Cumhuriyet’in Bir Gençlik Projesi Olarak Kızılay Kampları (1936- 1950)

Yıl 2007, Cilt: 6 Sayı: 14, 103 - 135, 01.09.2007

Taner Bulut

Öz

Atatürk ve İnönü dönemlerini birlikte ele aldığımızda Cumhuriyet’in ve Tek Parti’nin politikaları içinde çocukların ve gençlerin her anlamda eğitilmesi, en öncelikli uygulamaların başında gelmektedir. Çalışmamıza konu olan Kızılay Gençlik ve Sağlık Kampları, eğitim ve sağlık politikası uygulamalarına birkaç alanı da içine alan iyi birer örnektirler. Bu kamplar, Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihi içinde eğitim kuruluşlarından biri olarak ele alınmalı ve İnönü Dönemi’nin tamamı olmak üzere Tek Parti Dönemi’nin gençlik, sağlık, beden terbiyesi ve spor alanlarındaki politikalarını kapsayan başarılı uygulamalardan biri olarak görülmelidirler. Bu ve benzeri uygulamalar, savaştan önce başlamış ve savaş yıllarının bütün zorluğu ve ağır yaptırımlarına rağmen etkinliklerini sürdürebilmişlerdir. Gençlik ve sağlık kamplarının açılmasıyla okulların yaz tatilleri zamanında çok zayıf, fakir ve bakımsız çocukların açık havada disiplinli ve bakım altında iyi beslenerek kuvvetlendirilmesi, eğitilmiş ve sağlam bir bünyeyle okullarına gönderilmesi amaçlanmıştır. Sonuçlar, amacın başarıya ulaştığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tek Parti Dönemi, Kızılay, Gençlik, Kızılay Kampları

AS A YOUTH PROJECT OF REPUBLIC OF TURKEY FOR THE RED CRESCENT’S CAMPS (1936 – 1950)

Öz

Considering the periods of M. Kemal Atatürk and Ismet Inönü together, education of the children and the youth is pre-eminent among the preferential practices in the policies of the Single-Party. The Red Crescent’s Youth and Health Camps which are the subject of this study must be considered among those successful exemplary practices covering the policies in the branch of youth, public health, physical training and sports during the Single-Party Period, particularly in the education and healthcare policies. These camps shall be considered one of the educational institutions in the history of the Republic of Turkey. Practices started prior to the war and could carry on their activities despite all the difficulty and aggravated sanctions of the war years. By opening those youth and health camps, it was intended to strengthen poor, weak and lean children by feeding them well under discipline and good care outdoors during summer vacation and to send them back to school with a well-trained and healthy body. Results show that such intention has been successfully achieved.

