Öz
Tasavvuf ve benzeri fikirler tartışmasız bir şekilde İslam ile güçlü bir şekilde ilişkilidir. Doğu felsefesi ve edebiyatındaki yorumlarını tam olarak anlamak ve bunları küresel ölçekte bilim camiasına aktarabilmek için tasavvuf felsefesini, özellikle de fena ve beka kavramıyla ilgili olarak derinlemesine incelemek çok önemlidir. Dolayısıyla, aynı perspektiften bakıldığında, Özbek klasik edebiyatının önde gelen isimlerinden Alişir Nevai'nin eserlerinde “fena” ve “beka”nın nasıl yorumlandığı da önem arz etmektedir. Bu makalede Hazret-i Alişir Nevai'nin "Hayratü-l-Ebrar" adlı eserinde beka makamı, saliki, beka ve fena makamına ulaştıran aşamalar gibi iman, İslam, adalet, ahlâk, edep, kanaat, sadakat, sevgi, doğruluk, bilgi vb. pek çok konuya değinilmiş, mutasavvıfların bu makamların özüne ilişkin teorik görüşleri ve sanatsal yorumları incelenmiştir. Aynı zamanda makalede beka ve fena makamı kavramlarının yanı Alişir Nevai'nin lirik türdeki eserleri ile lirik-epik eserleri arasındaki farklar da ortaya konulmuştur.
Kaynakça
- Alisher Navoiy (2016). Qomusiy lug‘at (Sh. Sirojiddinov, Masʼul Muxarrir). Sharq. (In Uzbek)
- Cebecioğlu, E. (2009).Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. Ağaç Kitabevi Yayınları.
- Cürcânî, S. Ş. (2021).Ta’rifât tasavvuf ıstılahları (A. M. Tolun, Çev.). Litera Yayıncılık. (Eserin orjinali 1845’te yayımlandı)
- Eshonqulov, H. P. (2020). Alisher Navoiy g‘azaliyotidagi ishq poetikasining qiyosiy-tipologik tahlili: “Xazoyin ul-maoniy” misolida [Chop etilmagan doktorantura dissertatsiyasi]. Buxoro Universitet. (In Uzbek)
- Haqqul, I. (2021). Alisher Navoiy taxalluslarining ma’no qirralari haqida. Tafakkur. (In Uzbek)
- İbn Fûrek (2014).Tasavvuf Istılahları: el-İbâne an Turuki’l-Kâsıdîn (A. Yıldırım & A. Aslan, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Kuşeyri, A. (1991). Tasavvuf ilmine dair: Kuşeyri risalesi (S. Uludağ, haz.). Dergâh Yayınları.
- Muhyiddin İbn Arabi (2017). Tefsir-i kebir: te’vilât (Cilt II). (V. İnce, Çev.). Kitsan Yayınları.
- Muhyiddin İbnü’l-Arabî (2017). Fusûsu’l-hikem (A. A. Konuk, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Navoiy Alisher (2012). To‘la asarlar to‘plami (Tom 1-10). G‘afur G‘ulom Nomidagi Nashriyot-Matbaa İjodiy Uyi. (In Uzbek).
- Uludağ, S. (2016).Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayıncılık.
Öz
Tasavvuf ve benzeri fikirler tartışmasız bir şekilde İslam ile güçlü bir şekilde ilişkilidir. Doğu felsefesi ve edebiyatındaki yorumlarını tam olarak anlamak ve bunları küresel ölçekte bilim camiasına aktarabilmek için tasavvuf felsefesini, özellikle de fena ve beka kavramıyla ilgili olarak derinlemesine incelemek çok önemlidir. Dolayısıyla, aynı perspektiften bakıldığında, Özbek klasik edebiyatının önde gelen isimlerinden Alişir Nevai'nin eserlerinde “fena” ve “beka”nın nasıl yorumlandığı da önem arz etmektedir. Bu makalede Hazret-i Alişir Nevai'nin "Hayratü-l-Ebrar" adlı eserinde beka makamı, saliki, beka ve fena makamına ulaştıran aşamalar gibi iman, İslam, adalet, ahlâk, edep, kanaat, sadakat, sevgi, doğruluk, bilgi vb. pek çok konuya değinilmiş, mutasavvıfların bu makamların özüne ilişkin teorik görüşleri ve sanatsal yorumları incelenmiştir. Aynı zamanda makalede beka ve fena makamı kavramlarının yanı Alişir Nevai'nin lirik türdeki eserleri ile lirik-epik eserleri arasındaki farklar da ortaya konulmuştur.
Kaynakça
- Alisher Navoiy (2016). Qomusiy lug‘at (Sh. Sirojiddinov, Masʼul Muxarrir). Sharq. (In Uzbek)
- Cebecioğlu, E. (2009).Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. Ağaç Kitabevi Yayınları.
