Mütareke Dönemindeki Siyasi Akımların Türk Basınına Yansımaları

Yıl 2008, Cilt: 7 Sayı: 16, 203 - 226, 01.06.2008

Mustafa Özdemir

Öz

Mondros Ateşkes Antlaşması, I. Dünya Savaşı’na hazırlıksız giren Osmanlı İmparatorluğu için savaşın sonu anlamını taşıyordu. Ateşkes; sadece savaşı bitirmekle kalmamış, bütün bir imparatorluğun yok olmasına neden olmuştur.Ateşkesin imzalanması ile birlikte, Türkiye’nin bağımsızlığı için çeşitli yol arayışları başlamıştır. Türk siyasi hayatında önemli yol arayışlarının yaşandığı bu dönemde basın yayın organları da siyasi atmosferin değişiminde önemli roller oynamıştır. Özellikle savaşın getirdiği yıkım nedeniyle basında Türkiye’nin savaşa girişinde önemli etkileri bulunan İttihatçı kadroya karşı büyük bir öfke bulunmaktaydı. Bu öfke özellikle Hürriyet ve İtilaf Partisi tarafından desteklenen basın organlarında göze çarpmakta ve İtilaf Devletleri ile savaş sırasında kopan ilişkilerin yeniden kurulabilmesi yolunda bu basın organlarının çeşitli girişimlerde bulundukları görülmekteydi.Savaşın bitimi ve mütarekenin imzalanması genellikle Türk basını tarafından olumlu karşılandı. Ancak süreç içerisinde İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan güçlerinin yaptıkları haksız uygulamalar ve gerçek dışı nedenlere dayalı oluşan işgaller toplumun yönlendirici gücü olan Türk basınını farklı kurtuluş çareleri atamaya itmiştir. Bazı gazetelerin kurtuluş çaresini İngiltere’nin himayesine girmekte buldukları, bir kısmının ise ABD mandasının oluşturulması sonucunda Türk topraklarının bütünlüğünün korunacağını savundukları anlaşılmaktadır. Ancak bu üretilen bu çözüm yöntemleri İngiltere’nin Osmanlı egemenlik alanlarını parçalama siyaseti izlemesi, ABD’nin ise Türkiye’de oluşturulması istenilen manda yönetimi fikrine sıcak bakmaması nedeniyle başarısız oldular ve giderek bu düşüncelerin yerini tam bağımsızlık anlayışının egemen olduğu görüldü

Anahtar Kelimeler

Türk Basını, İttihat ve Terakki, İngiliz Himayesi, ABD Mandası, Tam Bağımsızlık

Mondros Armistice stood for the end of the World War I for the Ottoman Empire

Öz

, who attended the war without sufficient preparations. The Armistice not only put an end to the war, but also lead to the destruction of the whole empire.As soon as the armistice was signed, quests for different remedies for the independence of Turkey emerged. In this period, when significant quests took place, media organs played a key role in the change of the political atmosphere. Particularly, due to the devastation of the war, there was a huge rage against the staff on the favor of the Union and Progress Party, who had an important influence on the participation of Turkey to the war. This rage could notably be observed in media, supported by the Liberty and Entente Party, and it was clearly seen that those media organs were making efforts to reconstruct the relations with the Allied states, which tore off during the war.The end of the war and signing the armistice were mainly welcomed warmly by the Turkish pres. However; the unfair practices of the British, French, Italian and Greek powers during the process and the occupations based on unjustified reasons drove the Turkish press, who had a routing force on the society, to seek for different remedies for freedom. Some newspapers found the remedy as to refuge under the British protection, while some argued that the unity of the Turkish territories could be maintained after formation of the American mandate. Yet, those remedies were proven to be a failure since Britain followed a policy to split the Ottoman sovereignty area and the USA abstained from a mandate administration in Turkey, and therefore progressively, the understanding of full independence replaced these ideas

Anahtar Kelimeler

Turkish Pres, İttihat ve Terakki, British Protection, American Mandate, Full İndependence

Kaynakça

• I-Gazeteler Ahenk Alemdar Anadolu Hadisat Hukuk-u Beşer Işık İkdam İleri Köylü Memleket Minber Müsavat Sabah Selamet Serbesti Söz Tasvir-İ Evkâr Vakit Yeni Gazete Yenigün Yeni İstanbul Zaman II-Dergiler Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi Belleten Büyük Mecmua Hayat Tarih Mecmuası Tarih Konuşuyor
• Tarih ve Toplum III-Kitaplar
• AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Ankara, 1998.
• ALTUĞ, Yılmaz, Türk Devrim Tarihi Dersleri (1919–1938), İstanbul, 1973.
• ARIKAN, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını (30 Ekim 1918-8 Eylül 1922), Ankara, 1989.
• ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, İstanbul, 1980.
• AVCIOĞLU, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi, I.Kitap, İstanbul, 1975.
• AYBARS, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C.I, İzmir, 1997.
• COŞAR, Ömer Sami, Milli Mücadele Basını, İstanbul, 1964.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib, Milli Mücadele Başlarken, I.Kitap, Ankara, 1959.
• IRMAK, Sadi, Atatürk Devrimleri Tarihi, İstanbul, 1973.
• İÇEL, Kayıhan, Kitle Haberleşme Hukuku, İstanbul, 1998.
• JELTYAKOV, A.D., Türkiye’nin Sosyo-Politik ve Kültürel Hayatında Basın: 1729-1908
• C.IV, S.42 (Haziran 1987). ÇINAY, Vasıf, “Mütareke’de İstanbul”, Hayat Tarih Mecmuası, C.I, S.5 (Haziran 1968). İSKİT, Server R., “Milli Mücadele’de Anadolu Gazeteleri”, Tarih Konuşuyor, C.V,
• S.26 (Mart 1966). JAESCHKE, Gotthard, “Mondros’a Giden Yol”, Belleten, C.XXVIII, S.109 (1964) KABACALI, Aykut, “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Sansür”, Tanzimat’tan
• Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İstanbul, 1985. KOLOĞLU, Orhan, “Osmanlı’larda Basın ve Kamuoyu”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.6,
• İstanbul, 1994. KUDRET, Cevdet, “Birkaç Örnek ile Mütareke Dönemi Sansürü”, Tarih ve Toplum,
• C.IX, S.53 (Mayıs 1988). KUTAY, Cemal, “Birinci Dünya Savaşı’ndan Çıkışımızın Hatıraları”, Tarih
• Konuşuyor, C.VII, S.45 (Ekim 1967). ÖZKAYA, Yücel, “Milli Mücadele Başlangıcında Basın ve Mustafa Kemal Paşa’nın
• Basınla İlişkileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.I, S.3 (Temmuz 1985). ÖZKORKUT, Nevin Ünal, “Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti’ndeki Görünü
• mü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.51, S.3, Ankara, 2002. SOMAR, Ziya, “Manda ve Meşhur Mandacılar”, Tarih Konuşuyor, C.III, S.14 (Mart 1965) TEVETOĞLU, Fethi, “Atatürk’le Okyar’ın Çıkardıkları Gazete: Minber”, Atatürk
• Araştırma Merkezi Dergisi, C.V, S.13 (Kasım 1988).