FOREST AND FORESTRY IDEAS IN THE PERSPECTIVES OF THE INTELLECTUALS OF THE SECOND CONSTITUTIONAL MONARCHY PERIOD (1908-1918)

Yıl 2024, , 5 - 36, 31.07.2024

Ümüt Akagündüz , Ahmet Nizamoğlu

https://doi.org/10.18244/cttad.1461593

Öz

This research aims to reveal the intellectual accumulation of the intellectuals of the period about trees and forests in the axis of the changing and diversifying conditions of the Second Constitutional Monarchy years. Along with the modernization process, the transformations in Late Ottoman History focused on saving the state and brought new practices convenient for the development course of modernity to the agenda. The anthropocentric, human-centered perspective of the classical Ottoman State system was partially oriented towards a biocentric, i.e., life-centered perspective on forest and forestry. Undoubtedly, in the mentality of the Second Constitutional Years, the anthropocentric point of view is central. However, in the context of the dynamics of modernization, the emergence of the impulses to protect the forest and the trees and to develop has included the first steps of the transition to the biocentric process. This study explores the themes of forests and trees in magazines and newspapers published between 1908 and 1918. By analyzing the articles written by thinkers and experts such as Ahmet Hamdi, Yunus Nadi, Yusuf Behçet, Nazaret Dağavaryan, and Ahmet Nazmi, this research aims to provide a clearer understanding of their ideas about forests, forestry, and trees. In this article, which is qualitative research, the survey model and document analysis were used. First, relevant articles were identified in Ottoman periodicals. Then, these articles were transcribed and organized into categories. The study obtained from the findings reveals that the perception of forests, which was different during the renovation process, was further deepened during the Second Constitutional Years. The concentration of qualitative and quantitative debates in the press world during the Second Constitutional Monarchy also embodies the accumulation inherited by the Republic.

Anahtar Kelimeler

Forest, Forestry, Second Constitutional Era, Magazines, Tree Festival.

II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ AYDINLARININ DÜŞÜNCE DÜNYASINDA ORMAN VE ORMANCILIĞA YÖNELİK FİKİRLER (1908-1918)

Öz

Bu araştırmanın amacı II. Meşrutiyet yıllarının değişen, farklılaşan koşulları ekseninde dönem aydınlarının ağaç ile orman hakkındaki fikri birikimlerini açığa çıkartabilmektir. Modernleşme süreciyle birlikte Son Dönem Osmanlı Tarihinde yaşanan dönüşümler devleti kurtarabilmek kaygısına odaklanarak modernitenin gelişim seyrine uygun yeni uygulamaları gündeme taşımıştır. Klasik Osmanlı Devlet sisteminin antroposentrik yani insan merkezli bakış açısı orman ve ormancılık konusunda kısmen de olsa biosentrik yani canlı merkezli bir bakış açısına yönelmiştir. Kuşkusuz ki II. Meşrutiyet yılları zihniyetinde de antroposentirk bakış açısı merkezi bir konumdadır. Ancak modernleşmenin dinamikleri bağlamında ormanı ve ağacı koruma, geliştirme dürtülerinin belirginleşmeye başlaması biosentrik sürece gidişin ilk adımlarını içinde barındırmıştır. 1908-1918 yılları arasında yayımlanan dergi ve gazetelerdeki orman ve ağaç temalarına odaklanan bu araştırmada Ahmet Hamdi, Yunus Nadi, Yusuf Behçet, Nazaret Dağavaryan, Ahmet Nazmi gibi düşünür ve uzmanların orman, ormancılık ve ağaç hususlarında ne tür fikirler belirginleştirdikleri somutlaştırılmaktadır. Bir nitel araştırma olan söz konusu makalede tarama modeli ile doküman analizi kullanılmıştır. Osmanlıca süreli yayınlarda ilgili makaleler tespit edildikten sonra transkribe edilerek kategorilere ayrılmıştır. Bulguların değerlendirilmesi sonrası elde edilen analizler modernleşme süreciyle farklılaşan orman algılamasının II. Meşrutiyet yıllarının özgünlüğünde daha da derinleştiğini göstermektedir. II. Meşrutiyet yıllarında basın dünyasında yaşanan nitel ve nicel yoğunlaşmada orman ve ormancılık tartışmalarının edindiği yer Cumhuriyet’e miras kalan birikimi de somutlaştırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Orman, Ormancılık, II. Meşrutiyet, Dergiler, Ağaç Bayramı.

