Sermaye Birikiminin Yapısal Eğilimleri Bağlamında 2000 Sonrası Türkiye'de Tekstil Sektörü

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 86, 1083 - 1110, 24.07.2025

Çağın Erbek , Fuat Ercan

https://doi.org/10.54752/ct.1638152

Öz

Tekstil sektörü Türkiye için sanayileşme ve sermaye birikimi açısından özel bir öneme sahiptir. Osmanlı döneminde başlayan geç sanayileşme ve geç sermaye birikimi sürecinin ardından tekstil, Türkiye Cumhuriyeti'nin geç ulus inşa sürecinde çok daha önemli bir stratejik sektör haline gelmiştir. Bu çalışma, Türkiye'de tekstil sektöründe malzemenin dönüşümünü, sermaye birikiminin dönemsel ve yapısal koşulları etrafında kapitalizmin genel eğilimleriyle birlikte ele almayı amaçlamaktadır. Çalışmanın temel iddiası; tekstil sektörünün gelişimini belirleyen başat faktörlerin, özellikle 2000'li yıllardan itibaren, sektördeki yapısal değişim ve malzeme bileşimindeki farklılaşma olduğudur.

Anahtar Kelimeler

sermaye birikimi , kalkınma , sanayiler arası ileri geri bağlantı , tekstil sanayi , polyester

Textile Sector in Türkiye After 2000 in The Context of Structural Tendencies of Capital Accumulation

Öz

The textile sector has special significance in terms of industrialisation and capital accumulation for Türkiye. Following the late industrialisation and late capital accumulation process that began in the Ottoman period, textiles became a much more important strategic sector during the Republic of Türkiye’s late nation-building process. This study aims to address the transformation of the textile sector in Türkiye in terms of material, along with the periodic and structural conditions of capital accumulation and the general tendencies of capitalism. Our fundamental claim is that the main factors determining the development of the textile sector are structural change and material differentiation within the sector, especially since the 2000s.

Anahtar Kelimeler

capital accumulation , development , forward and backward linkage between industries , textile industry , polyester

