Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri

Yıl 2011, Cilt: 10 Sayı: 22, 3 - 32, 01.06.2011

Necdet Aysal

Öz

Giyim ve kuşam, bir toplumun içinde yaşadığı coğrafi koşulların, kültürel ve ekonomik özelliklerinin, sahip olduğu değer yargılarının, gelenek ve göreneklerinin en önemli ve doğal göstergelerinden biridir. Osmanlı Devleti giyim ve kuşamı, çok uluslu yapısının doğal bir sonucu olarak sosyal, ekonomik, dini bir ayrıştırma aracı ve kimlik belirleyici bir unsur olarak ele almıştır. Dolayısıyla kılık ve kıyafet, kişinin dinini, mesleğini, sahip olduğu statü ve hatta ait olduğu sosyal grubu gösteren bir araç haline gelmiştir. Tanzimat Dönemi’nden Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar devletin modernleşme politikasına hız vermesi ve Batılı yaşam tarzının Türk toplumsal hayatını etkisi altına almaya başlaması ile giyim ve kuşamda önemli değişiklikler yaşanmıştır. Türk toplumunda çağdaşlaşmayı her şeyden evvel bir “hayat davası” , bir “var olma” mücadelesi kabul eden Atatürk, her şeyin bittiği sanılan umutsuz ve karanlık bir ortamda cesaretle, kahramanca ortaya atılmış ve inanılmazı gerçekleştirerek bağımsız yeni Türk Cumhuriyeti’ni kurmuştur. O’nun temel amacı, Türkiye’nin bir daha eski durumuna düşmemesi ve her zaman için milli bağımsızlığını koruyabilmesidir. Bu ise ancak çağdaş uygarlığı bütünüyle almakla gerçekleşebilirdi: Türk toplumu, Cumhuriyetin ilk yıllarında eski kıyafetlerinden kurtularak modern bir görünüme kavuşmuştur. Atatürk önderliğinde gerçekleştirilen devrimlerle, toplumsal hayata düzen ve disiplin getirilmiş, çağdaş uygarlık yolunda önemli adımlar atılmıştır.Bu çalışmada, Tanzimat’tan Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar geçen süre içerisinde giyim ve kuşamda yaşanan değişiklikler, karşılaşılan zorluklar ve tartışmalar ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Cumhuriyet, Çağdaşlaşma, Giyim ve Kuşam, Kılık-Kıyafet, Mustafa Kemal Paşa

MODERNIZATION MOVEMENTS AT CLOTHING AND FINERY FROM ADMINISTRATION REFORMS TO REPUBLIC

Öz

Clothing and finery, are the most important and natural indicators in a society where the geographical conditions, cultural and economic characteristics, owned value judgments, about their traditions and customs. Clothing and finery have been considered as a natural consequence of the structure of multi-national social, economic, religious analyzer and identifier factor of Ottoman Empire. Therefore, costume and clothing have become the determining factor that shows one’s religion, occupation, status, and even to belong to a which social group.Until the early years of the Repuclic from the period of Reforms, speed up the modernization policy by the state and western life style began to have influence on the Turkish social life, significant changes have occurred in clothing and finery. Modernization of Turkish society first of all a “living case”, an “existence” struggle accepted by Ataturk, believed that everything ends in a dark and hopeless case he made an attack with courage and heroically thus he establised the new Independent Turkish Republic thus he actualized the incredible. His main objective is always Turkey never return to old situation and to keep up the national independency. This can be happen only to take the whole of contemporary civilization:Turkish society, in the early years of the republic by to set aside from the old fashion customs and attained a modern appearance. Which is led by Ataturk the revolutions, brought order and discipline to the social life, significant steps were taken towards to modern civilization.In this study, until the early years of the Republic, from period of the Reforms, the changes in the clothing and finery, difficulties and arguments were discussed

Anahtar Kelimeler

Reforms, Republic, Modernization, Clothing and Finery, Attire-Dress, Mustafa Kemal Pasha

Kaynakça

• Abdullah Cevdet, “Şapka-Fes”, İçtihâd, No. 169 (1 Eylül 1924). AFETİNAN, A., İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat - 4 Mart 1923, 2. B., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
• AKŞİN, Sina, Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi 1789-1980, 4. B., İmaj Yayıncılık, Ankara, 2001.
• KILIÇ, ALİ, Kılıç Hatıralarını Anlatıyor, Sel Yayınları, İstanbul, 1955. ARIĞ, Ayten Sezer, Atatürk Türkiye’sinde Kılık ve Kıyafette Çağdaşlaşma, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2007.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk 1919-1927, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1999.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, 5. B., Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1997. Atatürk’ün Şapka Devriminde Kastamonu ve İnebolu Gezileri, Der. Mustafa Selim İmece, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1959.
• ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya-Atatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar-, Kıral Matbaası, İstanbul, 1984. TEŞ, Toktamış, Türk Devrim Tarihi, 8. B., Der Yay., İstanbul, 1999.
• AYBARS, Ergün, Atatürk Çağdaşlaşma ve Laik Demokrasi, 1. B., İleri Kitabevi Yayınları, İzmir, 1994.
• _________, İstiklal Mahkemeleri 1923-1927, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1982.
• _________, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. I, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1987.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam-Mustafa Kemal (1922-1938), C. III, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1985.
• BARBAROSOĞLU, Fatma, “Modernleşme Sürecinde Moda-Zihniyet İlişkisi”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1994.
• CEBESOY, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, Vatan Neşriyatı, İstanbul, 1953.
• Cumhuriyetin 75. Yıldönümünde Polis Arşiv Belgeleriyle Gerçekler, Emniyet Genel Müdürlüğü Dergisi, Özel Sayı, Emniyet Genel Müdürlüğü Araştırma Planlama ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1998. DUMONT, Paul, Mustafa Kemal, Çev. Zeki Çelikkol, 2. B., Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994.
• EROĞLU, Hamza, Türk İnkılap Tarihi, I. B., Savaş Yayınları, Ankara, 1990. XVIII. Asırda Türk Askeri Kıyafetleri, Çev. Muharrem Feyzi, Zaman Kitaphanesi, İstanbul, 1933.
• Genelkurmay Başkanlığı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Dönemi, C. IV, I. Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1984.
• GENTİZON, Paul, Mustafa Kemal ve Uyanan Doğu, Çev. Fethi Ülkü, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1983.
• GOLOĞLU, Mahmut, Milli Mücadele Tarihi – III (1920) Üçüncü Meşrutiyet Birinci Büyük Millet Meclisi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2010.
• GÖZLER, Fethi, Atatürk İnkılapları-Türk İnkılabı, 2. B., İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1983.
• GÜL, Muhittin, Türk İnkılap Tarihi, 4. B., Barış Kitabevi, Ankara, 1998.
• İNAN, Afet, Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, 2. B., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1977.
• İNÖNÜ, İsmet, Hatıralar, 2. Kitap, Bilgi Yayınları, İstanbul, 1987. İskilipli Mehmet Atıf, Frenk Mukallitliği ve Şapka, İstanbul, 1340 (1924).
• JAESCHKE, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Türk Tarih KurumuYayınları, Ankara, 1970