RUMLAR’IN KIBRIS’TAKİ ENOSİS İSTEKLERİNİN ŞİDDETE DÖNÜŞMESİ: 1931 İSYANI; -Öncesi ve Sonrası

Yıl 2008, Cilt: 7 Sayı: 16, 335 - 363, 01.06.2008

Turgay Bülent Göktürk

Öz

1791-1796 yıllarında ilk Megali İdea (Büyük Ülkü) haritasının yayınıyla birlikte, Kıbrıs’ı bir Yunan Adası durumuna getirerek, Yunanistan’la birleştirmek (Enosis) ulusal hedefi ile yaşayan Rumlar, bu amaçlarını gerçekleştirmeyi sağlayabilecek her ortamı değerlendirmeye çalıştılar. Adanın Osmanlılar tarafından 1878’de İngilizler’e geçici olarak devri, 1907’de Churchill’in adayı ziyareti, 1914’de Adanın İngilizler’ce tek yanlı ilhakı, Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında yapılan Paris Barış Konferansı, Lozan’da İngiliz ilhakının Türkiye tarafından hukuken kabulü gibi olaylar, Rumlar için bu hedefi gerçekleştirme yolunda birer basamak olarak kabul edildi. Bu olaylarda “muhtıra” vererek Enosis’i gerçekleştirme yoluna giden Rumlar, 1931 yılında İngiliz Yönetimi’ne isyan ederek bu düşüncelerini şiddete dönüştürdüler. İsyan sonrasında amaçlarına ulaşamadıkları gibi, İngiliz Yönetiminin yoğun baskısına maruz kaldılar ve 308 yıllık Türk dönemindeki hoşgörülü yönetimin özlemini duydular. İngiliz Yönetimi tarafından alınan sert tedbirler, ne yazık ki, isyankar Rumlarla birlikte haksız bir şekilde aynen Türkler’e de uygulandı

Anahtar Kelimeler

Megali İdea, Kıbrıs, Enosis, 1931 İsyanı

CHANGE OF GREEK CYPRIOT’S ENOSIS REQUEST TO VIOLENCE, IN CYPRUS; 1931 REVOLT; -before and after

Öz

Greek Cypriots, who had the national aim of making Cyprus a Greek Island by joining it with Greece (Enosis) by 1791-1796 with publishing the first Megali Idea (Great Idea) map, tried to use every chance to reach their aim. Island’s transfer in 1878 from Ottoman’s to British, Churchill’s visit to the Island in 1907, British’s one sided annexation of the Island in 1914, First World War and afterwards; Paris Peace Conference, Acceptance of British annexation by Turkey in Lozan. All these situations are accepted as stepping stones for the Greek Cypriots in reaching their aim. Greek Cypriots, who tried to reach Enosis memoir, and revolt to British Government in 1931, and change their idea to violence, After the rebel, they not only fail to reach their aims, but also exposed to a pressure from British Government and dreamed for 308 years of lenient Turkish Government. Unfortunately, the strict policies of British Government, also applied to the innocent Turkish community as well as the Greek Cypriots

