KAZAK HALK MASALLARI ARACILIĞIYLA ÖĞRENCİLERİN AHLAKİ EĞİTİMİNİN OLUŞUMU

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 4, 29 - 38, 30.11.2023

Gulnur Belgiyeva

Öz

Makale, Kazak halk masallarının öğrencilerin ahlaki eğitiminin oluşumundaki rolüne ve önemine bakmaktadır. Kazak halkının halk pedagojisinin eğitim sorunlarını incelersek, onları halk eserlerine göre inceleyeceğiz. Kural olarak, halk masalları çocukluğun ve öz farkındalığın oluşumu için önemlidir. Antik çağda geliştirilen eski Kazak folklorunun en eski türlerinden biri masal tarzıdır. Halkımızın antik çağlardan beri nesillerden nesile aktarılan inanılmaz bir mirası. Aslında, bu tür modern zamanlarda bile yok edilmemiştir ve önemi masallarla yakından ilişkilidir. Çünkü o zamanın dahileri insanlar arasında büyük bir otoriteye sahipti. Masalların başarılı yapımları Kazak halkının yüksek anısını kanıtlıyor. Aynı zamanda halkımızın masalları, bilge şiirleri masallara yeni bir hikaye ekledi.
Makalede, bir çocuğun ilkokullar da dahil olmak üzere modern ortaokullarda varlığa karşı aktif bir bilişsel tutum geliştirmeyi ve geliştirmeyi amaçlayan çalışmalardan bahsetmişken, bir çocuğun yetiştirilmesinin ve varlığa karşı bilişsel bir tutum oluşturmanın bilişsel literatür yardımıyla kurulabileceğine dikkat çekilmektedir. Şu anda, öğrenme konusundaki temel gereklilik, insanların sözlü edebiyatının eserleri aracılığıyla çocuklara hayatın gerçeklerini ve çevredeki fenomenleri bilimsel olarak bilmektir, böylece çocukta düşünme ve hayal gücü, estetik ve ahlaki duygular geliştirerek, onlara halkın yaratıcılığına olan saygısını ve çalışkanlığını arttırmaktadır. Kazak halk masallarına pedagojik ve psikolojik olarak bakıldığında, deneyimin genç ergenler üzerindeki bilişsel etkinin yüksek olacağını, halk masallarının seçilmiş örneklerinde sanatsal olarak işlemeli bir dil, derin düşünceler ve en iyi kahramanları bulmanın yanı sıra çocukta onlara karşı sıcak bir tutum sergilediğini gösterdiği belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

muhteşem, eğitici, ahlaki, sözlü, pedagoji

QAZAQ XALIQ ERTEGİLERİ ARQILI OQUWŞILARDIÑ ADAMGERŞİLİK TÄRBİYESİN QALIPTASTIRUW

Öz

Maqalada oquwşılardıñ adamgerşilik tärbiyesin qalıptastıruwda-ğı Qazaq xalıq ertegileriniñ röli men mañızı qarastırıladı. Biz Qazaq xalqınıñ xalıqtıq pedagogikasınıñ tärbiyelik mäselelerin zerdeleytin bolsaq, olardı xalıq şığarmaları negizinde zertteytin bolamız. Ädette, xalıq ertegileri balalıq şaq pen özin özi tanuwdı qalıptastıruw üşin mañızdı. Ejelgi zamanda qalıptasqan ejelgi Qazaq folklorınıñ eñ köne türleriniñ biri ertegi janrı. Ejelgi zamannan beri urpaqtan urpaqqa jalğasıp kele jatqan xalqımızdıñ keremet murası. Şındığında, bul janr bizdiñ zamanımızda da joyılğan joq jäne onıñ mağınası ertegilermen tığız baylanıstı. Öytkeni sol kezdegi danışpandar adamdar arasında ülken bedelge iye boldı. Ertegilerdiñ sätti qoyılımdarı Qazaq xalqınıñ este saqtaw qabileti joğarı ekenin däleldeydi. Sonımen birge ertegiler, onıñ nasiyxat berüw erekşeligi ädebiyetke jaña mağına qostı. Maqalada qazirgi mektepterde sonıñ işinde bastawış sınıbında bala boyında bolmısqa degen belsendi tanımdıq qatınastı qalıptastıruwğa jäne damıtuwğa bağıttalğan jumıstar jöninde ayta kelip, balanı tärbiyelew men bolmısqa tanımdıq qatınas qalıptastıruwdı tanımdıq ädebiyetter arqılı jolğa qoyuğa bolatındığın atap ötedi. Qazirgi tañda oqıtuw isindegi negizgi talap ömir şındığı men aynaladağı qubılıstardı balalarğa xalıq awız ädebiyetiniñ şığarmaları arqılı tanıtuw, sol arqılı balanıñ oy örisi men qiyalın, éstetikalıq jäne adamgerş-lik sezimderin damıta otırıp, olardıñ boyında xalıq şığarmaşılığına qurmet pen eñbeksüygiştik qasiyetterdi arttıruw ekendigin ğılımiy turğıda qarastıradı. Qazaqtıñ xalıq ertegilerin pedagogikalıq psixologiyalıq turğıdan qarastırıp, jas jetkinşekterge tanımdıq äseriniñ joğarı bolatındığın täjiribe körsetkenin, xalıq ertegileriniñ tañdawlı ülgileriniñ boyınan körkem kesteli til, tereñ oy jäne üzdik keyipkerlerdi tawıp, balanıñ boyında soğan degen jılı közqarastı añğaruwğa boladı. Munıñ sırı onıñ ğasırlar boyı jasalıp, qalıptasqan xalıq şığarmaşılığı boluwınan dep sanaymız.