Kaynakça

• “Anadolu’da Ormanlar ve Kereste İmalatı, Ticaret ve Sanayi-i Osmani”, Sabah, No: 4481, 12 Nisan 1318 / 25 Nisan 1902, s. 3.
• “Bir Mütalaa: Orman Harikleri”, Sabah, No: 3191, 24 Eylül 1314 / 6 Ekim 1898, s. 1.
• “İcmal: Ormanlar Hakkında Bir Yazı”, Sabah, No: 1387, 15 Haziran 1309 / 27 Haziran 1893, s. 1.
• “Kastamonu Ormanları”, Sabah, No: 5968, 8 Mayıs 1322 / 21 Mayıs 1906, s. 1.
• “Mahrukat ve Ormanların Muhafazası ve Kok Kömürü Ticaret ve Sanatı”, Sabah, No: 6283, 19 Mart 1323 / 1 Nisan 1907, s. 1.
• “Mevadd-ı Fenniye”, Sabah, No: 2456, 20 Mayıs 1312 / 1 Haziran 1896, s. 3.
• “Ormanlarımız”, Sabah, No: 3362, 20 Mart 1315 / 1 Nisan 1899, s. 2.
• “Ormanlarımızın İşletilmesi”, Sabah, No: 5879, 8 Şubat 1321 / 21 Şubat 1906, s. 2.
• “Türkiye ve Rusya Ormanları”, Felahat, Sene: 1, No: 7, 15 Haziran 1329 / 28 Haziran 1913, ss. 110-111.
• “Orman Nasıl Yetiştirilir ve Nasıl Muhafaza Olunur?”, İkramiyeli Gazete, No: 12, 21 Eylül 1325 / 4 Ekim 1909, ss. 8-9.
• “Memalik-i Osmaniye Dahilindeki Orman ve Madenlerden İstifade”, Müdafaa-i Maliye ve İktisadiye, Sene 1, S. 7, 8 Nisan 1330 / 21 Nisan 1914, ss. 2-3.
• “Ağaç Bayramları Hakkında”, Yeni Fikir, C.2, S.9, Mart 1329 / 1913, ss. 274-281.
• AKCAN, Erol, İttihat ve Terakki Fırkası’nın Paramiliter Gençlik Kuruluşları”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2015.
• BATMAZ, Eftal Şükrü, KOÇ, Bekir, ÇETİNKAYA, İsmail, Osmanlı Ormancılığı İle İlgili Belgeler, C.I, Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1999.
• İŞLER, Nurullah, GÖK, Yusuf, Osmanlı Ormancılığı İle İlgili Belgeler, C.II, Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2003.
• İŞLER, Nurullah, GÖK, Yusuf, Osmanlı Ormancılığı İle İlgili Belgeler, C.III, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2003.
• KILIÇ, Erhan, Osmanlı Ormancılığının Zor Yılları (1914-1919), OGEM-VAK, Ankara, 2019.
• KILIÇ, Erhan, Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Ağaç Bayramları, TMMOB Orman Mühendisleri Odası, İstanbul, 2021.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı Dönemi Basınının İçeriği, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• KUTLUK, Halil, Türkiye Ormancılığı ile İlgili Tarihi Vesikalar 1202-1341 (1787- 1925), C.2, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1967.
• KUTLUK, Halil, Türkiye Ormancılığı ile İlgili Tarihi Vesikalar 893-1330 (1487-1923), C.1, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 1948.
• TOPUZ, Hıfzı, 100 Soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1973.
