Azerbaycan Bilim Kurgu Edebiyatının Evrimi ve Emin

Yıl 2024, Sayı: 6, 35 - 43, 20.11.2024

Gunel Alasgarova

https://doi.org/10.62425/ctdal.1558029

Öz

Azerbaycan’da bilim kurgu edebiyatının gelişimi, Avrupa, Amerika ve Rusya’daki emsallerine kıyasla gecikmiş bir ortaya çıkış süreciyle karakterize edilmiştir. Bu başlangıçtaki gecikmeye rağmen, Azerbaycanlı bilim kurgu yazarları, hem küresel hem de yerel edebi geleneklerden etkilenerek kayda değer ilerlemeler kaydetmiştir. Bu makale, Azerbaycan bilim kurgu edebiyatının tarihsel bağlamını ve tematik kaygılarını inceleyerek, küresel düzeyde etkili yazarların Azerbaycanlı yazarlara olan etkisini ve eserlerinde bulunan stilistik unsurları analiz etmektedir. Ayrıca, bu makale, türün gelişimine önemli katkılarda bulunmuş olan ünlü Azerbaycanlı yazar Emin Mahmudov’un (1925-2010) hayatını ve kariyerini ele almaktadır. Mahmudov’un zengin hayal gücü, entelektüel derinliği ve kozmik temaları keşfetmesi, Azerbaycan edebiyatında silinmez bir iz bırakmıştır. Bu makale, “Neptün’ün Esirleri” ve “Türbülans” gibi eserlerinde hızlı kozmik yolculuklar arasında varoluşsal soruları irdeleyen Mahmudov’un eserleri üzerinden Azerbaycan’da bilim kurgu edebiyatının kendine özgü gelişim sürecini ve bu sürecin küresel edebi bağlamdaki daha geniş anlamını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilim kurgu, Azerbaycan edebiyatı, Emin Mahmudov, kozmik temalar

Evolution of Azerbaijani Science Fiction and Emin Mahmudov

Öz

The evolution of science fiction literature in Azerbaijan has been characterized by a delayed emergence compared to European, American, and Russian counterparts. Despite this initial lag, Azerbaijani science fiction writers have made commendable strides, drawing influence from both global and local literary traditions. This article explores the historical context and thematic concerns of Azerbaijani science fiction literature, analyzing the impact of influential global authors on Azerbaijani writers and examining the stylistic elements present in their works. Additionally, the article delves into the life and career of Emin Mahmudov (1925-2010), a prominent Azerbaijani writer celebrated for his contributions to the genre. Mahmudov’s vivid imagination, intellectual depth, and exploration of cosmic themes have left an indelible mark on Azerbaijani literature. Through an exploration of Mahmudov’s works, such as “Prisoners of Neptune” and “Turbulence,” which delve into existential questions amidst rapid cosmic voyages, this article sheds light on the unique trajectory of science fiction literature in Azerbaijan and its broader significance within the global literary landscape.