Anahtar Kelimeler

Single Party Period, The Red Crescent, Youth, The Red Crescent’s Camp

Kaynakça

• GÖMLEKSİZ, Eda Gülşen, Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili Dr. Refik Saydam Döneminde Sağlık Koşulları ve Politikaları (1923-1937), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Ün., S.B.E., Ankara, 2005.
• GÜRSEL, Ali, Cumhuriyet Dönemi Sağlık Politikaları (1920-1960), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Ün., Atatürk İ. ve İ. T. E., Ankara, 1998.
• KOÇAK, Filiz, Türkiye’de Sağlık Politikası’nın Gelişimi (1920-1950), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi, S.B.E., İstanbul, 1995.
• ÖZPEKCAN, Meliha, Türkiye Cumhuriyeti’nde Sağlık Politikası, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Ün., Atatürk İ. ve İ. T. E., İstanbul, 1999.
• YAZICI, Ahmet Gökhan, Atatürk Düşüncesinde Gençlik Eğitimi ve Spor, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2002 AKIN, Yiğit, “Ana Hatları İle Cumhuriyet Döneminde Beden Terbiyesi ve Spor Politikası”, Toplum ve Bilim, Sayı: 103, (Dosya: ‘Spor: Oyun Değil, Ciddi İş’), İstanbul, 2005, s.s.53–92.
• AKIN, Yiğit, Gürbüz ve Yavuz Evlatlar: Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İstanbul: İletişim yay., 2004.
• ALKAN, Türker, Siyasal Bilinç ve Toplumsal Değişim, Gündoğan basım, Ankara, 1989. ALPMAN, Cemal, “Cumhuriyet ve Beden Eğitimi”, Ülkü, (3. Seri), I/11 (Kasım, 1947), s.s.14–16.
• ANA BRİTANNİCA, (Genel Kültür Ansiklopedisi), Cilt: 18, Ana yay., İstanbul, 1994.
• ATABEYOĞLU, Cem, “Cumhuriyet Döneminde Spor Politikası”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 8, İletişim yay., İstanbul, s.s.2187-2197.
• ATABEYOĞLU, Cem, Atatürk ve Spor, Hisarbank Kültür yay., İstanbul, 1981.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I, (5. Baskı), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 1997.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2005.
• “Beden Terbiyesi Kanunu”, Beden Terbiyesi ve Spor, I/1 (İlkkânun, 1939), s.s.39–41.
• CEMİL, Mes’ut, “Bir Kamp Hatırası”, Kızılay, Sayı: 11 (Ekim, 1943), s.s.15–17.
• DİNÇER, Celâl, “Türk Gençliğinin Gelişmesinde Beden Terbiyesi ve Sporun Rolü”, Beden Terbiyesi ve Spor, Yıl: 4, Sayı: 42 (İlkteşrin, 1942), s.s.18–21. Dr. Refik Saydam 1881-1942: Ölümünün 40. Yılı Anısına, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı yay., Ankara, 1982.
• DURU, M. C., Gençler Tatilleri Nasıl Geçirmeli?, Kızılay Gençlik Kurumu Neşriyatı, İstanbul, 1941.
• DURU, M. C., Gençlik Çağı Nasıl Başlar?, Kızılay Gençlik Kurumu Neşriyatı, Zarafet Basımevi, İstanbul, 1941.
• FİŞEK, Kurthan, “Türkiye’de Spor”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 8, İletişim yay., İstanbul, s.s.2177-2185.
• GAZİ MUSTAFA KEMAL, Nutuk, Cilt: 2, (3. Baskı), Türk Tarih Kurumu yay., Ankara, 1989.
• “Gençlik Kızılayı ve Kızılhaçı Haberleri: Gençlik Kurumumuz”, Kızılay, Sayı: 24 (Haziran, 1947), s.s.9–12.
• GÖNENÇ, Gülgun (Çev.), “Çocuklarımızı Niçin Kampa Gönderiyoruz?”, Kızılay Dergisi, Sayı: 28 (Haziran, 1948), s.s.54–57.
• GÜRSOY, Gencay, “Sağlık”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 8, İletişim Yayınları, İstanbul, s.s.1719–1722.
• HALİT, Yarbay, “Yurd Müdafaasında Sporun Ehemmiyeti”, Beden Terbiyesi ve Spor, Y. 1/1 (İlkkânun, 1939), s.s.7–9.
