ANTI-COMMUNISM IN TURKEY ACCORDING TO CONSERVATIVE AND NATIONALIST JOURNALS (1960-1965)

Yıl 2024, , 355 - 388, 31.07.2024

Engin Çağdaş Bulut

https://doi.org/10.18244/cttad.1433392

Öz

Ideologies, regardless of whether they belong to the right or left groups, are elements that affect people's mindset, political stance, economic outlook and, most importantly, their integration into society. Politicians, as the people most interested in what society thinks, have also used ideologies as a tool to shape government policies. Communism has been one of the ideologies that have seriously occupied both society and governments at certain periods. In Turkey, communism was positioned among the ideologies that would harm the independence of the country and disrupt national unity and social order. In addition, the idea that the social dimension of communism was an ideology that aimed to eliminate the Turkish family structure, Islamic values, inheritance and property law became widespread. Anti-communist discourse intensified with the effect of the anti-communist policy in the world, and its fiercest advocates were conservative and nationalist groups. Between 1960 and 1965, anti-communism was one of the topics frequently mentioned in the journals published by conservative and nationalist groups. According to the findings obtained from the journals analysed, it was determined that anti-communism articles were concentrated under four headings. These are emphasizing communism's connection with Russia, using it as an element of criticism in domestic politics, highlighting its attitude towards Islam and ways of dealing with communist propaganda. In the study, various issues of twelve different conservative and nationalist journals published between 1960 and 1965 were accessed and around sixty articles that would contribute to the subject were evaluated. Thus, it was aimed to determine from which perspective the anti-communist discourse was handled between the relevant years

Anahtar Kelimeler

Ideology, Anti-Communism, Nationalist Journals, Conservative Journals

MUHAFAZAKÂR VE MİLLİYETÇİ DERGİLERE GÖRE TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİZM (1960-1965)

Öz

İdeolojiler, sağ ya da sol gruplardan hangisine ait olurlarsa olsunlar, ayrım yapılmaksızın insanların düşünce yapısını, siyasi duruşlarını, ekonomiye bakışlarını ve en önemlisi toplumla bütünleşmelerini etkileyen unsurlardır. Toplumun ne düşündüğüyle en çok ilgilenen kişiler olarak politikacılar da ideolojileri hükümet politikalarını şekillendirici bir araç olarak kullanmışlardır. Komünizm hem toplumu hem de hükümetleri belli dönemlerde ciddi oranlarda meşgul eden ideolojilerden birisi olmuştur. Türkiye’de komünizm ülkenin bağımsızlığına zarar verecek, milli birliği ve toplumsal düzeni bozacak ideolojiler arasında konumlandırılmıştır. Ayrıca komünizmin sosyal boyutunun Türk aile yapısını, İslami değerleri, miras ve mülkiyet hukukunu ortadan kaldırmayı hedefleyen bir ideoloji olduğu düşüncesi yaygınlaşmıştır. Dünyadaki anti-komünizm politikasının da etkisiyle anti-komünist söylem yoğunlaşmış ve bunun en şiddetli savunucuları muhafazakâr ve milliyetçi kesimler olmuştur. 1960-1965 yılları arasında muhafazakâr ve milliyetçi grupların çıkardığı dergilerde anti-komünizm sık sık değinilen konulardan birisi olmuştur. İncelenen dergilerden elde edilen bulgulara göre anti-komünizm yazılarının dört başlık altında yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Bunlar komünizmin Rusya ile olan bağını vurgulamak, iç politikada bir eleştiri unsuru olarak kullanmak, İslam dinine karşı olan tutumunu ön plana çıkarmak ile komünizm propagandasıyla başa çıkma yollarıdır. Çalışmada 1960-1965 yılları arasında yayımlanan on iki farklı muhafazakâr ve milliyetçi derginin çeşitli sayılarına ulaşılmış ve tespit edilen haberlerden konuya katkı yapacak altmış civarında yazı değerlendirilmiştir. Böylece ilgili yıllar arasında anti-komünist söylemin hangi bakış açısıyla ele alındığının tespiti amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, Anti-Komünizm, Milliyetçi Dergiler, Muhafazakâr Dergiler