• A. MEMDUH, “Ormanlardan Edilen İstifade”, Talebe Defteri, No: 40, 10 Mayıs 1333 / 10 Mayıs 1917, ss. 645-646.
• AHMET HAMDİ, “Seyahat ve Tetkikat – Trakya Ormanları 1”, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, C.1, Sene 1, S.18, 15 Teşrinisani 1333 / 15 Kasım 1917, ss. 275-279.
• AHMET HAMDİ, “Seyahat ve Tetkikat – Trakya Ormanları 2”, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, C.1, Sene 1, S.19, 22 Teşrinisani 1333 / 22 Kasım 1917, ss. 291-295.
• AHMET HAMDİ, “Seyahat ve Tetkikat – Trakya Ormanları 3”, Ticaret-i Umumiye Mecmuası, C.1, Sene 1, S.20, 29 Teşrinisani 1333 / 29 Kasım 1917, ss. 307-309.
• AHMET NAZMİ, “Ağaç Dikmeninin Dini Fevaidi”, Sebîlürreşad, C.15, S.390, 5 Şubat 1335 / 5 Şubat 1919, ss. 449-451.
• AHMET NAZMİ, “Ağaç Dikmeninin Dini Fevaidi”, Sebîlürreşad, C.16, S.392, 20 Şubat 1335 / 20 Şubat 1919, ss. 24-25.
• AHMET TEVFİK, “Ağaçları Muhafaza Edelim: Köy Muallimlerine”, Yeni Mektep, No: 3, Haziran 1327 / 1911, ss. 78-79.
• AHMET TEVFİK, “Ormanlar İçin: Köy Muallimlerine”, Yeni Mektep, S. 5, Eylül 1327 / 1911, ss. 139-140.
• AKAGÜNDÜZ, Ümüt, NİZAMOĞLU, Ahmet, “Osmanlı Devleti’nde Ormancılık Eğitiminin Değişen Boyutları ve Orman Ameliyat Mektepleri”, Atatürk Yolu Dergisi, S.69, 2021, ss. 1-24.
• AKYÜZ, Yahya, ÖZTÜRK, Faruk, “Ethem Nejat ve Ferit Bey’in İlk Ağaç Bayramı Girişimi”, Tarih ve Toplum, C.38, S.225, Eylül 2002, ss. 21-26.
• ALABAŞ, Ramazan, YİNİLMEZ AKAGÜNDÜZ, Seval, “The Ethical Value of Human and Environmental Relations: The Place of Environmental Ethics in Geography Curriculum and Textbooks in Turkey”, İnternational Journal of Education and Scientific Researches, C.5, S.16, 2021, ss. 1851-1906.
• ALİ RIZA SEYFİ, “Dünya’da Kereste Kahtı ve Ormanlarımıza Dair”, Donanma Mecmuası, Sene: 1, No: 10, 30 Teşrinisani 1326 / 13 Aralık 1910, ss. 912-915.
• ASAF CEMAL, “Ormanlar Lehine Efkâr-ı Umumiyede Görülen Hareket”, Toprak, C.2, S.20, 15 Nisan 1330 / 28 Nisan 1914, ss. 334-336.
• BİRDEN, Belkıs, “Çevre Etiğinde Bireyin Ahlaki Sorumluluğuna Kısa Bir Bakış”, Türkiye Bioetik Dergisi, C.3, S.1, 2016, ss. 4-14.
• BONNETT, Michael, “Eğitim ve Çevre”, Eğitim Felsefesi Klavuzu, Pegem Akademi, Ankara, 2019, ss. 501-521.
• CEVAT RÜŞTÜ, “Şehirlerimizin Saldide Ağaçlarını Muhafaza Edelim”, Çiftçiler Derneği Mecmuası, Yıl: 3, S.8, 11 Eylül 1332 / 24 Eylül 1916, ss. 304-305.
• ÇAKAN, Işıl, “Mesleki Temsil Arayışları İçinde Çiftçilerin Siyasal Temsiline İlişkin Çabalara Bakış: Osmanlı Çiftçiler Derneği’nden Türkiye Zürra Fırkası’na (1914-1920)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S.1, 2002, ss. 27-89.