• HİMMETOĞLU, Muhittin, “Gençlik Kurumunda Hareketler: Kızılay Buca Gençlik Kampı”, Kızılay, Sayı: 10 (Ağustos, 1943), s.s.21–25.
• İDİL, Kâmil, Cinsiyet Hıfzısıhhası ve Öğretimindeki Önem, Kızılay Gençlik Kurumu Neşriyatı, Zarafet Basımevi, İstanbul, 1941.
• İstanbul İlkokullarında Çocukları Koruma Faaliyetleri, İstanbul Maarif Müdürlüğü yay., İstanbul, 1941.
• KARAL, Seçil Akgün ve Uluğtekin, Murat, Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a, I. Kitap, Kızılay yay., Beyda Basımevi, Ankara, 2000.
• KARAL, Seçil Akgün ve Uluğtekin, Murat, Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a, II. Kitap, Kızılay yay., Beyda Basımevi, Ankara, 2001.
• KEMREN, Haydar, “Kızılay Tarihine Giriş”, Kızılay, Sayı: 17 (Mart, 1945), s.s.116– 119.
• KIRŞAN, Nizam, “CHP ve Spor: VI. Kurultay”, Beden Terbiyesi ve Spor, Y. 4/44 (Temmuz, 1943), s.s.2–4.
• Kızılay Gençlik Kurumu Genel Merkezi, “Türkiye Kızılay Gençlik Kurumu 1953 Faaliyet Raporu”, Kızılay Gençlik Dergisi, Sayı: 3 (Ekim, 1953), Ankara.
• Kızılay Gençlik Kurumu Umumî Merkezi, “Türkiye Gençlik Kızılay Kurumu”, Türkiye Kızılay Mecmuası, Y. 17/157 (Aralık, 1937), s.s.67–69.
• Kızılay Gençlik Kurumu, “Gençlik Kızılayının Yaz Tatil Kampları”, Kızılay Gençlik Dergisi, Sayı: 3 (Ekim, 1953), s.s.57–63.
• Kızılay Gençlik Kurumu, “Kızılay Gençliğinin Verem Mücadelesindeki Vazife ve Hissesi”, Kızılay Gençlik Dergisi, Sayı: 3 (Ekim, 1953), s.s.51–54.
• Kızılay Gençlik Kurumu, “Türkiye Gençlik Kurumu Nedir?”, Kızılay Gençlik Dergisi, Sayı: 3 (Ekim, 1953), s.s.34–35.
• Kızılay Gençlik Kurumu, Kızılay Gençlik Yıllığı, Tan Matbaası, İstanbul, 1938.
• Kızılay Genel Merkezi, “Gençlik Kızılhaçı Üyelerini Nasıl Yetiştiriyor?”, Kızılay, Sayı: 13 (Nisan, 1944), s.s.34–36.
• Kızılay Genel Merkezi, Kızılay Her Felâket Karşısında Daima İnsanlık Hizmetinde, (yay.y.), (y.y.), 1970.
• Kızılay Umum Merkezi, “Kızılay Gençlik Kurumu”, Kızılay, Sayı: 11 (Ekim, 1943), s.s.8–13.
• ONUR, Ruhi, Hereke Çocuk Kampı, Kocaeli Kültür Direktörlüğü yay., (y.y.), 1936. 132
• ÖZKAN, Orhan, “Atatürk Döneminde Sağlık Politikası”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi yay., Ankara, 1982.
• POLATER, İlhami, 1945 Önderler Hazırlık Kampı Notları, Kızılay Gençlik Kurumu yay., Sümer Matbaası, Ankara, 1945. Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, Sağlık Propagandası ve Tıbbî İstatistik Gen. Müd. Yay., Ankara, 1972.
• SİNAL, İ., “İstanbul Çocuk Kampları”, Türkiye Kızılay Mecmuası, Y. 18/169 (Aralık, 1939), s.s.356-361.
• ŞARDAĞ, Rüştü, “Buca Kampından Geliyorum”, Kızılay, Sayı: 15 (İlkteşrin; 1944), s.s.77–79.
• T.C. Maarif Vekilliği Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü, “XX. Cumhuriyet Yılında Beden Terbiyesi ve Spor”, Beden Terbiyesi ve Spor, Y. 4/45 (Ekim, 1943), (Özel Sayı), s.s.1–7.
• T.C. Sicilli Kavanin, Cilt: 6, (04 Teşrinisani 1929–12 Haziran 1930), İstanbul, 1931.
• TİMUR, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, (5. Baskı), İmge Kitabevi yay., Ankara, 2001.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Cilt: 2 (K-Z), (9. Baskı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1998.
