 9-32.
• Bozok, N. and Bozok, M. (2018). “Göçmen İstekleri” Yaklaşımı Işığında Beykoz, Karasu Mahallesi’ndeki Refakatsiz Afgan Göçmen Çocukların Yaşamlarını Sürdürme Mücadeleleri. Moment Dergi, 5(2), 416-440.
• Buz, S. (2006). Kadın ve Göç İlişkisi: Sığınan ve Sığınmacı Kadınlar, (Yayınlanmış Doktora Tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
• Cengiz, B. (2020). “İşgücü Piyasasındaki Göçmenlerin Yasal Statüsü: Ara Bir Kategori Olarak Yarı-Düzenlilik” (içinde) Sallan Gül, S., Dedeoğlu S. and Özlem Kahya Nizam, Ö. (der.) Türkiye’de Mültecilik, Zorunlu Göç ve Toplumsal Uyum: Geri Dönüş mü, Birlikte Yaşam mı? İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Cheung, S. Y. and Phillimore, J. (2014). Refugees, social capital, and labor market integration in the UK. Sociology, 48(3), 518-536.
• Civan, O. E. and Gökalp, A. (2011). Göçmen işçi kavramı ve göçmen işçilerin iş sağlığı ve güvenliği. Çalışma ve Toplum, 1(28), 233-263.
• Coşkun, E. and Yılmaz, Ç. (2018). Sığınmacıların toplumsal uyum sorunları ve sosyal hizmetlere erişimi: Düzce uydu kent örneği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 75, 269-305.
• Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Siyasal kitabevi
• Çağlar Chesley, M. (2020). “Mülteci Hakederliği ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Kırılganlık Arasındaki İlişkiyi Anlamak: Uluslararası Koruma Altındaki Mülteciler İçin Sosyal Yardımlar Örneği”, (içinde) Kristen Biehl K, and Danış, D. (der.) Toplumsal cinsiyet perspektifinden Türkiye’de göç araştırmaları, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) & Göç Araştırmaları Derneği (GAR).
• Çingir, Ö. F. and Erdağ, R. (2017). Türkiye’de biyopolitika ve göç: Iraklı mülteciler örneği. Ege Akademik Bakış, 17(4), 517-525.
• Dedeoğlu, S. (2011). Türkiye’de Göçmenlerin Sosyal Dışlanması: İstanbul Hazır-Giyim Sanayinde Çalışan Azerbaycanlı Göçmen Kadınlar Örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(01), 27-48.
• Dedeoğlu, S. (2019). Göç, Prekaryalaşma ve Kadın Emeği: Türkiye’de Suriyeli Kadınların Mevsimlik Tarımsal Üretimde Yeri, Toplum ve Hekim, 34(3), 187-197.
• Del Carpio, X. V. and Wagner, M. C. (2015). The impact of Syrian refugees on the Turkish labor market. World Bank Policy Research Working Paper, (7402).
• Doğan, Y. (2019). Trabzon’da Yaşayan Afganistan Uyruklu Sığınmacıların Göç Deneyimleri ve Sorunları. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5(7), 11-29.
• Ekiz Gökmen, Ç. (2018). Turizm Sektöründe Göçmen Emeği: Nitelikli Emek mi? Ucuz Emek mi?. Çalışma ve Toplum, 1(56), 139-166.
• Erdoğan, M. M. (2019). Türkiye’deki Suriyeli mülteciler. Konrad Adenauer Stıftung (KAS), 1-23.
• Erdoğan, M. M. (2020). Suriyeliler Barometresi 2019- Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi, Ankara: Orion Kitabevi
• Erol, S., I. (2020). Covid-19’un Emek Piyasası Üzerindeki Etkisini Azaltmaya Yönelik Uluslararası Çalışma Normlarına Dayalı Politikalar. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(2), 55-69.
• Fana, M., Pérez, S. T. and Fernández-Macías, E. (2020). Employment impact of Covid-19 crisis: from short term effects to long terms prospects. Journal of Industrial and Business Economics, 47(3), 391-410.