Anahtar Kelimeler

Science fiction, Azerbaijani literature, Emin Mahmudov, cosmic themes

Kaynakça

• Abdullayeva, K. (2022). İngilis-Azərbaycan elmi fantastika ədəbiyyatının inkişaf təmayülləri: Herbert Uels və Azərbaycan elmi fantastikası [Development trends of English-Azerbaijani scientific fiction literature: Herbert Wells and Azerbaijani scientific fiction] [Doctoral dissertation, Azerbaijan University]. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Yanında Ali Attestasiya Komissiyası. https://aak.gov.az/upload/dissertasion/filologiya_elml_ri/Xumar_Abdullayeva_avtoreferat_azerb_.pdf (In Azerbaijani Turkish)
• Abilov, A. (2004). Bədii fantastika: Azərbaycan ədəbiyyatının gizli qatı [Fiction fantasy: The hidden layer of Azerbaijan literature]. Azerbaijan, (3), 182–196. (In Azerbaijani Turkish)
• Abilov, A. (2016). Elmi-fantastik ədəbiyyat və yaxud bəşəri kəşflərin bədii açarı [Scientific fiction literature and/or the artistic key to human discoveries]. Aydın Yol Qəzeti, 19 (78), 1-10. (In Azerbaijani Turkish)
• Ahmadov, J. (1975). Elmi fantastika və uşaqların tərbiyəsi [Science fiction and the upbringing of children], İbtidai Məktəb və Məktəbəqədər Tərbiyə,(6). 69-72. (In Azerbaijani Turkish)
• Ahmadova, G. (2014). Ways of development of science fiction in Azerbaijan for the last half-century. Philological Sciences (Fіlologіchnі Nauki), 2(8), 76.
• Ahmadova, G.R. (2014). Azərbaycan ədəbiyyatında elmi-fantastik janrın ənənələri: Dünya elmi fantastikasının Azərbaycan bədii ədəbiyyatındakı eyni janra təsiri problemi [Traditions of science fiction genre in Azerbaijani literature: The influence of world science fiction on Azerbaijani fiction] [Doctoral dissertation, Baku State University]. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Yanında Ali Attestasiya Komissiyası. https://aak.gov.az/upload/dissertasion/filol/filol_n_agr_28_03_14.pdf (In Azerbaijani Turkish)
• Alasgarova, G. A. (2016). Elmi-fantastikanın Amerikada yüz illik dövr analizi [Analysis of a century of science fiction in America]. Filologiya məsələləri, (10), 300-305. (In Azerbaijani Turkish)
• Alasgarova, G.A. (2020). Why has SCI-FI literature lost its popularity in Azerbaijan after 1990? RUDN Journal of Studies in Literature and Journalism, 25(1), 68-82. https://doi.org/10.22363/2312-9220-2020-25-1-68-81
• Aligizi, Z. (2010, May 1-3). Fantastika: O, reallıqdan uzaqdırmı? [Science Fiction: Is it far from reality?]. Kaspi. (In Azerbaijani Turkish)
• Amnuel, P. (2005, April 26). Those glorious sixties. https://amnuel.livejournal.com/5760.html
• Hacıyeva, T. (2016). Azərbaycan ədəbiyyatında fantastika janrının görkəmli nümayəndəsi Emin Mahmudov [A prominent representative of the science fiction genre in Azerbaijani literature, Emin Mahmudov]. F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası.
• Mahmudov, E. (1957). Kainat gəmisi: Elmi-fantastik povest [The space ship: A science-fiction novella]. Uşaqgəncnəşr. (In Azerbaijani Turkish)
• Mahmudov, E. (1964). Həyat və fantastika [Life and Fantasy]. Ədəbiyyat və İncəsənət. (In Azerbaijani Turkish)
• Mahmudov, E. (1964). Qeyb olmuş səslər [The vanished voices]. Azərnəşr. (In Azerbaijani Turkish)
• Mahmudov, E. (1975). Ulduzlar yolumuzu gözləyir: Elmi-kütləvi hekayələr [The stars are waiting for us: Popular science stories]. Gənclik. (In Azerbaijani Turkish)
• Mahmudov, E. (1987). Atlant qızı: Povest və hekayələr [The daughter of Atlantis: A novella and stories]. Gənclik. (In Azerbaijani Turkish)
• Mahmudov, E. (2013). Yuzhnee zaliva astronavtov [South of the astronauts’ bay]. Tardis. (In Russian)
• Mammad, O. (2009, April 17). Amerikadan telefon zəngləri: Səksən beşi haqlamış dostum Emin Mahmudova [Telephone calls from America: Eighty-five years of my friend Emin Mahmudov]. Ədəbiyyat Qəzeti. (In Azerbaijani Turkish)
• Masud, A. (1960). Emin Mahmudovun Venera göyləri od içindədir əsərinə müqəddimə [The introduction to Emin Mahmudov's work “The Venus skies are inside the fire”]. Uşaqgəncnəşr. (In Azerbaijani Turkish)
• Omarov, R. (2003). XX əsr ABŞ və Azərbaycan ədəbiyyatında elmi-fantastik janr Ayzek Azimov və Emin Mahmudovun yaradıcılığı əsasında [Science fiction in the US and Azerbaijan literature based on Isaac Asimov’s and Emin Mahmudov’s works] [Unpublished Doctoral dissertation]. Baku State University. (In Azerbaijani Turkish)
• Omarov, V. (2013, January 23). Azərbaycan Respublikasının Qərblə-Şimali Amerika ölkələri və ABŞ-la əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi [The development of the Republic of Azerbaijan's relations with Western-North American countries and the U.S.]. Sesgazeti. https://sesqazeti.az/news/mia/330594.html (In Azerbaijani Turkish)
• Orucov, H., & Orucova, N. (2013). Dünya elmi-fantastik ədəbiyyatı antologiyası [Anthology of World Science Fiction Literature] (Cild 1). Şərq-Qərb. (In Azerbaijani Turkish)
• Orucov, H., & Orucova, N. (2014). Dünya elmi-fantastik ədəbiyyatı antologiyası [Anthology of World Science Fiction Literature] (Cild 1). Şərq-Qərb. (In Azerbaijani Turkish)
• Sadykhova, N. (2011). Antiutopizm kak osnovnoy printsip nauchnoy fantastiki [Dystopianism as the fundamental principle of science fiction]. Filologicheskie Nauki, 196 (2), 171-172. http://dspace.nbuv.gov.ua/xmlui/bitstream/handle/123456789/54819/50-Sadikhova.pdf?sequence=1 (In Russian)
• Samadova, D. (2017). Elmi fantastik ədəbiyyatın tədqiqi tarixinə bir nəzər [A look at the history of the study of science fiction literature]. Filologiya məsələləri, (1), 267-272. (In Azerbaijani Turkish)
• Soltanova, R. (2010). Azərbaycan ədəbiyyatında elmi-fantastik janr [Science fiction genre in Azerbaijan literature] [Unpublished Doctoral dissertation]. Baku State University. (In Azerbaijani Turkish)