Kaynakça

• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Hükümetler-Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, C.3, TBMM Basımevi, Ankara, 2013.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti, Tarih IV Türkiye Cumhuriyeti, Devlet Matbaası, İstanbul, 1931.
• ARON, Raymond, Main Currents in Sociological Thought-I, Anchor Books, New York, 1989.
• BORA, Tanıl, Türk Sağının Üç Hali Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslamcılık, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• DEMİREL, Tanel, Türkiye’nin Uzun On Yılı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2016.
• EAGLETON, Terry, İdeoloji, Çev. Muttalip Özcan, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1996.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Yordam Kitap, İstanbul, 2014.
• GADDİS, John Lewis, Soğuk Savaş Pazarlıklar, Casuslar, Yalanlar, Gerçek, Çev. Dilek Cenkçiler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.
• GİRGİNOV, G. ve MSHVENİERADZE, V., Günümüzde Anti-Sovyetizm Anti- Komünizm, Çev. K. Nural, Bilim Yayınları, İstanbul, 1978, s. 40, 61.
• GÜLDAL, Mehmet, Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’deki Komünizmle Mücadele Dernekleri, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• HEYWOOD, Andrew, Siyasi İdeolojiler, Çev. Ahmet K. Bayram vd., Adres Yayınları, Ankara, 2013.
• HOOK, Steven W. ve SPANİER, John, Amerikan Dış Politikası İkinci Dünya Savaşından Günümüze, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2016.
• KILIÇ, Murat “Allah, Vatan, Soy, Milli Mukaddesat” Türk Milliyetçiler Derneği (1951-1953), İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• LENİN, V. İ., Ne Yapmalı?, Çev. Muzaffer Erdost, Sol Yayınları, Ankara, 2004.
• MCLELLAN, David, İdeoloji, Çev. Barış Yıldırım, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2009.
• MEŞE, Ertuğrul, Komünizmle Mücadele Dernekleri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• MEŞE, Ertuğrul, Mukaddesatçı Ant-Kemalizm İslamcıların Atatürk ve Cumhuriyet Algılarının Sosyolojisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2023.
• ÖRNEK, Cangül, Türkiye’nin Soğuk Savaş Düşünce Hayatı Antikomünizm ve Amerikan Etkisi, Can Sanat Yayınları, İstanbul, 2015.
• STALİN, Diyalektik Materyalizm ve Tarihsel Materyalizm, Çev. Zeynep Seyhan, Bilim ve Sosyalizm Yayınları, Ankara, 2009.
• ŞİMŞEK, Abdulazim, Komünistin Eşkali Türkiye’de Antikomünizm (1945-1971), İletişim Yayınları, İstanbul, 2021.
• MARDİN, Şerif, İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• TAŞKIN, Yüksel, Anti-Komünizmden Kürselleşme Karşıtlığına Milliyetçi Muhafazakar Entelijansiya, İletişim Yayınları, İstanbul, 2021.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925), Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1978.
• AKGÜN, Birol ve ÇALIŞ, Şaban H. “Tanrı Dağı Kadar Türk, Hira Dağı Kadar Müslüman Türk Milliyetçiliğinin Terkibinde İslamcı Doz”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik, C.4, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• AKUZUM, Kemal, “Komünist Bir Öğrenci Linç Edilmek İstendi”, Milli Yol, C.1, S.37, Ekim 1962.