• Göç Araştırmaları Derneği-GAR (2022). İstanbul’un Hayaletleri: Güvencesizliğin kıyısında Afganlar Raporu, https://www.gocarastirmalaridernegi.org/tr/istanbul-un-hayaletleri-guvencesizligin-kiyisinda-afganlar/192-istanbul-un-hayaletleri-guvencesizligin-kiyisinda-afganlar-raporu-yayinlandi (15.03.2024).
• Gözübüyük Tamer, M. (2019). Trabzon'da Mülteci ve Sığınmacı Kadınlar: Bir Göç Deneyimi ve Kültürlerarası İletişim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Güler, H. (2020). Afganlı Göçmenlerin Göç Süreçleri ve İşçilik Deneyimleri: Uşak İli Örneği. Çalışma ve Toplum, 66(3), 1461-1482.
• Güzel, B. (2020). Türkiye-Gürcistan Sınırında Düzensiz Göç Hareketleri: Doğu Karadeniz Örneğinde Göçmen Deneyimleri, Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları.
• Human Rights Watch (May, 2017). Turkey: Education Barriers for Asylum Seekers Afghan, Iranian Children Lack Status, Risk Child Labor, https://www.hrw.org/news/2017/05/31/turkey-education-barriers-asylum-seekers (17.03.2024).
• İkizoğlu, M. and Dağ, Ö. (2023). Afgan İşgücünün Çalışma Hayatına İlişkin Tecrübeleri: Denizli İli Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 159-182.
• Human Resources Development Foundation (2015). Türkiye’de Göçmen Olmak: Göçmen İşçiler Araştırması, (Dündar, T. and Özer, E. (der.). İstanbul. ikgv.org/pdf/Belgesiz_Gocmenler_Isciler_TR.pdf (13.09.2021).
• International Labour Law No. 6735 (2016). https://turkishlaborlaw.com/wp-content/uploads/2016/09/INTERNATIONAL_WORKFORCE_LAW-6735__.pdf (14.03.2024)
• İşcan, İ. H. and Çakır, M. (2019). Türkiye'deki Sığınmacı ve Mültecilerin Türk İşgücü Piyasasına Etkisi: Bir Saha Araştırması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(43), 177-236.
• Kara, Y. and Kaya Tilbe, F. (2023). Tarım ve Hayvancılık Sektöründe Çalışan Afgan göçmenlerde ekonomik konumlanma ve entegrasyon: Trakya bölgesi örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(4), 1413-1424.
• Karakaya, C. and Karakaya, E. N. (2021). Türkiye’nin Göz Ardı Edilen Göçmenleri: Afganlar. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 7(1), 100-111.
• Kılkış, İ. and Demir, S. (2012). İşverenin iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verme yükümlülüğü üzerine bir inceleme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(1), 23-47.
• Kızmaz, Z. (2018). Suriyeli sığınmacılar: güvenlik kaygıları ve suç. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 392-431.
• Koç, M., Görücü, İ. and Akbıyık, N. (2015). Suriyeli sığınmacılar ve istihdam problemleri. Birey ve Toplum, 5(9), 63-93.
• Korkmaz, E. E. (2018). Türkiye'de Tekstil Sanayisinin Sosyal Taraflarının Mülteci İşçilerin İstihdamına Bakışı. Çalışma ve Toplum, 56(1), 93-120.
• Law on Foreigners and International Protection (LFIP) (2013). resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/04/20130411-2.htm (10.09.2021).
• Law on Occupational Health and Safety (2012). https://www.csgb.gov.tr/medias/4579/kitap08.pdf (15.03.2024).
• Lordoğlu, K. and Aslan, M. (2016). En Fazla Suriyeli Göçmen Alan Beş Kentin Emek Piyasalarında Değişimi: 2011-2014. Çalışma ve Toplum, 49(2), 789-808.
• Marx, K. (2015). Kapital - Set 1-2-3, (çev. M. Selik, and E. Özalp), Satlıgan, N. (der.), İstanbul: Yordam Kitap.
• Ministry of Labour and Social Security (MoLSS) (2024). Yabancıların Çalışma İzin İstatistikleri, https://www.csgb.gov.tr/istatistikler/calisma-hayati-istatistikleri/resmi-istatistik-programi/calisma-izin-istatistikleri/ (15.03.2024).