- Cürcânî, S. Ş. (2021).Ta’rifât tasavvuf ıstılahları (A. M. Tolun, Çev.). Litera Yayıncılık. (Eserin orjinali 1845’te yayımlandı)
- Eshonqulov, H. P. (2020). Alisher Navoiy g‘azaliyotidagi ishq poetikasining qiyosiy-tipologik tahlili: “Xazoyin ul-maoniy” misolida [Chop etilmagan doktorantura dissertatsiyasi]. Buxoro Universitet. (In Uzbek)
- Haqqul, I. (2021). Alisher Navoiy taxalluslarining ma’no qirralari haqida. Tafakkur. (In Uzbek)
- İbn Fûrek (2014).Tasavvuf Istılahları: el-İbâne an Turuki’l-Kâsıdîn (A. Yıldırım & A. Aslan, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Kuşeyri, A. (1991). Tasavvuf ilmine dair: Kuşeyri risalesi (S. Uludağ, haz.). Dergâh Yayınları.
- Muhyiddin İbn Arabi (2017). Tefsir-i kebir: te’vilât (Cilt II). (V. İnce, Çev.). Kitsan Yayınları.
- Muhyiddin İbnü’l-Arabî (2017). Fusûsu’l-hikem (A. A. Konuk, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Navoiy Alisher (2012). To‘la asarlar to‘plami (Tom 1-10). G‘afur G‘ulom Nomidagi Nashriyot-Matbaa İjodiy Uyi. (In Uzbek).
- Uludağ, S. (2016).Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayıncılık.
Öz
Maqolada tasavvuf va unga aloqador tushunchalarning Islom bilan chambarchas bog‘liq ekaniga shubha yo‘q. Tasavvuf falsafasini, ayniqsa, fano va baqo masalasini jiddiy o‘rganish, uning Sharq falsafasi, badiiy adabiyotidagi talqinlari mohiyatini to‘la ochib berish va dunyo ilm-faniga taqdim eta olish juda dolzarbdir. Demak, O‘zbek mumtoz adabiyoti, xususan, Alisher Navoiy ijodidagi fano, baqo talqinlarini maxsus tekshirish ayni nuqtai nazardan ham ahamiyatli.Ushbu maqolada Hazrat Alisher Navoiyning “Hayratu-l-abror” asarida baqo maqomi, solikning baqoga olib boradigan fano martabalari, solikni fano va baqoga olib boruvchi: Iymon, Islom, adolat, karam, adab, qanoat, vafo, ishq, rostlik, ilm kabi bir qancha fazilatlarga alohida-alohida to‘xtalib o‘tildi, ularning mohiyati xususida mutasavvuflarning nazariy qarashlari va ushbu martabalarning badiiy talqini masalasi tahlil etilgan. Shu bilan birga ushbu maqolada fano va baqo talqini masalasi Alisher Navoiyning lirik janrdagi asarlaridan liro-epik asarlaridagi farqlari ochiqlangan.
Kaynakça
- Alisher Navoiy (2016). Qomusiy lug‘at (Sh. Sirojiddinov, Masʼul Muxarrir). Sharq. (In Uzbek)
- Cebecioğlu, E. (2009).Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. Ağaç Kitabevi Yayınları.
- Cürcânî, S. Ş. (2021).Ta’rifât tasavvuf ıstılahları (A. M. Tolun, Çev.). Litera Yayıncılık. (Eserin orjinali 1845’te yayımlandı)
- Eshonqulov, H. P. (2020). Alisher Navoiy g‘azaliyotidagi ishq poetikasining qiyosiy-tipologik tahlili: “Xazoyin ul-maoniy” misolida [Chop etilmagan doktorantura dissertatsiyasi]. Buxoro Universitet. (In Uzbek)
- Haqqul, I. (2021). Alisher Navoiy taxalluslarining ma’no qirralari haqida. Tafakkur. (In Uzbek)
- İbn Fûrek (2014).Tasavvuf Istılahları: el-İbâne an Turuki’l-Kâsıdîn (A. Yıldırım & A. Aslan, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Kuşeyri, A. (1991). Tasavvuf ilmine dair: Kuşeyri risalesi (S. Uludağ, haz.). Dergâh Yayınları.
- Muhyiddin İbn Arabi (2017). Tefsir-i kebir: te’vilât (Cilt II). (V. İnce, Çev.). Kitsan Yayınları.
- Muhyiddin İbnü’l-Arabî (2017). Fusûsu’l-hikem (A. A. Konuk, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Navoiy Alisher (2012). To‘la asarlar to‘plami (Tom 1-10). G‘afur G‘ulom Nomidagi Nashriyot-Matbaa İjodiy Uyi. (In Uzbek).
- Uludağ, S. (2016).Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Özbekçe |
|---|---|
| Konular | Edebi Çalışmalar (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Mayıs 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Mayıs 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 2 Nisan 2024 |
| Kabul Tarihi | 24 Mayıs 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 |