Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Chp ve Eğitim Sistemindeki Gelişmeler (1946-1950)

Yıl 2010, Cilt: 9 Sayı: 20, 213 - 231, 01.06.2010

Birgül Bozkurt

Öz

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 1923 yılında kuruluşunun ardından -Atatürk dönemindeki çok partili yaşama geçme deneyimleri dışında- uzun süre tek partili bir düzen içinde ülkeyi yönetmiştir. Doğal olarak, CHP, 1923 yılından 1950 yılına kadar 27 yıllık iktidar sürecinde, ülke siyasetini belirleyen en önemli dinamik olmuştur. Öte yandan, gerek ülke içindeki ekonomik ve toplumsal gelişmeler gerek dünyadaki gelişmeler CHP’nin izlediği siyaseti şekillendirmiş ve değiştirmiştir. Bu değişimin en belirgin örneği, II. Dünya Savaşı koşullarının 1940’lı yıllarda yarattığı toplumsal, ekonomik gelişmeler ve dünya siyasetinin yeni biçimine uyum sağlama çabaları sonucunda Türkiye’de çok partili düzene geçilmesidir. Cumhuriyet Halk Partisi, çok partili siyasal yaşama geçme kararı alındıktan sonra yeni duruma uygun bir değişim içine girmiştir. Partinin 1946 Olağanüstü ve 1947 Kurultaylarında alınan kararlar ve kabul edilen program değişimi açıkça ortaya koymaktadır. Çalışmamız, 1946 (Olağanüstü) ve 1947 Kurultayları temel alınarak, CHP’nin çok partili düzene uyum sağlamaya çalışırken geçirdiği değişimin eğitim sistemindeki sonuçlarını ortaya koymayı amaçlamıştır

Anahtar Kelimeler

CHP, Çok Partili Düzen, Eğitim, Köy Enstitüleri

DEVELOPMENTS IN EDUCATION SYSTEM AND RPP (CHP) DURING TRANSITION TO THE MULTI-PARTY SYSTEM IN TURKEY (1946-1950)

Öz

After its foundation in 1923, the Republican People’s Party, RPP for short, (Cumhuriyet Halk Partisi, CHP in Turkish) ruled Turkey in a single-party system for several decades, except for a short period when a number of attempts to introduce a multi-party system into the country under the guidance of M. Kemal Atatürk were experienced. For this very reason, the RPP was naturally the most important dynamic determining Turkey’s politics during its rule from 1923 till 1950. However, both the social and economic developments in the country and the ones in the world shaped and changed the policy followed by the RPP. The most significant example of such changes was the transition from the single-party rule to a multi-party system in order to adjust to the social and economic circumstances and to the new form of the world politics brought about by the World War II.The RPP underwent a change that was in harmony with the new circumstances after the decision to adopt a multi-party system. The party programme and the resolutions taken during the party conferences in 1946 (an emergency conference) and 1947 clearly showed this dramatic change. This study aims to show the consequences of this change for the education system on the basis of these two conferences held in 1946 and 1947 as the RPP was trying to adapt itself to the new multi-party system in the country

Anahtar Kelimeler

RPP, Multi-Party System, Education, Village Institutes

Kaynakça

• AHMAD, Feroz ve Bedia Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1971.
• _________, Demokrasi Sürecinde Türkiye, 1945-1980, Hil Yayın, İstanbul, 1994.
• AKGÜL, L. Hilal, “VII. CHP Kurultayı’nda Devletçilik Tartışmaları ve 1947 CHP Programında Devletçilik”, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, C.58, Sayı: 1, İstanbul, 2008.
• AYDIN, Muhammet Şevki, Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı (1923-1998), Akabe Kitabevi, Ankara, 2000.
• AYDIN, Mustafa, “1939-1945 Savaş Kaosunda Türkiye: Göreli Özerklik-2”, Türk Dış Politikası, (Editör: Baskın Oran), C.I, 1919-1980, 6. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• BİLÂ, Hikmet, CHP 1919-1999, Doğan Kitapçılık, İstanbul, 1999.
• BİNBAŞIOĞLU, Cavit, “Cumhuriyet Döneminde İlkokul Programları”, 75 Yılda Eğitim, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1999.
• C.H.P. Programı (1939), Ulus Basımevi, Ankara, 1939.
• C.H.P. Yedinci Kurultay Tutanağı, Ulus Basımevi, Ankara, 1948.
• EDİKOĞLU, Şevket, Evreleri, Getirdikleri ve Yankılariyle Köy Enstitüleri, İş Matbaacılık ve Ticaret, Ankara, 1971.
• GEZER, Nadir, “Devre Dışı Bırakılış”, Köy Enstitüleri, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı, Ankara, 1996.
• GÜLCAN, Yılmaz, Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1946), Alfa Yayınları, İstanbul, 2001
• İPEK, Aydın, “Türkiye’de Din Eğitimi ve İmam-Hatip Okulları”, Abece, Sayı: 71, Haziran 1992.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, 2. Basılış, İletişim Yayınları, İstanbul, 1984. KARPAT, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, Afa Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• KİRBY, Fay, Türiye’de Köy Enstitüleri, İmece Yayınları, Ankara, 1962.
• LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, TTK Basımevi, Ankara, 1991.
• ÖZODAŞIK, Mustafa, Cumhuriyet Dönemi Yeni Bir Nesil Yetiştirme Çalışmaları (1923- 1950), Çizgi Kitabevi, Konya, 1999.
• TİMUR, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, 3. Baskı, İmge Kitabevi, İstanbul, 2003.
• TONGUÇ, İsmail Hakkı, Eğitim Yoluyla Canlandırılacak Köy, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara, 1998.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, Arba Yayınları, İstanbul, 1952.
• TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, 4. Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999.
• TÜRKOĞLU, Pakize, Tonguç ve Enstitüleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1997.
• URAN, Hilmi, Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.
• ÜSTEL, Füsun, Makbul Vatandaş”ın Peşinde, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 200