Reading Sümerbank Nazilli Chintz Factory in the Context of Gender

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 83, 1543 - 1583, 05.11.2024

İlayda Erturun

https://doi.org/10.54752/ct.1569673

Öz

This study examines the Sümerbank Nazilli Chintz Factory, one of the State Economic Enterprises (SOEs) that influenced the economic and social structure of Türkiye, in the context of gender. The study focuses on the establishment of the factory, gender dynamics and the role of women's labour. The Sümerbank Nazilli Chintz Factory was one of the most important actors in the industrialization process of the Republic of Türkiye. The organization of the factory had multidimensional effects not only economically but also socially and culturally. In this study, the importance of women's labour in the process of economic and social development is addressed through a gender perspective on the Sümerbank Nazilli Chintz Factory. Women workers not only contributed to the economy but also pioneered the questioning of gender norms. This is very important for understanding the conflicts and transformations in Türkiye's modernization process. Through an oral history study conducted with 15 retired women from the Sümerbank Nazilli Chintz Factory, the importance of the factory within SOEs and its place in the context of gender were tried to be explained. For this reason, the study was conducted on the question of whether Sümerbank as a social factory created a rupture in the position of women in the private and public sphere in Nazilli.

Anahtar Kelimeler

State Economic Enterprises, Gender, Female Labour, Sümerbank Nazilli Chintz Factory

Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası’nı Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Okumak

Öz

Bu çalışma, Türkiye'nin ekonomik ve toplumsal yapısını etkileyen Kamu İktisadi Teşekküllerinden (KİT) biri olan Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası'nı toplumsal cinsiyet bağlamında incelemiştir. Çalışma, fabrikanın kuruluşu, toplumsal cinsiyet dinamikleri ve kadın emeğinin rolü üzerine odaklanmaktadır. Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası, Türkiye Cumhuriyeti'nin sanayileşme sürecinde en önemli aktörlerden biri olmuştur. Fabrikanın örgütlenmesi sadece ekonomik değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel anlamda da çok boyutlu etkiler yaratmıştır. Çalışmada, toplumsal cinsiyet perspektifinden Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası ele alınarak, kadın emeğinin ekonomik ve toplumsal gelişme sürecindeki önemine değinilmektedir. Kadın işçiler sadece ekonomiye katkıda bulunmakla kalmamış, aynı zamanda toplumsal cinsiyet normlarının sorgulanmasına da öncülük etmiştir. Türkiye'nin modernleşme sürecindeki çatışmaları ve dönüşümleri anlamak açısından bu durum oldukça önemlidir. Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası’nda çalışıp halen emekli olan 15 kadınla yapılan sözlü tarih çalışmasıyla, fabrikanın KİT’ler içindeki önemi ve toplumsal cinsiyet bağlamındaki yeri anlatılmaya çalışılmıştır. Bu nedenle bir sosyal fabrika olarak Sümerbank’ın Nazilli’de kadının özel ve kamusal alandaki konumunda kırılma yaratıp yaratmadığı sorusu üzerinden çalışma gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamu İktisadi Teşekkülleri, Toplumsal Cinsiyet, Kadın Emeği, Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası