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri nicel ve nitel yaklaşımlar 1-2, (Çev. Sedef Özge), 5. Baskı, Ankara: Yayın Odası Yayınları
• Oğuz, F., Göksal, K., Oğuz, S. and Şahin, M. (2020). Kayıtlı İstihdama Geçiş Programı Birinci Faz Etki Analizi Çalışması, Ankara: Uluslararası Çalışma Örgütü.
• Orhan, O. and Gündoğar, S. S. (der.). (2015). Suriyeli sığınmacıların Türkiye'ye etkileri. ORSAM Rapor No: 195, Ankara: Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Örmeci Güney, G. and Cengiz, S. (2023). Göç Göçmen Politikaları ve Türkiye’de İşgücü Piyasalarında Prekaryalaşma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 8(20), 236-249.
• Özkan, A. M. and Bayrakçıl, A. O. (2021). Çalışma yaşamında sığınmacılar: Türk işçilerin sığınmacı iş arkadaşlarına yönelik tutumu üzerine bir alan araştırması. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 706–719.
• Öztoraman-Adıgüzel, S. and Tanyaş, B. (2020). Suriyeli Mülteci Kadınların Göç Deneyimleri: Zorunlu Göç, Gündelik Yaşam ve Uyum Üzerine Nitel Bir Çalışma. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 6(2), 173-210.
• Presidency of Migration Management (2024). Statistics, https://www.goc.gov.tr/uluslararasi-koruma-istatistikler (12.03.2024).
• Rittersberger-Tılıç, H. and Bal, S. (2019). Türkiye Emek Piyasasinda Mülteciler/Göçmenler: Görünmeyen Emek ve Görünen Politika Üzerine Bir Değerlendirme. Nüfusbilim Dergisi, 41(1), 26-51.
• Sevlü, H. (2020). “Gündelik Direniş Deneyimleri: Gaziantep’te Suriyeli Kadınlar”, (içinde) Biehl K. and Danış, D. (der.) Toplumsal cinsiyet perspektifinden Türkiye’de göç araştırmaları, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) & Göç Araştırmaları Derneği (GAR).
• Standing, G. (2017). Prekarya Bildirgesi: Hakların Kısılmasından Yurttaşlığa, (çev. E. Bulut), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Standing, G. (2020). Prekarya: Yeni Tehlikeli Sınıf, (çev. E. Bulut), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Strauss, A. and Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. New York: Sage Publications.
• Sürmeli, M. (2016). Iğdır’ın demografik yapısında göç ve Ahıska Türkleri örneği. Ankara: Türkiye Barolar Birliği.
• Şeker, D. and Uçan, G. (2016). Göç Sürecinde Kadın, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (14)1, 300-320.
• Şimşek, D. (2019). Türkiye’de Suriyeli mülteci entegrasyonu: zorlukları ve olanakları. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 172-187.
• Tekindal, M. and Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20 (1), 153- 182.
• Temel, R. and Topateş, H. (2023). İnşaat Sektöründe Suriyeli ve Afgan Emeğinin Güvencesiz ve Kuralsız Hâli: Manisa İli Örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 30(3), 575-596.
• Topgül, S. (2016). Sosyal Dışlanma ve Göç: Mülteci İşçiler Örneği. Sosyoloji Dergisi, (34), 269-289.
• Tümtaş, M. S. (2022). Nöbetleşe Dışlanma Zincirinde Son Halka: Düzensiz Afgan Göçmenler. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 12, 217-218.
• Uçar, C. (2020). “Gaziantep Parça Başı Emek Piyasasının Suriyeli Kadınları: Emek, Zorunlu Göç ve Şiddet”, (içinde) Biehl K. and Danış, D. (der.) Toplumsal cinsiyet perspektifinden Türkiye’de göç araştırmaları, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) & Göç Araştırmaları Derneği (GAR).
• Ünlütürk Ulutaş, Ç. and Topaloğlu, F. (2023). Türkiye'ye Yönelen Afgan Göçünü Toplumsal Cinsiyet Gözlüğüyle Okumak. Mülkiye Dergisi, 47(1), 170-197.
• Van Manen, M. (2007). Phenomenology of practice. Phenomenology & Practice. 1(1), 11-30.
• Vatansever, A. (2013). Prekarya Geceleri: 21. Yüzyıl Dünyasında Geleceği Olmayan Beyaz Yakalıların Rüyası. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 1-20.