Kaynakça

• Arvas, Y. E., & Kocaçalışkan, İ. (2020). Genetiği değiştirilmiş bitkilerin biyogüvenlik riskleri. Türk Doğa ve Fen Dergisi, 9(2), 201–210. https://doi.org/10.46810/tdfd.804336
• BBCTurkish.com. (2024). Büyümeye karşın ana sektörler sorunlu. BBC Türkçe. https://www.bbc.co.uk/turkish/europe/story/2005/03/printable/050331_turkey-eco.shtml
• Bibi, S. (2024). Prebish and the terms of trade. Resources Policy, 90(C). Elsevier. Bloomberght.com. (2024). Tekstil ve hammadde sektöründe toplam 200 bin kişilik istihdam kaybımız var. Bloomberght. https://www.bloomberght.com/konuk/video/tekstil-sektorunu-canlandirmak-icin-degisime-direnmemeliyiz/76188
• Boratav, K., & Türkcan, E. (1993). Türkiye’de sanayileşmenin yeni boyutları ve KİT’ler. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Dicken, P. (2015). Global shift: Mapping the changing contours of the world economy. Sage Publications.
• Dölen, E. (1992). Tekstil tarihi. Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Duran, A., & Temiz, D. (2016). The state of the Turkish textile and ready-wear industries. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 505–519.
• Ekonometre.com. (2003). Yatırımlar Mısır’a kayıyor. Ekonometre. https://www.ekometre.com/ekonomi/yatirimlar-misir-a-kayiyor-317435
• Ekonomim.com. (2024). Tekstil Mısır’a göç ediyor! Ekonomim. https://www.ekonomim.com/sektorler/tekstil/tekstil-misira-goc-ediyor-haberi-737071
• Emek Çalışmaları Topluluğu. (2024). İşçi sınıfı eylemleri raporu 2022. https://emekcalisma.org/2023/01/30/2022-isci-sinifi-eylemleri-raporu/
• Erbek, Ç. (2023). Kapitalizmin unutulan bileşeni malzeme pamuktan polyestere Türkiye’de tekstil sektörü. Sosyal Araştırma Vakfı Yayınları.
• Ercan, F. (2012). Modernizm, kapitalizm ve azgelişmişlik. Bağlam Yayınları.
• Hasanov, M. (2015). Türkiye’nin stratejik hedefi: İthalata olan bağımlılığın azaltılması. Hazar Strategy Institute Energy and Economic Research Center.
• Istanbul Chamber of Industry. (2023). Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu 2022. İstanbul Chamber of Industry. Kuduğ, H. (2019). Tarımsal biyoteknolojide DNA uygulamaları. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1–10.
• Marx, K. (1887). Capital: Volume I. Progress Publishers. https://www.marxists.org/archive/marx/works/download/pdf/Capital-Volume-I.pdf
• Marx, K. (1956). Capital: Volume II. Progress Publishers. https://www.marxists.org/archive/marx/works/1885-c2/
• Marx, K. (1973). Grundrisse: Foundations of the critique of political economy (rough draft). Penguin Books. https://www.marxists.org/archive/marx/works/download/pdf/grundrisse.pdf
• Mutlu, P., Mısırlı, K., Kahveci, M., Akyol, A., Erol, E., Gümüşcan, İ., Pınar, E., & Salman, C. (2018). Suriyeli göçmen işçilerin İstanbul ölçeğinde tekstil sektörü emek piyasasına eklemlenmeleri ve etkileri. Çalışma ve Toplum, 1(56), 69–92.
• National Cotton Council. (2023). Cotton Industry Report. http://www.upk.org.tr/raporlar Neilson, J., Pritchard, B., & Yeung, H. W. C. (2014). Global value chains and global production networks in the changing international political economy: An introduction. Review of International Political Economy, 21(1), 1–8. https://doi.org/10.1080/09692290.2013.873369
• Nurkse, R. (1964). Az gelişmiş ülkelerde sermaye teşekkülü. Menteş Kitabevi. Republic of Türkiye Ministry of Customs and Trade. (2020). 2019 yılı pamuk raporu. General Directorate of Tradesmen, Craftsmen and Cooperatives.
• Republic of Türkiye Ministry of Trade. (2023). Türkiye country report. 80th Plenary Meeting of the ICAC. https://icac.org/Content/EventDocuments/PdfFiles9c851747_05cc_4007_a7f9_b0accebe1773/Country%20Report%20of%20T%C3%BCrkiye%202022.pdf
• Statista. (2023a). Production volume of chemical and textile fibers worldwide from 1975 to 2022. Statista. https://www.statista.com/statistics/263154/worldwide-production-volume-of-textile-fibers-since-1975/
• Statista. (2023b). Production volume of textile fibers worldwide in 2023, by type. Statista. https://www.statista.com/statistics/1250690/global-textile-fiber-production-type/
• Statista. (2023c). Leading countries importing chemical filament fibers worldwide in 2023, based on value. Statista. https://www.statista.com/statistics/1308449/import-value-chemical-filament-worldwide-by-country/
• Statista. (2023d). Leading countries exporting chemical filament fibers worldwide in 2023, based on value. Statista. https://www.statista.com/statistics/1308414/export-value-chemical-filament-worldwide-by-country/
• Şahinkaya, S. (2019). Cumhuriyet iktisadında makas değişimi. Telgrafhane Yayınları.
• Tarakçıoğlu, I. (1987). Tekstil eğitiminin ülkemizdeki durumu ve potansiyeli: Bu konudaki öneriler. Tekstil ve Konfeksiyon Semineri. İstanbul Ticaret Odası.
• Tarakçıoğlu, I. (1989). Türkiye’de tekstil teknolojisi seçiminde strateji ne olmalıdır. Tekstil ve Mühendis, 3(18), 280–287.
• Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (2023), Durum ve Tahmin Pamuk. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF.
• Taymaz, E., & Voyvoda, E. (2017). Yapısal dönüşüm, sanayileşme ve sanayi politikalar: Küresel eğilimlerden Türkiye ekonomisine kısa bir gezinti. In Geçmişten geleceğe Türkiye ekonomisi (pp. 207–222). İletişim Yayınları.
• Textilegence.com. (2024). Türk tekstil endüstrisi Suriye’de üretim avantajlarını konuşuyor. Textilegence. https://www.textilegence.com/turk-tekstil-endustrisi-suriyede-uretim-avantajlarini-konusuyor/
• Todaro, M. P., & Smith, S. C. (2014). Economic development. Pearson.
• United Nations. (1964). Towards a new trade policy for development. United Nations Publication.
• Uyanık, S., & Çelikel, D. C. (2019). Türk tekstil endüstrisi genel durumu. Teknik Bilimleri Dergisi, 9(1), 32–41.
• Yıldız, H. (2011). Türkiye’nin sanayileşmesinde dokuma sanayiinin yeri ve önemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47, 389–404.