Kaynakça

• Akgöz, G. (2021). Experts, Exiles, and Textiles: German “Rationalisierung” on the 1930s Turkish Shop Floor. International Review of Social History, 66(2), 179-216.
• Akgöz, G., Croucher, R., Pizzolato, N. (2020). Back to the factory: The Continuing Salience of Industrial Workplace History. Labor History, 61(1), 1-11.
• Akkaya, Y. (2002). Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık-1. Praksis: 5. 131-176.
• Alkan, H. I. (2018). Kırsal Kalkınmada Kadının Rolü: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Kadın Kongresi: SosyoHukuki Perspektifte Kadının Yeri, 191. Ankara: İmge Yayınevi.
• Aykaç, A. (2021). Devletin İşçisi Olmak: Nazilli Basma Fabrikası’nda İşçi Sınıfı Dinamikleri. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Başkaya, H., Özdemir, A. (2023). “Ekonomik ve Toplumsal Etkileriyle Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası”. Cumhuriyetin 100. Yılında GEÇMİŞTEN GELECEĞE NAZİLLİ. Ankara: Akademisyen Kitabevi. 115-126.
• Bora, A. (2021). Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çelik, A. (2023). “24 Ocak ve 12 Eylül Cenderesinde Seksenlerde Türkiye’de Emeğin Durumu”, Türkiye’nin 1980’li Yılları. İstanbul: İletişim Yayınları. 647-677.
• Dedeoğlu, S. (2000). “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türkiye’de Aile ve Kadın Emeği”, Toplum ve Bilim, 86(3), 139-170.
• Dedeoğlu, S., Elveren, A. Y. (2017). Giriş: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet, Toplum ve Refah Devleti. Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Dilek, D. (2021). Sosyal Fabrikanın Çalışanları Üzerindeki Etkisi: Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Doğan, H. (2007). Sanayinin Musikisinden Bilginin Türküsüne. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Gönç, T. (2017). Erkek Hemşireler: Değişen Roller, Çatışan Kimlikler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Işıklı, A. (1990). Sendikacılık ve Siyaset. Ankara: İmge Kitabevi.
• İnsel, A. (1996). Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye: Kalkınma Sürecinde Devletin Rolü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Koç, Y. (1998). Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Koç, C., Koç, Y. (2009). KESK Tarihi-I: Risk Alanlar / Yolu Açanlar (1985-1995). Ankara: Epos Yayınları.
• Koray, M. (2012). Sosyal Politika. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kümbetoğlu, B. (2020). Niteliksel Araştırmalarda Analiz. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Lillydahl, J. H. (1986). “Women and Traditionally Male Blue-collar Jobs”, Work and Occupations, 13(3), 307-323.
• Makal, A. (1999). Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946. Ankara: İmge Kitabevi.
• Makal, A. (2015). Türkiye’de Kadın Emeğinin Tarihsel Kökenleri: 1920-1960. Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği. Ankara: İmge Yayınevi.
• Makal, A. (2021). Ameleden İşçiye: Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihi Çalışmaları. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Meydan, S. (2023). Cumhuriyet’in Sosyo-kültürel Fabrika Örneği: Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Milkman, R. (1982). “Redefining ‘Women's Work’: The Sexual Division of Labor In The Auto Industry During World War II”, Feminist Studies, 8(2), 337-372.
• Sırma, Ş. (2022). Türkiye’de Sıtma Mücadelesinin İşçileşme Üzerindeki Etkisi: Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası Örneği. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 11(30), 196-216.
• Sümer Holding A.Ş. (1999). 1998 Yılı Faaliyet Raporu. Yüksek Denetleme Kurulu, Ankara.
• Sümer Holding A.Ş. (2000). 1999 Yılı Faaliyet Raporu. Yüksek Denetleme Kurulu, Ankara.
• Sümer Holding A.Ş. (2001). 2000 Yılı Faaliyet Raporu. Yüksek Denetleme Kurulu, Ankara.
• Sümerbank Holding A.Ş. (1989). Sümerbank Nazilli Basma Sanayii Müessesesi, 1988 Yılı Raporu. T.C. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu, Ankara.
• Sümerbank Nazilli Basma Sanayii Müessesesi, 1966-1988 Yılları Faaliyet Raporları, Yüksek Denetleme Kurulu, Ankara.
• Tarih Vakfı. (2024). “Sözlü Tarih Nedir?”. https://tarihvakfi.org.tr/ sitesinden 21 Ocak 2024 tarihinde erişilmiştir.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2024). “Yatırımların GSYH ve MYB İçindeki Payı”. https://www.sbb.gov.tr/yatirimlar/yatirimlarin-gsyh-ve-myb-icindeki-payi/ sitesinden 03 Ekim 2024 tarihinde erişilmiştir.
• Toksöz, G. (2015). “Kadınlar İşgücü Piyasasının Neden Dışında? Kapitalizm ve Patriarka Temelinde Bir Analiz”, Çalışma Hayatında Ayrımcılık ve Ayrımcılığa Karşı Mücadele, Kaos GL Yayınları, İstanbul, 37-56.
• Toksöz, G. (2016). Kadın’dan Aile’ye Geçiş AKP Döneminin İstihdam Politikalarının Toplumsal Cinsiyet Açısından Analizi. VIII. Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumunda Sunulan Bildiriler, Kocaeli, Aralık, 10, 111-121.
• Toksöz, G. (2017). Neoliberal Piyasa, Özel ve Kamusal Patriarka Çıkmazında Kadın Emeği. Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Toksöz, G., Özkazanç, A., Poyraz, B. (2001). Kadınlar, Kalkınma ve Sosyal Adalet. Ankara Üniversitesi, Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi. Ankara.
• Turgay, F. (2022). Erken Cumhuriyet Döneminde (1936-1960) İzmit SEKA Fabrikası: Devlet, Emek ve Şehir. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
• Turgay, F., Çelik, A. (2022). “Toplu Pazarlıksız ve Grevsiz Bir Dönemde SEKA’da Sendikalar ve Toplu Çalışma İlişkileri (1946-1960)”. Çalışma ve Toplum, 2(73), 931-964.
• Uçkan Hekimler, B. (2017). 2000’li Yıllarda Türkiye’de Memur Sendikacılığı. Zor Zamanlarda Emek: Türkiye’de Çalışma Yaşamının Güncel Sorunları. Ankara: İmge Yayınevi.
• Vézina, N., Courville, J. (1992). Integration of Women Into Traditionally Masculine Jobs, Women & Health, 18(3), 97-118.
• Yaman, M. (2020). Toplumsal Yeniden Üretim Birleşik Bir “Feminist” Teori?. Praksis, 53, 9-37.