• ATİLHAN, Cevad Rıfat, “Nurculuk-Farmasonluk-Komünizm”, Sebilürreşad, C.14, S.386, Mayıs 1962.
• ATİLHAN, Cevat Rifat “Siyonizm, Komünizm ve Farmasonluğa karşı beynelmilel dünya teşkilatı”, Sebilürreşad, C.1, S.2, Haziran 1948.
• AYHAN, Halis, “Mücadeleye Davet”, İslamın İlk Emri Oku, C.2, S.6, Haziran 1962.
• BORA, Tanıl, “Türk Sağı: Siyasal Düşünce Tarihi Açısından Bir Çerçeve Denemesi”, Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri, Der. İnci Ö. Kerestecioğlu ve G. Gürkan Öztan, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• BULUT, Engin Çağdaş. “İdeolojinin Türk Hukukuna Yansıması: Komünizm Örneği (1923-1960)”, Gazi Akademik Bakış, C.14, S.27, Ankara, 2020.
• BULUT, Yücel, “İdeolojinin Tarihçesi”, Sosyoloji Dergisi, C.3, S.23, İzmir, 2011, ss. 183-206.
• CEM, İbnütayyar Semahaddin “Tarihi Maddeciliğin Yıkılışı, Komünizm’e Reddiye”, İslam, C.6, S.63, Aralık 1962, ss. 83-84.
• CENAN, Mihriddin, “Sanat ve Komünizm”, Tohum, C.1, S.8, Mayıs 1964.
• CUMALIOĞLU, Fehmi, “İslam Komünizmin Panzehiridir”, İslam, C.8, S.8, Mayıs 1965, ss. 251-254.
• CUMALIOĞLU, Fehmi, “İslam Komünizmin Panzehiridir”, İslam, C.8, S.9, Haziran 1965, ss. 275-280.
• CUMALIOĞLU, Fehmi , “İslam Komünizmin Panzehiridir”, İslam, C.8, S.10, Temmuz 1965, ss. 317-318.
• CUMALIOĞLU, Fehmi , “İslam Komünizmin Panzehiridir”, İslam, C.8, S.11, Ağustos 1965, ss. 342-345.
• CUMALIOĞLU, Fehmi, “Komünizm”, Tohum, C.1, S.1, Eylül 1963, ss. 4-5.
• CUMALIOĞLU, Fehmi, “Komünizm”, Tohum, C.1, S.2, Kasım 1963, ss. 7-8.
• ÇAKICI, Yalçın, “Bozkurt ve Kızıl Köpek”, Milli Yol, C.1, S.38, Ekim 1962.
• ÇALIŞKAN, Sedat, “Gençler! Uyanalım”, Milli Yol, C.1, S.37, Ekim 1962.
• ÇOKAY, Bahattin, “Bu Vatanda Köpekler Havlayamaz”, Milli Yol, C.1, S.48, Aralık 1962.
• ÇOLAK, Mustafa Oğuzhan, AKSU, İbrahim Enes ve TAPAN, Yunus Emre, “Antikomünist Propaganda Büyük Doğu Mecmuası Örneği”, 1960-1980 Arası İslamcı Dergiler Toparlanma ve Çeşitlenme, Ed. Vahdettin Işık vd., Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2016, ss. 207-229.
• DEDEKTİF X BİR, “Vesikalarla Büyük İfşalarımız”, Büyük Doğu, C.21, S.7, Kasım 1964, ss. 4-5.
• DEMİRCİ, Etem, “Komünizm”, Tohum, C.1, S.5, Şubat 1964, ss. 25-26.
• EDİB, Eşref, “Kara irtica, Sarı irtica, Kızıl irtica”, Sebilürreşad, C.4, S.91, Kasım 1950, ss. 242-247.
• GAZEL, Ahmet Ali, “Dersim Mebusu Lütfi Fikri Bey’in “Selanik’te Bir Konferans” Adlı Risalesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C.14, S.34, Erzurum, 2007, ss. 295-320.
• GÖKBÖRÜ, İbrahim, “Doğu’nun Derdine Çare Değil Türkiye’nin Derdine Çare”, Milli Yol, C.1, S.37, Ekim 1962.
• GÜLER, Halit, “Komünizm Karşısında Türkiye’nin Durumu”, İslamın İlk Emri Oku, C.3, S.26, Haziran 1963, ss. 20-25.
• HAKİM, Bilal, “İslam Alemine Karşı Komünizm Taktiği”, Büyük Türkeli, C.1, S.4, Haziran 1962, ss. 8-9.
• HIZAL, Mustafa Z., “İslamiyetin En Büyük Düşmanı Komünizm”, İslam, C.3, S.28, Ocak 1960, ss.110-111. FINDIKOĞLU, Ziyaeddin Fahri, “Komünizm Karşısında Gençlik Terbiyesi”, Milli Gençlik, C.1, S.1, Ekim-Kasım 1963.
• HIZAL, Mustafa Z., “İslamiyetin En Büyük Düşmanı Komünizm”, İslam, C.3, S.29, Şubat 1960.