Anahtar Kelimeler

Megali Idea, Cyprus, Enosis, 1931 Revolt

Kaynakça

• ALASYA, Fikret, Kıbrıs ve Rum-Yunan Emelleri, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı yay., Ankara, 1992.
• ALTAN, Mustafa Haşim, Kıbrıs’ta Rumlaştırma Hareketleri, Milli Arşiv Yay., No:1, KKTC, 2000.
• AN, Ahmet, Kıbrıs’ta İsyanlar ve Anayasal Temsiliyet Mücadelesi (1571-1948), Lefkoşa, 1996.
• BEDEVİ, Vergi H., Kıbrıs Tarihin Hiçbir Devrinde Yunan Adası Olmamıştır, KKTC, 1963.
• BEHÇET, Hasan, Kıbrıs Türk Maarif Tarihi, Lefkoşa, 1969.
• BİLSEL, M.Cemil, Lozan, C.II, Ahmet İhsan Matbaası, İstanbul, 1933.
• CRAWSHAW, Nancy, The Cyprus Revolt- An Account of the Struggle for Union with Greece, London: Boston: G. Allen, 1978.
• ÇETİN, Metin, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Bir Liderin Doğuşu, Lefkoşa, 1955.
• ÇEVİKEL, Nuri, Kıbrıs’ta Osmanlı Mirası (1570-1960), İstanbul, 2006.
• DEBEŞ, Taçgey, Sir Ronald Storrs’un Anıları, KKTC, 1993.
• DENKTAŞ, Rauf R., Kıbrıs Girit Olmasın, İstanbul, 2004.4
• DENKTAŞ, Rauf R., Milli Vizyon, İstanbul, 2008.
• FEDAİ, Harid -Mustafa F. Altan, Hatıralar/Fadıl Niyazi Korkut, Gazimağusa, 2000.
• FEDAİ, Harid, Kıbrıs’ta Masum Millet Olayı, KKTC Turizm ve Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul, 1986.
• GAZİOĞLU, Ahmet, İngiliz İdaresinde Kıbrıs (1878-1960) I - Statü ve Anayasa Meselesi, İstanbul,1960.
• GAZİOĞLU, Ahmet, İngiliz Yönetiminde Kıbrıs II (1878-1952)- Enosis Çemberinde Türkler, İstanbul, 1996.
• GEORGHALLİDES, G.S., Cyprus and The Governorship of Sir Ronald Storrs, Cyprus Research Centre, Nicosia, 1985.
• GÜLER, İrfan Kaya, Ertan Efegil, Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını), Ankara, 2001.
• GÜREL, Şükrü S., Kıbrıs Tarihi 1878-1960, C.1, Kaynak Yay., Ankara, 1984.
• HILL, George, A Hıstory of Cyprus, Cilt 4, Cambridge, Cambridge University Press, 1952.
• İSMAİL, Sabahattin, 20 Temmuz Barış Harekatının Nedenleri Gelişimi Sonuçları, İstanbul, 1988.
• İSMAİL, Sabahattin, 100 Soruda Kıbrıs Sorunu, Lefkoşa, 1992. İSMAİL, Sabahattin, Kıbrıs Sorununun Kökleri-İngiliz Yönetiminde Türk-Rum İlişkileri ve İlk Türk-Rum Kavgaları, Lefkoşa, Şubat 2000,
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.VIII, TTK yay., Ankara, 1995.
• KAYMAK, Faiz, Kıbrıs Türkler’i Bu Duruma Nasıl Düştü?, İstanbul, 1968.
• KESER, Ulvi, I. Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu Sempozyum Bildiri Kitabı, Ankara, 2009.
• KTFD Enformasyon Dairesi Belge Yayınları No 10, Kıbrıs’ta Barışa Gerçek Engel ENOSİS, Lefkoşa, 1982.
• KÜRŞAT, F., M.H.Altan, S.Egeli, Belgelerle Kıbrıs’ta Yunan Emperyalizmi, İstanbul, 1978.
• NESİM, Ali, Kıbrıslı Türkler’in Kimliği, Lefkoşa, 1990.
• RONALD, Sir Storss, Orientations, London, 1937.
• SERTER, Vehbi Zeki, Kıbrıs Türk Mücadele Tarihi, C.1, Lefkoşa, 1973.
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasi Andlaşmaları, C.1, TTK., Ankara, 2000.
• ŞAHİNLER, Menter, Türkiye’nin 1974 Kıbrıs Siyaseti, Rumeli Kültür ve Dayanışma Derneği yay., İstanbul, 1979.
• THE Middle East, A Political and Ekonomik Survey, Royal İnstitute of İnternational Affairs , London, 1950.
• TOFALLİS, Kypros, A History of Cyprus, London, 2002.
• TORUN, Şükrü, Türkiye, İngiltere, Yunanistan Arasında Kıbrıs’ın Politik Durumu, İstanbul, 1956.
• TOYNBEE, Arnold, ‘Cyprus, British Empire and Greece’, Survey of Internatinol Affairs, Londra, 1931.
• ÜNLÜ, Cemalettin, Kıbrıs’da Basın Olayı (1878-1981), Ankara, 1981.
• VOVOLİNİ, Konstantin A., 1453-1933 Kurtuluş Savaşında Kilise, Atina, 1952, C.1.
• XYDİS, Stephan G., Modern Greek Nationalism, Seatle, 1971.