Anahtar Kelimeler

ертегі, білім беру, моральдық, ауызша, педагогика

FORMATION OF EDUCATION OF STUDENTS WITH KAZAKH PEOPLE'S TREASURY

Öz

The article discusses the role and importance of Kazakh folk tales in the formation of moral education of students. If we study the educational problems of folk pedagogy of the Kazakh people, we will study them on folk works. As a rule, folk tales are important for the formation of childhood and self-awareness. One of the most ancient types of ancient Kazakh folklore, formed in ancient times, is the genre of fairy tales. The great heritage of our people, which has been passed down from generation to generation since ancient times. In fact, this genre has not disappeared even in our time, and its meaning is inextricably linked with fairy tales. Because the geniuses of that time enjoyed great authority among the people. Successful performances of fairy tales prove that the Kazakh people have a high memory. At the same time, the fairy tales of our people, his clever poetry, added a new history to the fairy tales.
The article talks about the work aimed at the formation and development of an active cognitive attitude to being in a child in modern secondary schools, including in the primary school, and notes that the upbringing of a child and the formation of a cognitive attitude to being can be established through cognitive literature. Currently, the main requirement in teaching is to show the realities of life and surrounding phenomena to children through the works of folklore, thereby developing the child's thinking and imagination, aesthetic and moral feelings, increasing in them respect for folk art and hard work. Experience has shown that Kazakh folk tales have a high cognitive impact on young people, and you can find an artistic embroidered language, deep thoughts and the best characters in selected samples of folk tales,and you can see a warm attitude towards them in the child. The secret lies in the fact that it is a folk art that has been created and formed over the centuries, offering its own worthy ways and methods of reading and teaching the ideological and artistic qualities of a fairy tale to the minds of children. In addition to forming the child's cognition and intuition, folk tales are of great importance in moral education. He also argues that a fairy tale in a music lesson has its own need to form aesthetic education in a child through teaching. Since oral literature and music are closely related to each other, the persons who developed and distributed these arts to the people were talented people who mastered several types of art, through the same storytellers this legacy of oral literature was inherited to this day.

Anahtar Kelimeler

fairy-tale, educational, moral, oral, pedagogy, elementary, science

Kaynakça

• Alpısbaeva Q. (2015) Fol’klorlıq Matinnin Oqıluvı men Matin Tarihın Zerttevdegi Tura Malimetter, Kervan, No 1 (40), ss. 30-35
• Avezov M. (1991) Adebiyat Tarixi, Almatı: Ana Tili. Barlasulı T. (2000) Söz Atası – Ertegi, Qurannan Sır Şertedi, Qazaq Adebiyati, No 39, ss. 22-29.
• Bastav (metin): Orta Mektepterdin 3-4 Sınıptarına Arnalğan "Ana Tili" Oqulığına Qosımşa Avız Adebiyati
• ülgilerinin Jıynağı (2000) Qur. I. Ömirtayeva, T. Mınjasarova, Astana: Sarıarka Yayıncılığı.
• Baytursınov A. (1991) Aq Jol, Almatı: Jalın Yayıncılığı.
• Baytursınulı A. (2013) Altı Tomdıq Şığarmalar Jiynağı, Qur. R. S. İmaxanbet; Almatı: El-şejire.
• Ğabdullin M. (1989) Qazaq Xalıq Avız Adebiyeti, Almatı: Jazuşı Yayıncılığı.
• İzğuttınova R. (2017) Mekteptin Bastavış Satısında Qazaq Xalıq Avız Adebiyati Ülgilerin Oqıuv Adistemesi, Almatı. Jurtbay T. (2020) Barlav Tamır, Xalık Avız Adebiyati – Tarixi Derek Retinde, Astana: L.N.Gumilov Universiteti.
• Qazaq Önerinin Antologiyası (2014) Qur. M. Joldasbekov, R. Almuhanova, T. 25, Astana: Kültegin Yayıncılığı.
• Xasanova S. (1972) Ibıray Altınsarin Şığarmalarının Tili, Almatı: Mektep Yayıncılığı.