• İKİZ, M.Lütfi, “Sosyalizm Modası ve Komünizm Vebası”, Hilal, C.3, S.31, Eylül 1962.
• KÖROĞLU, Ahmet, “Türkiye’de İslamcılık Düşüncesinin Seyrini Dergiler Üzerinden Okumak”, Ed. Vahdettin Işık vd., Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2016.
• LARRAİN, Jorge, “İdeoloji”, Marksist Düşünce Sözlüğü, Çev. Mehmet Küçük, Ed. Tom Bottomore, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993, ss. 282-283.
• MÜSLÜMOĞLU, “Biz ve Komünizm”, Hilal, C.3, S.36, Şubat 1963.
• MÜSLÜMOĞLU, “Din ve Komünizm”, Hilal, C.4, S.37, Mart 1963, ss. 8-9.
• ODABAŞI, Levent, “Ragıp Gümüşpala”, Türkiye’nin 1960’lı Yılları, Haz. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017.
• ÖZÇELİK, Pınar Kaya, “Demokrat Partinin Demokrasi Söylemi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.65, S.3, Ankara, 2010, ss. 163-187.
• ÖZTAN, G. Gürkan, “Ezeli Düşman ile Hesaplaşmak Türk Sağında ‘Moskof’ İmgesi, Toplum ve Bilim, S.121, İstanbul, 2011, ss. 79-99.
• PROF. FINDIKOĞLU, “Komünizm Karşısında Gençlik Terbiyesi”, Milli Gençlik, C.1, S.1, Eylül 1963, ss. 4, 17.
• ROMANOVALI, Elvir, “Patrikhane ve Komünistler”, Milli Yol, C.1, S.16, Mart 1962.
• SEFERCİOĞLU, Necmeddin Türkçü Dergiler, Türk Ocakları Ankara Şubesi Yayınları, Ankara, 2008.
• SERDENGEÇTİ, Osman Yüksel, “Komünizme Karşı Mücadele”, Serdengeçti, S.33, Temmuz 1962.
• SERDENGEÇTİ, Osman Yüksel, “Azıttılar”, Fedai, C.2, S.24, Temmuz 1965.
• SHAW, William H., “Tarihsel Materyalizm”, Marksist Düşünce Sözlüğü, Çev. Sina Şener, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012, ss. 572-575.
• SİBER, Şinasi, “İslamiyet ve Komünizm”, Hilal, C.3, S.29, Temmuz 1962, s. 7.
• SOYGAN, Fikret, “Tehlikeye Karşı”, Milli Yol, C.1, S.45, Aralık 1962.
• SUBAŞI, Muhsin İlyas, “Komünizm ve İslamiyet”, İslamın İlk Emri Oku, C.3, S.28, Ağustos 1963.
• SUBAŞI, Necdet, “1960 Öncesi İslami Neşriyat Sin(diril)me, Tahayyül ve Tefekkür”, Ed. Vahdettin Işık vd., Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2016.
• TEREK, Murad “İslam Zaviyesinden Komünizm”, Sebilürreşad, C.15, S.355, Haziran 1964, ss. 68-69.
• TUNCALP, Enver, “Komünizmin İç Yüzü”, İslam, C.5, S.9, Haziran 1962.
• BULUT, Engin Çağdaş, Modern Türkiye’de Komünizm Algısı (1923-1960), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Trabzon, 2019.
• “Büyük Doğu”, https://katalog.idp.org.tr/dergiler/104/buyuk-dogu, (Erişim: 20.10.2023).
• “Milli Gençlik”, https://katalog.idp.org.tr/dergiler/59/milli-genclik, (Erişim: 28.03.2023).
• “Fedai”, https://katalog.idp.org.tr/dergiler/35/fedai, (Erişim: 20.10.2023).
• İslamcı Dergiler Projesi, https://idp.org.tr, (Erişim: 28.03.2023).
• Milliyetçi Dergiler, https://milliyetcidergiler.org, (Erişim: 28.03.2023).
• Central File: Decimal File 867.00, Internal Affairs Of States, Turkey, Political Affairs., January 9, 1945 - December 31, 1946. January 9, 1945 - December 31, 1946. MS Turkey: Records of the U.S. Department of State, 1802-1949: Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1945-1949. National Archives (United States). Archives Unbound, http://tinyurl.galegroup.com/tinyurl/8ScX92. Accessed 28 Nov. 2018.