• DAĞAVARYAN, Nazaret, “Orman İdaresi”, Tanin, No: 918, 11 Mart 1327 / 24 Mart 1911, s. 2.
• DAĞAVARYAN, Nazaret, “Ormanlarımız”, Tanin, No: 914, 7 Mart 1327 / 20 Mart 1911, ss. 4-5.
• DANZİKYAN, Hrant, “Ormancılık İktisadı”, Felahat, Sene: 1, No: 3, 15 Nisan 1329 / 28 Nisan 1913, ss. 38-40.
• DANZİKYAN, Hrant, “Ormancılık İktisadi Usulü İdarenin Fevaidi”, Felahat, Sene: 1, No: 4, 1 Mayıs 1329 / 14 Mayıs 1913, ss. 51-53.
• EBU’L-HARS, “Orman Ziraatı ile Tarla Ziraatı Arasındaki Bağlantılar”, Toprak, Yıl: 1, S.5, 15 Mayıs 1329 / 28 Mayıs 1913, ss. 78-81.
• EVCİMEN, Bekir Sıtkı, “Ormancılığımızla İlgili Tarihi Bir Belge”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, C.27, S.1, 1977, ss. 82-92.
• FERİT, “Ağaçları Sevelim”, Yeni Fikir, Yıl: 1, S.4, 15 Mart 1328 / 28 Mart 1912, ss. 104-109.
• FERİT, “Ormancılık”, Yeni Fikir, Yıl: 1, S.5, 15 Nisan 1328, 28 Nisan 1912, ss. 133-136.
• İMZASIZ, “Orman Muamelatı”, Mizan, No: 68, 22 Eylül 1324 /5 Ekim 1908, ss. 289-290.
• İMZASIZ, “Orman Muhâfazasızlığı 2”, Mizan, No: 70, 24 Eylül 1324 7 Ekim 1908, ss. 298.
• KILIÇ, Erhan, “Osmanlı Ormancılığında Teknik Elaman Yetiştirme Çabası: Islahiye Orman Ameliyat Mektebi (1917-1919)”, Turkish Journal of Forest Science, C.6, S.2, 2022, ss. 615-628.
• KILIÇ, Erhan, “Tanzimat’ın Başarısız Girişimi: İlk Orman Müdürlüğünün Kuruluşu ve Kapatılma Süreci”, Ağaç ve Orman, 2 (2), 2021, ss. 52-61.
• KIRKPINAR ÖZSOY, Nihal, ÇİNİ, Poyraz, “Antroposentrik Küresel Çevre Politikalarının Ekosentrik Çevre Etiği Görüşü Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Alternatif Politika, C.12, S.1, 2020, ss. 20-49.
• KOÇ, Bekir, “1870 Orman Nizamnamesi’nin Osmanlı Ormancılığına Katkısı Üzerine Bazı Notlar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.24, S.37, 2005, ss. 231-257.
• KUTLUK, Halil, “96 Yıl Önce Yayınlanan Ormancılık Makaleleri”, Türk Ormancılığı Yüzüncü Tedris Yılına Girerken 1857-1957, Türkiye Ormancılar Cemiyeti Yayınları, Ankara, 1957, ss. 352-360.
• LÜTFİ ARİF, “Ağaç ve Ağaçlıklarımız”, Bağçevan, C.1, S.3, 1 Ağustos 1334 / 1 Ağustos 1918, ss. 47-48.
• MEHMET NURİ, “Ağaç Dikmek ve Orman Yetiştirmekteki Fazilet”, Orman Mekteb-i Âlisi Mecmuası, No: 2, Eylül 1333 / Eylül 1917, ss. 52-58.
• MEHMET ZEKİ, “Ağaç Bayramı”, Yeni Fikir, C.3, S.21, 1 Mayıs 1330 / 14 Mayıs 1914, ss. 666-675.
• MİM MİM, HA DAL, “Ormanlarımızın İhya ve Muhafaza-i Umranları (1)” Orman Mektebi Alisi Mecmuası, No: 2, Eylül 1333 / Eylül 1917, ss. 37-51.