• Türkiye Hilâliahmer Cemiyeti Merkezi Umumîsi, Tetkik Komisyonu Tarafından Yazılan ve Merkezi Umumînin 1 Temmuz 1933- 30 Haziran 1934 Tarihine Kadar Bir Senelik Hesap Devresinin Tetkik Neticelerini Gösterir Rapor, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.
• Türkiye Kızılay Cemiyeti Umumî Merkezi, Kongre Tutanağı: 19.04.1957, Akın Matbaası, Ankara, 1957.
• Türkiye Kızılay Cemiyeti Umumî Merkezi, Umumî Meclis Zaptı, T.B.M.M. Matbaası, Ankara, 1943.
• Türkiye Kızılay Cemiyeti, 1933–1934 Hesab Devresi İçinde Merkezi Umumî Tarafından Yapılan İşleri Bildiren Rapor, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.
• Türkiye Kızılay Cemiyeti, 1935–1936 Hesap Yılı İçinde Genel Merkez Tarafından Yapılan İşleri Bildiren Rapor, Ulus Basımevi, Ankara, 1937.
• Türkiye Kızılay Cemiyeti, 1939–1940 Hesap Yılı İçinde Merkezî Umumî Tarafından Yapılan İşleri Bildiren Rapor, (y.y.), Ankara, 1937.
• Türkiye Kızılay Cemiyeti, Nizamnamei Esasisi, Ulusal Matbaa, Ankara, 1939.
• Türkiye Kızılay Cemiyeti, Rakam ve Resimle Çalışmalarımız, Doğuş Matbaası, Ankara, 1959.
• Türkiye Kızılay Derneği Genel Merkezi, 1966 Genel Kongresine Sunulan Rapor, Yeni Desen Matbaası, Ankara, 1966.
• Türkiye Kızılay Derneği Genel Merkezi, Genel Kurula Sunulan Raporlar: 1948, Ulus Basımevi, Ankara, 1948.
• Türkiye Kızılay Derneği Genel Merkezi, Kongre Tutanağı: 28 Nisan 1952, (yay. y.), (y.y), 1952.
• Türkiye Kızılay Derneği Genel Merkezi, Kongreye Sunulan Rapor: 1951, Ulus Basımevi, Ankara, 1951.
• Türkiye Kızılay Derneği Genel Merkezi, Kongreye Sunulan Rapor: Nisan 1952, Ulus Basımevi, Ankara, 1952.
• Türkiye Kızılay Derneği Genel Merkezi, Kongreye Sunulan Raporlar, Akın Matbaacılık, Ankara, 1953.
• Türkiye Kızılay Derneği Umumî Merkezi, 1962 Umumî Kongresine Sunulan Rapor, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 1962.
• Türkiye Kızılay Derneği, 73 Yıllık Hayatı 1877–1949, (y.y.), Ankara, 1950. Türkiye Kızılay Derneği, Türkiye Kızılay Derneği Anatüzüğü, Çankaya Matbaası, Ankara, 1947.
• Türkiye Kızılay Derneği, Türkiye Kızılay Derneği Memurlar Yönetmeliği, Zerbamat Basım, Ankara, 1945.
• Türkiye Kızılay Derneği, Türkiye Kızılay Derneği’nin Tarihçesi, Amaç ve Ödevleri, Samsuni Aksiseda Matbaası, Ankara, 1962.
• Türkiye Kızılay Gençlik Kurumu, Dernek Şubeleri ve Dernek Kollarının Teşkilât ve Sureti İdareleri Hakkında İzahname, Sümer Basımevi, Ankara, 1942.
• Türkiye Kızılay Gençlik Kurumu, Gençlik Sağlık Kampları Yönetmeliği, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 1952.
• Türkiye Kızılay Gençlik Kurumu, Türkiye Kızılay Gençlik Kurumu Genel Yönetmeliği, Akın Matbaası, Ankara, 1949.
• Türkiye Kızılay Gençlik Kurumu, Türkiye Kızılay Gençlik Kurumu Talimatnamesi, Sümer Matbaası, Ankara, 1943.
• YAMAN, Kadri, “Memleket Müdafaası ve Rejim Bakımından Gençlik Teşkilâtı ve Spor”, Beden Terbiyesi ve Spor, Y. 1/11 (İlkteşrin, 1939), s.s.13–14.
• YAMAN, Kadri, Gençlik Kır Konakları, Kızılay Gençlik Kurumu Neşriyatı, Devlet Basımevi, İstanbul, 1938.
• YENİARAS, Orhan, Türkiye Kızılay Tarihine Giriş, (2. Baskı), Kızılay Bayrampaşa Şubesi yay., İstanbul, 2000.
• YOUNG, Ezra P. ve Polater, İlhami, Kamp El Kitabı, Kızılay Gençlik Kurumu yay., Mehmet Ali Basımevi, İstanbul, 1944.
• YOUNG, Ezra, Kamp Önderliği Psikolojisi, Sümer Matbaası, Ankara, 1945.