• MİM MİM, HA DAL, “Ormanlarımızın İhya ve Muhafaza-i Umranları (2)” Orman Mektebi Alisi Mecmuası, No: 6, Kanunusani 1334 / Ocak 1918, ss.162-168.
• MİM MİM, HA DAL, “Ormanlarımızın İhyası ve İdare-i Mamuriyetleri (3)” Orman Mektebi Alisi Mecmuası, No: 10, Mayıs 1334 / Mayıs 1918, ss. 274-278.
• MİM TE, “Orman Islahatı”, İktisadiyat Mecmuası, Yıl 1, S.11, 28 Nisan 1332 /11 Mayıs 1916, ss. 5-7.
• MİM TE, “Orman Islahatı”, İktisadiyat Mecmuası, Yıl 1, S.12, 5 Mayıs 1332 / 18 Mayıs 1916, ss. 3-6.
• MİM TE, “Orman Islahatı”, İktisadiyat Mecmuası, Yıl 1, S.13, 12 Mayıs 1332 / 25 Mayıs 1916, ss. 6-7.
• MİM TE, “Orman Islahatı”, İktisadiyat Mecmuası, Yıl 1, S. 14, 19 Mayıs 1332 / 1 Haziran 1916, s. 8.
• MİM TE, “Orman Islahatı”, İktisadiyat Mecmuası, Yıl 1, S. 15, 26 Mayıs 1332 / 8 Haziran 1916, ss. 3-5.
• NİZAMOĞLU, Ahmet, “Sultanın Hizmetkârı: Selim Melhame Paşa (1849-1937)”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, S.22, 2024, ss. 15-42.
• SAİM, “Hususi Ormanlar”, İstişare, S.23, 19 Şubat 1324 / 4 Mart 1909, ss. 1080-1086.
• SAİM, “Ormanlarımız”, İstişare, 4 Teşrini evvel 1324 / 17 Ekim 1908, No: 5, ss. 222-225.
• SARIBEY HAYKIRAN, Aysun, “Atatürk Dönemi Ormancılık Politikası”, Atatürk Ansiklopedisi, ss. 1-10.
• SELANİKLİ TEVFİK, “Orman Hayatı”, Sabah, No: 6381, 25 Haziran 1323 / 8 Temmuz 1907, s. 3.
• TANSEL, Fevziye Abdullah, “Memleketimizde Gençler İçin Kurulan İlk Dernekler, Gazete ve Dergiler”, Belleten, C. 51, S. 199, Nisan 1987, ss. 281-304.
• YİNİLMEZ AKAGÜNDÜZ, Seval, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarından Günümüze Ders Kitaplarında Ahlak Eğitimi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.13, S.26, 2017, ss. 149-180.
• YUND, Kerim, “Ormancılığımızın Kuruluşundanberi Bağlandığı Nezaretlerin, Vekaletlerin ve Bunun Başındakiler”, Türkiye Ormancılığı 100. Tedris Yılına Girerken, Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, Yayın No: 7, Ankara 1957, ss. 43-51.
• YUNUS NADİ, “Orman Serveti”, Orman Mektebi Âlisi Mecmuası, S.4, 31 Teşrinievvel 1333 / 31 Ekim 1917, ss. 98-102.
• YURTOĞLU, Nadir, “Atatürk Döneminde Türkiye’de Orman ve Ormancılık Politikası (1920-1938)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.39, S.107, 2023, ss. 125-176.
• YUSUF BEHÇET, “Ormanlarımızı Sevelim”, Tedrisat Mecmuası, C.6, S.4, 7 Haziran 1332 / 20 Haziran 1916, ss. 304-309.
• KESKİN, Özkan, Orman ve Ma’âdin Nezâreti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 2005.
• NİZAMOĞLU, Ahmet, II. Meşrutiyet Yıllarında Orman Politikaları ve Ormancılık Algısı (1908-1918), Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Kırşehir, 2023.